تصویرهای قدیمی، قرائت تازه
گشت و گذاری در گالری‌های تهران در هفته اول ماه مهر
مرتضی کاردر ـ روزنامه‌نگار
در هفته نخست مهر که همزمان با سالروز آغاز جنگ تحمیلی 8ساله است، نمایشگاه‌های بسیاری به روایت سال‌های جنگ پرداختند. سعید صادقی که سال‌هاست سرنوشت شخصیت‌های عکس‌های خود را جست‌‌و‌جو می‌کند، شماری از آنها را در خانه هنرمندان به نمایش گذاشته است. جاسم غضبان‌پور نسخه تازه‌ای از عکس بزرگ مدافعان خرمشهر را در میدان هفت‌تیر اجرا کرده و2 نمایشگاه از عکس‌های ساسان مؤیدی برگزار شده است. گالری‌های دیگر نیز روزهای شلوغی را می‌گذرانند. تعطیلات و برنامه‌های تابستانه تمام‌شده و با آغاز پاییز گالری‌ها رونق بیشتری گرفته‌اند.
| در هر کجای تهران یا ایران | پروژه شریعتی، پوشه دوم/ گالری آریا و دیلمان
مجموعه عکس‌های خیابان شریعتی، پوشه دوم از مجموعه‌ای است که به روایت تصویری خیابان‌های تهران می‌پردازد. پوشه نخست درباره خیابان ولی‌عصر بود که سال گذشته همزمان در 3 گالری به نمایش درآمد و نمایشگاه شریعتی پوشه دوم در 2 گالری آریا و دیلمان به نمایش درآمده است. نمایشگاه محصول کوشش یکساله گروهی از عکاسان است که زیرنظر رامیار منوچهرزاده کار می‌کنند.
چیزی که نمایشگاه شریعتی را متمایز می‌کند استفاده از فرم‌ها و رسانه‌های گوناگون برای ارائه کار است؛ چیدمان، پازل، استفاده از فناوری‌های تازه مثل کیو‌آر کد و... اما مسئله اصلی نمایشگاه اینجاست که آنچه به‌دست می‌دهد، تصویری از خیابان شریعتی نیست.
علی‌القاعده انتظار بازدیدکنندگان این است که در چنین نمایشگاهی، سیر تحولات و تغییرات خیابان، مکان‌های به جا مانده از گذشته، آسیب‌ها، بازسازی‌ها، خاطره‌های فراموش شده و از بین رفته و... را ببینند، یا حتی روایت آدم‌های قدیمی خیابان یا هر آنچه حس و حال خیابان شریعتی را به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین خیابان‌های تهران تداعی می‌کند اما آیا عکاسی از کرکره‌های بسته مغازه‌ها در شب و ارائه آنها در قاب‌های کوچک می‌تواند تصویری از خیابان شریعتی به‌دست دهد؟ یا مثلاً عکاسی از آدم‌ها در نماهای بسته که حتی اگر در خیابان شریعتی باشد تمایزی با آدم‌های خیابان‌های دیگر مثل انقلاب یا ولی عصر ندارند یا پوسترهای مچاله کوچکی که اغلب معلوم نمی‌شود چه هستند که بعد ربط و نسبت نداشته‌شان با خیابان شریعتی معلوم شود. بخش عمده‌ای از عکس‌ها به زندان قصر اختصاص پیدا کرده است. روایت زندانی‌ها و آدم‌هایی که به باغ‌موزه قصر می‌روند. اما آیا زندان قصر یکی از نشانه‌های خیابان شریعتی است؟
بهترین بخش نمایشگاه روایت قصه آدم‌ها در کنار عکس‌هاست که متأسفانه قدری مختصر است و می‌توانست بسیار مفصل‌تر از اینها باشد.
پوشه سوم این مجموعه به خیابان انقلاب اختصاص دارد. امیدوارم روایتی که عکاسان از خیابان انقلاب به‌دست خواهند داد، دست‌کم تداعی‌کننده حس خیابان انقلاب باشد و به نماهای بسته از آدم‌ها یا اشیا و نشانه‌هایی که می‌توانند در هر کجای دیگری از تهران یا ایران باشند، محدود نشود.
| در جست‌و‌جوی نقطه پیوند | نمایشگاه ژوبین میراسکندری/ گالری آب انبار
نمایشگاه ژوبین میراسکندری مرور مجموعه آثار اوست، همزمان با نمایشگاه کتاب «نگاهی از بیرون» که شامل 150عکس اوست با نوشته‌های بهزاد حاتم، منتقد پیشکسوت هنر منتشر شده است. نمایشگاه، مجموعه عکس‌های گوناگونی را شامل می‌شود؛ عکس‌های پرتره هنرمندان، عکس‌های طبیعت‌گرایانه، عکس‌های اجتماعی و... اما اگر بخواهیم فارغ از نام عکاس به داوری کارهای او بنشینیم، ژوبین میراسکندری در عکس‌هایی که به مرز انتزاع نزدیک می‌شود و نیز در عکس‌هایی که گوشه‌های فراموش شده طبیعت را تصویر کرده، موفق‌تر بوده است. بقیه عکس‌های او، بی‌آنکه بخواهم منکر ارزش‌های زیبایی‌شناسانه آنها شوم، در شمار تجربه‌هایی است که در حافظه دوربین عکاسان امروز نمونه‌هایش کم نیستند. خط اتصال عکس‌ها مشخص نیست. در روزگاری که هر کدام از عکاسان جوان مجموعه‌هایی دارند آکنده از عکس‌هایی که براساس رویکردهای موضوعی و زمانی و مکانی می‌توان آنها را به شکل‌های گوناگون دسته‌بندی کرد، عکاسی همه عکس‌هایش را پیش چشم می‌گذارد و باید از پیش به خط اتصال عکس‌ها فکر کند. آخر اینکه ژوبین میراسکندری در عکس‌های سیاه و سفید بسیار موفق‌تر است و کاش شمار چنین عکس‌هایی در نمایشگاه بیشتر می‌بود.
| زیبای مکدر | نمایشگاه ایمان افسریان/ گالری اثر
موج فراواقع‌گرایی که یکی از گرایش‌های شایع در نقاشی سال‌های اخیر ایران است، بیش از هر کسی مدیون ایمان افسریان است. ایمان افسریان با بازآفرینی مکان‌های واقعی به‌ویژه متروکه‌ها، با استفاده از رنگ‌های مکدری که حس کهنگی و اندراس را تداعی می‌کنند، کار خود را آغاز کرد، با تصویر کردن خانه‌های قدیمی و درها و پنجره‌ها و دیوارهایی که به خاطره‌هایی دور تبدیل شده بودند و نمایشگاه به نمایشگاه پیش آمد تا تصویری تازه از واقعیت در نقاشی امروز به‌دست دهد.
در همین سال‌ها که ایمان افسریان داشت کار خودش را می‌کرد نقاشان جوان دیگری نیز به بازآفرینی واقعیت از منظر خود پرداختند. بعضی از آنها خیلی نزدیک به ایمان افسریان و بعضی دیگر با تمایز و تشخصی بیشتر راه خود را یافتند. هرچند بسیاری از این نقاشان به افق‌های تازه‌ای در بازآفرینی واقعیت رسیده‌اند اما نباید فضل تقدم ایمان افسریان را فراموش کرد. اما نمایشگاه تازه ایمان افسریان که با عنوان «غبار، سایه، شیشه» در گالری اثر دایر است به نوعی تکرار نمایشگاه‌های گذشته اوست یا بهتر است بگویم شمار آثار غبار، سایه، شیشه و تمایز آنها از آثار گذشته او آنقدر نیست که بتوان نام دوره یا مجموعه‌ای تازه را بر آن نهاد. یکی، دو اثر از نمایشگاه‌های گذشته به این نمایشگاه آمده‌اند و نقاشی حوض‌ها و پنجر‌ه‌های شبانه نه تضاد لازم را دارد و نه زیبایی‌شناسی تازه‌ای آفریده است. اگر ایمان افسریان نتواند با تجربه‌های گوناگون به موقعیت‌های تازه‌ای برسد هنرمندان جوان‌تر از او سبقت خواهند گرفت.
| اتاق تماشایی| نمایشگاه آثار علیرضا اسپهبد/ تالار اینجا
بیش از 10 سال از درگذشت علیرضا اسپهبد می‌گذرد اما نقش‌های او هنوز زنده‌اند. چندی پیش تالار اینجا مجموعه‌ای از آثار او را در آرت‌فر تهران عرضه کرد. پیش‌تر نیز نمایشگاهی از نقاشی‌های او در گالری فرمانفرما برگزار شد. اکنون بار دیگر نمایشگاهی با عنوان «اتاق علیرضا» در تالار اینجا دایر شده است. علیرضا اسپهبد همیشه توانسته وجوه پنهان‌شده آدم‌ها را نشان دهد؛ چه آنجا که نگاه عاشقانه دارد، چه آنجا که می‌خواهد حس افسردگی یا یأس یا ترس را تصویر کند و چه وقتی که به وجوه شریرانه آدم‌ها توجه می‌کند. در عین حال تعادل را در تصویر کردن هر کدام از این موقعیت‌ها حفظ کرده است. وقتی نقاشی می‌کند نگاه شوخ و شیطنت طنزآمیز خود را دارد، وقتی طراحی می‌کند و کاریکاتور می‌کشد نیز جدیت نگاه یک نقاش را دارد. او همیشه در مرز میان طراحی و نقاشی و کاریکاتور قدم زده؛ برای همین کارهایش هنوز هم تماشایی است.
| وداع با ساسان مویدی | نمایشگاه عکس ساسان مویدی/ گالری دنا و گالری خانه
گزاف نیست اگر بگوییم توجه دوباره به عکاسان جنگ در سال‌های اخیر مدیون شبکه‌های اجتماعی است. در همین سال‌هاست که نسل امروز یک‌بار دیگر عکاسان جنگ را کشف می‌کنند. در همین سال‌هاست که وجوهی تازه مثل نگاه انسانی و ارزش زیبایی‌شناختی جلوه بیشتری می‌یابد. در همین سال‌هاست که مخاطبان شبکه‌های اجتماعی درگیر سرنوشت شخصیت‌های عکس‌های سعید صادقی می‌شوند و عکاسانی مثل جاسم غضبان‌پور و بهرام محمدی‌فر و ساسان مویدی بالا می‌آیند و بر صدر می‌نشینند.
قرائتی که در این سال‌ها از عکس‌های جنگ می‌بینیم، قرائت متفاوتی است؛ هرچند بسیاری از عکس‌های آشنای جنگ نیز در میانشان قرار می‌گیرد و بازخوانی می‌شود.
در روزهای گذشته 2 نمایشگاه از ساسان مویدی افتتاح شده است؛ نمایشگاه نخست در نگارخانه تازه‌تأسیس «خانه» در حوزه هنری افتتاح شده و همزمان از کتاب مجموعه عکس‌های ساسان مویدی از مجموعه عکاسان جنگ نیز رونمایی شد.
نمایشگاه دوم نیز با عنوان وداع انتخابی است که فرشید پارسی‌کیا از عکس‌های ساسان مویدی در گالری دنا به‌دست داده است. نمایشگاه دوم تا 15مهر و نمایشگاه اول تا 23مهر برقرار است.
