فصل ارزان هندوانه در تبریز

سیدمرتضی احمدپور | تبریز – خبرنگار:


این روزها تقریباً سر هر چهارراهی از شهر تبریز وانت‌بارهایی پر از هنداونه صف کشیده‌اند و این محصولات را کیلویی 500 تا 900 تومان می‌فروشند؛ البته مغازه‌دارها کمی گران‌تر می‌فروشند و هر کیلو هندوانه در میوه‌فروشی‌ها 1200 تا 1500 تومان قیمت دارد. اما واقعیت تولید این همه محصول و چرخه فروش هندوانه چیست؟

چرا قیمت هندوانه باید به دلیل عرضه زیاد هندوانه تا کیلویی 500 تومان کاهش پیدا کند؟ کشاورزانی که چند ماه برای کاشت و برداشت هندوانه زحمت کشیده‌اند از این قیمت‌های کم چه سودی می‌برند؟ به گفته کارشناسان تولید هر کیلوگرم هندوانه با مصرف آبی معادل 280 لیتر میسر است و با این اوصاف باید گفت که فروش یک هندوانه 4 کیلوگرمی با کمترین قیمت تعیین‌شده، 500 تومان، حتی از یک لیتر آب معدنی موجود در بازار هم ارزان‌تر است. با گشتی در بازار خرید و فروش این محصول با چند نفر از فعالان حوزه میوه و تره‌بار درباره عرضه هندوانه در تبریز صحبت کردیم و درباره شرایط عرضه این محصولات با قیمت‌هایی که به نظر از هزینه‌های تولید هم کمتر است، پرسیدیم. 


فروش هزار تن هندوانه در بازار میوه و تره‌بار 

یکی از بار‌فروشان و هیات مدیره بازار میوه و تره‌بار تبریز با اشاره به روند فروش هندوانه در تبریز بیان می‌کند: هندوانه‌هایی که اغلب در میادین شهر و از سوی وانت‌بارها به قیمت‌های نازل فروخته می‌شود ضایعات مزارع است. این محصولات در کنار جاده تلنبار و به صورت تناژ با قیمت بسیار نازل فروخته می‌شود. در 90 درصد مواقع هم هندوانه‌های درجه 2، حتی درجه 3 از سوی وانتی‌ها به مردم عرضه می‌شود. 

 «مهدی سلامتی» می‌افزاید: این وانتی‌ها اصلا وارد میدان میوه و تره‌بار هم نمی‌شوند و معمولاً از کنار جاده بار می‌زنند و داخل شهر می‌فروشند. برخی کامیون‌های بزرگ هندوانه هم برای ندادن عوارض میدان در کنار همان خیابان بارشان را به وانتی‌ها تخلیه می‌کنند و شبکه فروش این‌چنینی شکل می‌گیرد. وی بیان می‌کند: روزانه بیش از هزار تن هندوانه فقط در تبریز فروخه می‌شود که از این میزان کمتر از 50 درصد به دست بارفروشان و با بارنامه رسمی بوده و هندوانه درجه یک کمتر از 15 درصد است. 

سلامتی اظهار می‌کند: هندوانه‌های درجه یک معمولاً به بازار صادراتی می‌شوند یا بازار میوه و تره‌بار تهران روانه می‌شوند. به همین خاطر است که شهروندان در برخی موارد با هندوانه‌های فاسد و حتی کال روبه‌رو می‌شوند، در حالی که در این فصل همه هنداونه‌ها باید رسیده و قرمز باشند. چند روز قبل شایعه‌ای در بازار درست شد مبنی بر صادرات گسترده هندوانه. 

این مساله موجب شد در عرض چند ساعت هندوانه‌های درجه 3 هم تا 300 تومان در هر کیلو‌گرم  گران‌تر شوند. مردم و مغازه‌داران باید توجه داشته باشند صادرات هر نوع هندوانه‌ای عملاً ممکن نیست و این گرانی در محصولاتی که کیفیت جالب توجهی ندارند، اصلاً توجیه ندارد. ولی بازار‌سازان بیکار نمی‌مانند و از هر فرصتی برای گران‌ کردن محصولات موجود در بازار استفاده می‌کنند. 


ترازوهایی که درست کار نمی‌کنند

اما میوه‌فروش میدان منظریه نظر متفاوتی دارد و معتقد است هندوانه‌ای که از سوی وانت‌بارها به قیمت هر کیلو‌گرم 500 تومان به دست مشتری می‌رسد واقعی نیست و قیمت‌ها بسیار بیشتر است. در این باره «سعید فرامزی» بیان می‌کند: برخی وانت‌بارها ترازوهایشان را دستکاری می‌کنند و در حقیقت مشتری قیمت واقعی را برای خرید هندوانه پرداخت نمی‌کند. وی با تأکید بر داشتن دلیل برای ادعای خود، اظهار می‌کند: وقتی قیمت عمده‌فروشی هندوانه حتی درجه 2 هر کیلوگرم 700 تومان است، چگونه می‌توان هندوانه‌ها را با ‌کیفیت نسبتاً خوب با قیمت 500 تومان فروخت؟ مگر این‌که خیریه‌ای در کار باشد که البته این‌گونه نیست. 

این فعال حوزه میوه و تره‌بار اظهار می‌کند: برخی وانتی‌ها تا مغان در استان اردبیل می‌روند و هندوانه را از مزرعه بار می‌زنند و در تبریز می‌فروشند. حتی اگر در خوش‌بینانه‌ترین حالت هندوانه را کیلویی 200 تومان هم بخرند باز هم قیمت 500 تومان با توجه به بعد مسافت و هزینه‌های جانبی قابل قبول نیست. 


دخالت دولت در محصولات اساسی 

رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی هم با بیان این‌که در مورد محصولات اساسی و پرمصرف ستاد تنظیم بازار وارد عمل می‌شود، اظهار می‌کند: در مورد محصولاتی مانند گندم یا محصولاتی که نیاز بازار مصرف هستند و باید قیمت‌ها تنظیم شود، ستاد تنظیم بازار وارد عمل می‌شود. اما درباره بقیه محصولات عرضه و تقاضا در بازار است که قیمت را تعیین می‌کند. البته به کشاورزان و باغداران اعلام شده از کاشت محصولات پرمصرفی که با عرضه سنگین قیمت پایینی خواهند داشت، خودداری کنند. 

 «اکبر فتحی» با بیان این که این سازمان برنامه‌های ترویج کشت خود را به صورت مستمر اجرا می‌کند، می‌گوید: کشاورزان با دریافت این آموزش‌ها قادر به انتخاب محصول مناسب برای کشت هستند. اما برخی تصمیم‌گیریهای هیجانی در این زمینه بی‌تاثیر نیست. مثلا سال گذشته هندوانه تا 10 برابر افزایش قیمت داشت و کشاورزان با این تصور کشت زیادی انجام دادند اما چون بازار تعیین کننده قیمت است، کشت زیاد محصول موجب افت قیمت آن هم شد. 

فتحی ورود بی‌رویه هندوانه به استان از استان‌های دیگر را بر اساس نیاز و درخواست بازار می‌داند و می‌افزاید: امسال توزیع هندوانه در بازار استان زیاد است که البته بخش زیادی از این محصول خارج از استان تولید و وارد استان می‌شود. تقریبا همه ارقام هندوانه در بازار مشتریان خود را دارد و هندوانه‌های بی‌کیفیت با قیمت نازل هم در سر‌چهار‌راه‌ها به ویژه مناطق کم برخوردار فروش خوبی دارد.وی تاکید می‌کند: در برخی مزارع استان به‌ویژه در بخش گردیان، جلفا و هادی‌شهر که آب زیادی وجود دارد، نمونه‌های مرغوبی از هنداونه کاشت و وارد بازار می‌شود. در مناطقی دیگر محصولات دیم کاشته می‌شود که هنوز وارد بازار نشده است.
 
این مسئول مداخله دولت در مورد واردات و صادرات انواع محصولات کشاورزی به داخل استان را منحصر به محصولات استراتژیک عنوان می‌کند و می‌گوید: در مورد دیگر محصولات کشاورزی مداخله چندانی نداریم به جز موارد خاص که البته در مورد هندوانه این مورد خاص که نیاز به مداخله جدی داشته باشد هنوز به وجود نیامده است.


فاصله قیمت تمام‌شده و قیمت فروش 

کارشناس ترویج کشاورزی می‌گوید: در سال‌های گذشته با توجه به روش غرق‌آبی، کشت هنداونه آب بیشتری نیاز داشت و با توجه به مدت زمان چند ماهه کاشت تا برداشت هندوانه‌ها، معمولاً تا 500 لیتر آب برای هر کیلو‌گرم هندوانه مصرف می‌شد. ولی در سال‌های گذشته با اصلاح روش‌های کاشت این میزان تقریباً به نصف رسیده اما باز هم این میزان مصرف آب در تولید این محصول زیاد است.  

«نقی صدقیانی» تاکید می‌کند: فقط هندوانه نیست که این میزان آب مصرف می‌کند بلکه محصولات کشاورزی دیگر از جمله سیب‌زمینی و یونجه نیز با مصرف آب فراوان تولید می‌شوند. اما نکته این‌جاست که این محصولات استراتژیک و مهم‌اند و قیمت بالایی هم دارند. تولید این محصولات حتی با در نظر گرفتن زیان‌های مصرف بالای آب و به صرفه نبودن، نیاز کشور و استان است و ضرورت دارد ادامه داشته باشد.  

وی بیان می‌کند: در آذربایجان شرقی، هندوانه به جز مناطق شمالی استان که آب بیشتری در دسترس است در دیگر مناطق کمتر کاشته می‌شود. از سوی دیگر اغلب هندوانه‌های موجود در بازار از استان‌های همسایه و حتی استان‌های جنوبی وارد می‌شود که با توجه به هزینه‌های حمل‌و‌نقل نشان می‌دهد این هنداونه‌ها در مبدأ قیمت خیلی پایین‌تری هم داشته است.  

این کارشناس ادامه می‌دهد: در مورد میوه‌هایی مانند سیب، هلو و زرد‌آلو کارخانه‌های فرآوری و تبدیلی محصولات را با هرکیفیتی که باشد می‌خرند و چند سالی است با پدیده دورریز و ضایعات انبوه میوه مواجه نیستیم. اما در مورد میوه‌ای مانند هنداونه صنایع تبدیلی فعالی نداریم و این میوه در سردخانه هم قابلیت نگهداری خوبی ندارد. فقط هندوانه‌های درجه یک هستند که می‌توانند به مدت شش ماه در سردخانه‌ها نگهداری شوند و بقیه هندوانه‌ها یا باید به صورت تازه‌خوری روانه بازار مصرف شوند یا دور ریخته شوند و هدر روند.