حیدر‌آباد؛ اصفهان نو در هند

جواد نصرتی| روزنامه‌نگار:

حضور حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان در مراسم نمازجمعه مسجد مکه حیدرآباد،  اتفاقی تاریخی در روابط 2کشور هند و ایران است. با این حال،  ارتباط ایران و هند یا به‌طور دقیق‌تر ایران و حیدرآباد، آنقدر عمیق و دیرینه بوده که چنین رویدادی در بستر آن،  کاملا منطقی و معقول به‌نظر می‌رسد. حیدرآباد،  شهری است که در طول 4قرن گذشته،  از نظر فرهنگی و معنوی،  ارتباط تنگاتنگی با ایران و تشیع داشته است. این شهر،  در دوران حکومت قطب‌شاهیان که اصالتی ایرانی داشتند بنا گذاشته شد و به شکوه و جلال رسید. این سلسله پادشاهی،  به تشیع احترام زیادی می‌گذاشت و در برخی منابع تاریخی ذکر شده که نام حیدرآباد،  از لقب حیدر کرار،  ‌یکی از القاب امام علی(ع) گرفته شده است. در همان زمان،  علاقه شدید سلسله قطب‌شاهی باعث شد تا این شهر توسط یک معمار ایرانی به شیوه شهر اصفهان ساخته و توسعه داده شود و به همین‌خاطر،  به حیدرآباد «اصفهان‌نو» گفته می‌شد. علاوه بر این،  علاقه شدید به معنویت شهر مشهد،  باعث شد تا بنای معروف 4منار در این شهر،  با الهام از بارگاه امام رضا(ع) در شهر مشهد ساخته شود.

در دوره قطب‌شاهیان،  خطبه‌های نمازجمعه در سرزمین تحت کنترل این سلسله به نام پادشاه صفوی خوانده می‌شد که بسیار مورد احترام و علاقه قطب‌شاهیان بود. این کار چنان خشم حکمرانان مغول هند را در پی داشت که در نهایت هم بهانه‌ای شد برای حمله به این شهر. البته در آن زمان،  نمازجمعه در حیدرآباد در مسجد جامع شهر خوانده می‌شد که فاصله کمی از مسجد اعظم مکه دارد. حالا بعد از 400سال،  هرچند خطبه‌ها به نام حکمرانان ایرانی خوانده نمی‌شود اما حسن روحانی،  رئیس‌جمهور کشورمان به‌عنوان نخستین رئیس دولت تاریخ،  ‌در نمازجمعه مسجد مکه در حیدرآباد سخنرانی کرده است. رسانه‌های هندی نوشته‌اند که دادن چنین فرصت تاریخی به روحانی،  نشانه‌ای از عمق احترام به رئیس‌جمهور کشورمان در هند و به‌خصوص حیدرآباد است.او البته نخستین رئیس دولت ایران نیست که به حیدرآباد می‌رود؛ رئیس دولت اصلاحات هم پیش‌تر در جریان سفر به هند به این شهر سفر کرده بود. با این حال تفاوت این 2سفر این است که این بار حسن روحانی،  مستقیما به حیدرآباد رفته است و سفر رسمی خود به هند را از این شهر شروع کرده و از آنجا به دهلی نو خواهد رفت. سنگ بنای مسجد اعظم مکه را سلطان محمد یکی از حکمرانان قطب‌شاهی که ارتباط زیادی با سلسله صفوی داشت بنا نهاد اما کار ساخت این مسجد 78سال بعد در سال 1694در دوران حکومت اورنگ‌زیب، حاکم سرشناس مغول به پایان رسید. امروزه حدود 30درصد جمعیت حیدرآباد را مسلمانان تشکیل می‌دهند. به این مسلمانان،  به واسطه زبان خاصی که دارند مسلمانان حیدرآبادی می‌گویند. هم‌اکنون مسلمانان حیدرآبادی در همین شهر حیدرآباد،  پاکستان،  عربستان سعودی،  آمریکا،  کانادا و انگلستان پراکنده‌اند. با وجود اکثریت هندوها در این شهر،  حیدرآباد ظاهری اسلامی دارد به‌خصوص بخش قدیمی شهر که ساکنان آن بیشتر مسلمانان هستند. حیدرآباد با جمعیتی حدود 7میلیون نفر چهارمین شهر پرجمعیت هند است.