رخت بزرگ عروسی بر تن کوچک دختران

آیدا شاکر| همدان ـ خبرنگار:


 بی‌شک یکی از آرزوهای هر کودکی «بزرگ شدن» و «عروسی کردن» است. اغلب کودکان با رویای رخت عروس و دامادی در آینده بزرگ می‌شوند، اما شاید اگر به آنها بگویند فردا روز عروسی آنان است این رویا به کابوس تبدیل شود.

کابوسی که ناگهان آنان را از دنیای شیرین کودکی به دنیای پرمسئولیت بزرگسالی پرت خواهد کرد. اغلب نوجوانان حتی اگر برای خود در آینده رویای شیرینی از ازدواج داشته باشند، نمی‌خواهند در سنین پایین با مسئولیت‌های زندگی مواجه شوند و حتی در صورتی که این مسئولیت را بپذیرند نیز نمی‌توانند به درستی از عهده این مسئولیت برآیند.

بنابراین بسیاری از متخصصان این حوزه بهترین سن ازدواج را، چه برای دختران چه برای پسران، انتهای نوجوانی می‌دانند یعنی زمانی که تحصیلات مدرسه آنان تمام شده است و وارد سنین بالای 18 سالگی می‌شوند. هرچند بلوغ فکری در هر شخص بسته به موقعیت و شرایط زندگی ممکن است در سنی خاص اتفاق بیفتد، اما براساس آنچه اغلب روان‌پزشکان و مشاوران معتقدند این بلوغ فکری در آغاز سال‌های جوانی برای دختران و پسران رخ می‌دهد. این موضوع لزوم ازدواج بهنگام را خصوصا برای دختران روشن می‌کند و از طلاق و از هم پاشیدن کانون خانواده در سال‌های بعدی نیز جلوگیری خواهد کرد. 


دور باطل

در مهاجران که چند سالی است از جمع روستاهای بزرگ به جرگه شهرهای کوچک پیوسته است، سال‌هاست دختران و پسران در سنین نوجوانی زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند. بسیاری از زنان این شهر هنگامی که به دوره جوانی می‌رسند مادر فرزندانی هستند که احتمالا آنان نیز به زودی به خانه بخت می‌روند.

یکی از این مادران جوان که دختری 12 ساله دارد با اشاره به رسم و رسوم شهر مهاجران می‌گوید: من 13 ساله بودم و نمی‌خواستم ازدواج کنم، اما خانواده‌ام می‌گفتند اگر ازدواج نکنم در سال‌های جوانی خواستگار نخواهم داشت. حالا دخترم 12 ساله شده است و من نیز دیده‌ام برخی از اطرافیانم که ازدواج نکرده‌اند در سن‌های بالاتر مجرد مانده‌اند و دلم نمی‌خواهد دخترم در خانه بماند بنابراین مجبورم با ازدواج زودهنگام او موافقت کنم. 

این زن جوان بیان می‌کند: اگر مطمئن باشم که در سن جوانی دخترم خواستگار خواهد داشت و ازدواج خواهد کرد، مسلما زود او را به خانه بخت نمی‌فرستم اما فرهنگ طوری است که دختران 20 ساله را اینجا کسی خواستگاری نمی‌کند. 

وی می‌افزاید: اگر این فرهنگ رواج یابد که پسران به خواستگاری دختران جوان بروند، ما هم با کمال میل دخترانمان را زود شوهر نخواهیم داد اما در حال حاضر می‌ترسیم اگر صبر کنیم دخترانمان در خانه بمانند. 


ازدواج بازی نیست

یکی دیگر از اهالی این شهر که مرد 30 ساله مجردی است با اشاره به این‌که از دیدگاه مردم این شهر مدت‌ها از وقت ازدواج او گذشته است، توضیح می‌دهد: دلم نمی‌خواست زود ازواج کنم و هرگز زیر بار خواسته خانواده‌ام برای ازدواج با دختری 12 یا 13 ساله نخواهم رفت، زیرا به نظر من ازدواج بازی نیست و دخترانی که هنوز در سنین کودکی به سر می‌برند نمی‌توانند همسران خوبی باشند. 

وی سن همسر آینده خود را بین 23 تا 27 سال برآیند می‌کند و می‌افزاید: به نظرم این سن برای دختران سن مناسبی برای ازدواج است و بالاتر از این سن را نیز من به شخصه برای خود نمی‌پسندم. مایل نیستم همسرم هم‌سن خودم باشد. 


باورهای غلط

حجت‌الاسلام مهدی عالمی، امام‌ جمعه شهر مهاجران که دارای تحصیلات کارشناسی ارشد در رشته روان‌شناسی است، می‌گوید: طی یک ماهی که از انتصاب من به عنوان امام ‌جمعه شهر مهاجران گذشته است 2 تا 3 جلسه در این خصوص با مسئولان مربوطه داشته‌ایم، چراکه ازدواج زودهنگام در شهر مهاجران ریشه در اعتقادات و آداب و رسوم مردم این منطقه دارد و باید برای رفع آن فرهنگ‌سازی شود. 

وی خاطرنشان می‌کند: باید لزوم ازدواج به موقع را تبدیل به گفتمان کنیم، چراکه این مساله فقط با فرهنگ‌سازی اصلاح می‌شود. در شرایط جامعه امروز دختران در سنین پایین به بلوغ فکری نمی‌رسند و قادر به شوهرداری نیستند و همین مساله سبب می‌شود آمار طلاق افزایش یابد یا حتی طلاق عاطفی بیشتر شود یعنی رضایت همسران از زندگی زناشویی کم شود. 

امام جمعه شهر مهاجران ادامه می‌دهد: با کمک اعضای شورای اسلامی شهر و بسیج شهر مهاجران باید در این باره در میان مردم فرهنگ‌سازی شود. باید مزایا و معایب ازدواج زودهنگام بررسی شود تا به مرور زمان و به آهستگی شاهد اتفاقات مثبت در این زمینه باشیم.مسئول بسیج و اعضای شورای شهر در این موضوع بسیار همکاری کرده‌اند و من نیز طی جلسه‌ای که با دختران نوجوان داشته‌ام یادآور شده‌ام که این مساله با کمک آنان قابل پیگیری است، چراکه آنان می‌توانند این گفتمان را به داخل خانواده‌های خود ببرند. حتی در صورتی که تمایل به ازدواج زودهنگام دارند باید طوری امکانات فراهم شود که این دختران حتی بعد از ازدواج نیز به تحصیل خود ادامه دهند تا آگاهی لازم را در خصوص زندگی کسب کنند.

حجت‌الاسلام عالمی در انتها تأکید می‌افزاید: فرهنگ‌سازی یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد. این اتفاق باید به آهستگی جلو برود و مطمئنم در آینده از شهر مهاجران در تمامی زمینه‌ها خبرهای خوبی به گوش خواهد رسید. 


نگاه عاقلانه به ازدواج

مصطفی اسلامی، رئیس شورای اسلامی شهر مهاجران، نیز با اشاره به لزوم نگاه عاقلانه به مساله ازدواج می‌گوید: باید به ازدواج نگاه عاقلانه‌ای داشته باشیم به نحوی که حتی اگر دختری خود تمایل به ازدواج زودهنگام دارد با آگاهی کامل از وظایف و مسئولیت‌های همسری وارد زندگی شود تا هنگامی که بزرگ‌تر شد نیز پای انتخاب خود بایستد و از کار خود با دلایل منطقی دفاع کند. خوشبختانه وضعیت در این زمینه بهتر شده است و سن ازدواج نسبت به سال‌های قبل بالاتر رفته است، اما باز هم جای کار باقی است و فرهنگ‌سازی در این زمینه زمانبر است. 


نداشتن درک متقابل

محمدرضا افخمی، متخصص و روان‌پزشک، با ارائه توضیحاتی در خصوص مشکلاتی که برای دختران در ازدواج زودهنگام رخ می‌دهد، اظهار می‌کند: در ازدواج زودهنگام دختران آسیب بیشتری را متحمل می‌شوند، زیرا هنجارهای فرهنگی و به دنیا آوردن فرزند سبب جدا شدن آنان از اجتماع می‌شود و از این بابت تحت فشار قرار می‌گیرند.

بنابراین هنگامی که دختری زودتر از موعد ازدواج کند نه تنها فرصت‌های تحصیلی خود را از دست می‌دهد، بلکه فرصت رشد نیز نخواهد داشت. یعنی یک کودک در سنی که باید درس بخواند و بازی کند مجبور می‌شود نقش همسر و مادر را برعهده بگیرد و به همین دلیل قادر به رشد فکری و روانی نخواهد بود. 

وی توضیح می‌دهد: از دیگر سو از آنجایی که فاصله سنی بین این دخترها با همسرانشان در اکثر مواقع زیاد است، در درک طرفین مشکل پیش می‌آید و شوهر نیز قادر به درک همسر خود نخواهد بود. از آنجایی که این دختران عموما فرصت تحصیل ندارند، نحوه درست رفتار را نیز نمی‌آموزند و همه این مسائل سبب می‌شود آنها دچار افسردگی شوند. 


آسیب‌های جسمی و روحی

این روان‌پزشک می‌گوید: کودک‌همسری آثار مخرب قوی فیزیکی و جسمی برای دختران جوان خواهد داشت و حتی سبب مرگ‌ومیر این زنان نوجوان خصوصا در حین زایمان می‌شود. همچنین احتمال طلاق در دخترانی که زود ازدواج می‌کنند بسیار بیشتر است، زیرا این دختران درک درستی از زندگی زناشویی ندارند و زمانی که به سنین بالاتر می‌رسند با دریافتن این موضوع که زندگی و کودکی خود را از دست داده‌اند بیشتر به طلاق رومی‌آورند. یعنی برخلاف آنچه جامعه سنتی معتقد است که ازدواج در سنین پایین شانس طلاق را کم می‌کند، کاملا عکس این موضوع صادق است. 

افخمی با برشماری سایر مشکلاتی که برای دختران در ازدواج‌های زودهنگام رخ می‌دهد، می‌افزاید: این دختران همچنین به علت سن کم در هنگام ازدواج با احتمال خشونت‌های خانگی از سوی خانواده همسر مواجهند و در مواردی حتی تجاوز جنسی توسط سایر اعضای خانواده به این کودکان دیده شده است. این مساله و سایر مواردی که ذکر شد سبب ایجاد افسردگی در این افراد خواهد شد. در این زمینه مراجعان بسیاری داشته‌ام که به دلیل ازدواج زودهنگام به افسردگی دچار شده‌اند و حتی در دوران عقد این ازدواج‌ها به طلاق منجر شده است. 

وی خاطرنشان می‌کند: علاوه بر این‌که مرگ‌ومیر مادران کم‌سن در هنگام زایمان بیشتر اتفاق می‌افتد، این مادران به علت آن‌که خود نیز هنوز به رشد کامل فکری نرسیده‌اند قادر نخواهند بود مادران مناسبی برای فرزندان خود باشند. حتی درگیری با مشکلات و مسئولیت‌های مادری نیز به مسائل روحی و روانی این افراد دامن می‌زند و آنها را در معرض خودکشی قرار می‌دهد. 


اهمیت ازدواج به موقع

این روان‌پزشک با اشاره به تصور غلطی که در این میان مبنی بر ناتوانی ازدواج در سنین بالاتر وجود دارد، می‌گوید: دخترانی که تحصیلات خود را ادامه می‌دهند و تن به ازدواج‌های زودهنگام نمی‌دهند توقعات بالاتری نیز از همسران آینده خود خواهند داشت و از آنجایی که در حال حاضر آقایان به علت مشکلات اقتصادی به راحتی قادر به اداره زندگی نیستند ممکن است میزان ازدواج در این افراد کمتر شود.

در مجموع این تصور که دختر را زود شوهر بدهیم که مبادا در آینده خواستگار نداشته باشد ریشه در فرهنگی نادرست دارد. نباید ازدواج را ارزش نهایی خصوصا برای یک زن تلقی کرد و باید به یاد داشت که ازدواج نیز همچون سایر مقوله‌های دیگر زندگی هنگامی خوب است و خوشبختی می‌آورد که به موقع و در شرایط درست خود باشد. ازدواجی با شرایط مطلوب سبب پیشرفت و اعتلای طرفین می‌شود در غیر این صورت ازدواج نکردن بهتر از ازدواج اشتباه و محکوم به شکست است. 


بسیج همگانی برای جلوگیری از کودک‌همسری

محمدرضا افخمی، روان‌پزشک، اظهار می‌کند: امروزه باید جلوگیری از کودک‌همسری در اولویت باشد. این مساله با همکاری همه افراد اعم از روحانیون، مسئولان و قانون‌گذارها قابل حل است، زیرا براساس متون دینی هم هر امری که ضرر آن از فایده‌اش بیشتر باشد قاعدتا قابل تحریم است و باید از وقوع آن جلوگیری شود. 

وی می‌گوید: با توجه به پیامدهای ناگواری که پدیده کودک‌همسری به دنبال خواهد داشت باید این موضوع از طریق روحانیان و معتمدان گوشزد شود.که این مساله تا چه حد برای کودکان آسیب‌زاست تا به مرور این مساله از بین برود. در حقیقت بهترین شیوه جلوگیری از این پدیده در هر جامعه‌ای فرهنگ‌سازی صحیح در این زمینه است.