ارومیه هنوز فرصت دارد

علی ارواحی؛ متخصص مدیریت اکوسیستم‌های آبی

گزارش‌ها و تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که پهنه دریاچه‌ارومیه به بیشینه خشکیدگی خود طی تمام ادوار حیات دریاچه رسیده است. باور این واقعیت برای بسیاری دشوار است و نگرانی از آینده، حتی درباره سایر پهنه‌های آبی کشور مانند دریای خزر، شکل می‌گیرد. هر چند که منشأ، شرایط، ماهیت، آثار و پیامدهای پسروی خزر، نگران کننده، اما متفاوت با دریاچه‌ارومیه است. بحران ارومیه فقط یک مشکل اقلیمی نیست. این وضعیت نتیجه حکمرانی و مدیریت ناپایدار منابع آب، سیاست‌های بخشی، توسعه آب‌بر و تضاد شعارها با واقعیت عملی است. بیش از ۱۰۰ سد در حوضه آبریز ساخته شده، سطح زیرکشت در بخش کشاورزی بیش از 2برابر افزایش یافته و دیم‌زارها به کشت آبی تبدیل شده‌اند.مشارکت مردم و کشاورزان به سبب فقدان اعتماد و انگیزه اقتصادی محدود بوده و این شرایط، اجرای برنامه‌های احیا را دشوار کرده است.
  راه‌حل روشن است: کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی در یک برنامه 5ساله و جبران کسری حقابه تحویلی به دریاچه‌ارومیه. همچنین اصلاح شبکه‌های انتقال آب شهری و کشاورزی و بازچرخانی آب برای کاهش هدررفت و بهبود بازیافت آب، توامان با افزایش تاب‌آوری و سازگاری با تغییرات اقلیمی ضروری است. برای الهام‌گرفتن به دریاچه آرال نگاه کنیم که بین قزاقستان و ازبکستان تقسیم شده است. قزاقستان، کشوری نزدیک به ما و با تولید ناخالص داخلی پایین‌تر، توانست با اصلاح سیاست‌های کشاورزی و احیای حقابه‌های بخش شمالی، دریاچه آرال را بازسازی کند. اما ازبکستان بخش جنوبی را از دست داد.
  درس روشن است: ما می‌توانیم انتخاب کنیم، قزاقستان باشیم یا ازبکستان؟ ادامه وضعیت فعلی و از دست‌دادن دریاچه‌ارومیه، یا تغییر تدریجی و احیای اکوسیستم.
  پیام پایانی روشن است: ناامیدی ممنوع. توقف تلاش، مرگ اکوسیستم‌ها را به‌دنبال دارد. تجربه قزاقستان نشان می‌دهد که احیای اکوسیستم‌ها ممکن است.
ما به‌عنوان یک شهروند،  باید فعال بمانیم و دولت‌ها را مسئول نگه داریم. اگر برای دریاچه‌ارومیه کوتاهی کنیم، سایر تالاب‌ها و دریاچه‌های کشور ازجمله بختگان، هورالعظیم، گاوخونی، انزلی، هامون و دیگر اکوسیستم‌ها نیز در خطر خواهند بود. اکوسیستم‌های طبیعی همیشه فرصت بازسازی دارند که شرط آن، اراده جدی و مطالبه‌گری مستمر است. برای دریاچه‌ارومیه هنوز فرصت هست. باید این فرصت را غنیمت بشماریم و از آن برای نجات زندگی، طبیعت و آینده کشور استفاده کنیم.
دریاچه‌ارومیه، یادآور خاطره‌ها، نماد طبیعت، زندگی و آزمون اراده ماست؛ ما نمی‌توانیم و نباید تسلیم شویم.