18 سال انتظار برای یک سد

هیوا محمدپور-  دیواندره- خبرنگار:


دیواندره با جمعیتی بالغ‌بر 81 هزار نفر یکی از 10 شهرستان کردستان است که بیش از 55 درصد از جمعیت آن درآمدی بر پایه کشاورزی دارند، اما امروزه کشاورزی دیم و سنتی در برابر هزینه‌ها کم می‌آورد و به‌رغم وجود آب مناسب در دیواندره اقدامی برای تبدیل اراضی کشاورزی به آبی برداشته نشده است. پروژه سد سیازاخ یکی از چند پروژه مهم دیواندره در حوزه آب است که به هدف توسعه کشاورزی احداث شد، اما روند تکمیل آن لاک‌پشتی است و صبر کشاورزان برای تکمیل آن لبریز شده است. سال‌هاست کشاورزی دیواندره در امید تکمیل این سد و استفاده از آب آن قرار دارد. 


وعده‌های بی‌عمل

یک کشاورز دیواندره‌ای می‌گوید: کشت گندم به صورت دیم دیگر جوابگوی هزینه‌ها نیست از آنجا که کشاورزی یک شغل محسوب می‌شود و شغل هم باید درآمد فرد را تامین کند اما ما با کشاورزی دیم درآمدی جانبی یا به اندازه شغل پاره‌وقت داریم. «خالد حمیدی» ادامه می‌دهد: با تبدیل اراضی دیم به آبی کشاورزان سود بیشتری به‌ دست می‌آورند و می‌توانند کار خود را توسعه دهند، اما الان نه می‌گذارند از رودخانه آب برداشت کنیم و نه اجازه می‎دهند تا چاه کشاورزی حفر کنیم.

وی اضافه می‎کند: سال‎هاست وعده تکمیل سد سیازاخ و تخصیص آب از آن سد را می‎دهند، اما 2 دهه گذشت و خبری از عملی شدن این وعده نشد. زندگی درست و صحیح وابسته به درآمد کافی و اقتصاد درست است. اگر کشاورزی نتواند درآمد قابل توجهی داشته باشد مردم مجبور به مهاجرت هستند و همین موضوع باعث فروش زمین‌ها و کوچک‌تر شدن آنها می‌شود.


کشاورزی دیواندره؛ بی‌بهره از سیازاخ

سد سیازاخ با هدف توسعه کشاورزی و تامین آب شرب شهر و روستاهای اطراف احداث شد و طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته قرار بود حدود 20 هزار هکتار از اراضی کشاورزی پایاب سد به آبی تبدیل شود که از این مقدار حدود 8 هزار هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان بیجار را شامل می‌شود و ساحل سمت راست آن 12 هزار هکتار از اراضی دیواندره را شامل می‌شود که کار خاصی در آن انجام نشده است. 


وجود تنها 9 هزار هکتار اراضی آبی

مدیر جهاد کشاورزی دیواندره می‌گوید: بیش از 40 درصد از اراضی کشاورزی کشور آبی است که میانگین استان 11 درصد و میانگین اراضی آبی شهرستان دیواندره تنها 6 درصد است که با توجه به شرایط مساعد، دیواندره این ظرفیت را دارد که به میانگین کشوری برسد.«حمید رضا وزیری» ادامه می‌دهد: هر سال 151 هزار هکتار از اراضی کشاورزی دیواندره زیر کشت می‌رود که فقط 9 هزار هکتار اراضی آبی در شهرستان وجود دارد. سالانه مبالغ بلاعوض زیادی در قالب انفرادی و مجتمع برای آبیاری تحت فشار پرداخت می‌شود.

وی اضافه می‌کند: 110 نفر متقاضی دریافت تسهیلات برای برقی کردن چاه و ساخت استخر داریم. با استفاده درست از منابع آبی و تخصیص آبی که از این امکان وجود دارد، می‎توانیم اراضی بیشتری را به آبی تبدیل کنیم. سال گذشته ایستگاه پمپاژ روستای هزارکانیان که سال 88 آغاز شده بود، با تحت پوشش قرار دادن 64 خانوار افتتاح شد، این ایستگاه 220 هکتار از اراضی این روستا را تحت پوشش آبیاری قرار داده تا تولید بخش کشاورزی 3 برابر افزایش یابد. همچنین شهرستان دیواندره دارای 3 چاه عمیق، 543 چاه نیمه‌عمیق، 3 قنات و 5 هزار و 176 چشمه است.  


سابقه پروژه 

چند روز قبل از شروع به کار دولت یازدهم، «محمدرضا رحیمی» معاون اول وقت دولت دهم در سفری 2روزه به کردستان چند طرح را افتتاح کرد که یکی از ‎آنها سد سیازاخ دیواندره بود. امروز 18 سال از کلنگ‌زنی آن می‎‎گذرد و این طرح تشنه اعتبار است و شاید تا تکمیل آن چندین سال دیگر زمان ببرد. 

رحیمی در آیین افتتاح آن گفته بود: «دولت دهم در سال گذشته با فروش اموال دولتی توانست بخشی از هزینه‎های این سد را که یکی از پروژه‎های مهر ماندگار به شمار می‎رود تامین کند، مردمان دیواندره انسان‎های سختکوشی هستند که در گذشته نیز به دلایل مختلفی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‎اند، بنابراین برای مناطقی که نیاز به یکسری امکانات دارند باید گام‌های لازم برداشته شود و در راستای شکوفایی بیش از پیش این مناطق تلاش کرد.  بعد از سال‌ها این پروژه نه‌تنها نتوانسته است دردی از مردمان سختکوش دیواندره درمان کند بلکه خود به دردی به اسم ناامیدی، انتظار و وعده‌های بی‌عمل تبدیل شده است. 


نوید  پایان پروژه

مدیرعامل آب منطقه‎ای کردستان می‎گوید: این پروژه در دولت ششم کلنگ‌زنی شد، در دولت هشتم عملیات ساخت آن آغاز و در دولت دهم افتتاح شد.‌انتظار می‎رود در دولت دوازدهم این سد به بهره‎برداری برسد.
«کامران خرم» می‎افزاید: اعتبارات هزینه شده از آغاز تاکنون 120 میلیارد تومان است. ما برای اتمام پروژه، 90 میلیارد تومان پول نیاز داریم. پیشرفت فیزیکی در حال حاضر حدود 90 درصد است.

وی اظهار می‌کند: بر همین اساس تصمیم مسئولان وقت در سال 92 این سد افتتاح شد و به همین دلیل متاسفانه ردیف این سد در بودجه حذف شد و از آن تاریخ به بعد فقط در قالب دیون اعتبارات خیلی محدودی به این پروژه تخصیص داده شد. پروژه در حال حاضر فعال شده و با تامین اعتبار مورد نیاز سد در پایان سال 98 به بهره‌برداری خواهد رسید. 


اتمام پروژه سیازاخ؛ نیازمند اعتبار

مدیر منابع آب دیواندره می‌گوید: تخصیص به‌موقع اعتبار کمک خوبی به تکمیل سد سیازاخ می‌کند، برای اتمام ایجاد تاسیسات سد، جابه‌جایی و تملک جاده 2 روستای «گله سور» و «شیخ حیدر» در حال حاضر نیاز به 90 میلیارد تومان اعتبار است.
«محمد محمدی» ادامه می‌دهد: 19 میلیارد تومان برای ادامه کار سد سیازاخ اعتبار تخصیص پیدا کرده و پیمانکار آماده کار است در اسرع وقت ماشین‌آلات مستقر و کارها پیگیری خواهد شد. بخشی از جاده دسترسی 2 روستای مذکور نیز تملک شده است.وی اضافه می‌کند: در حال حاضر 6 میلیون مترمکعب آب در سد سیازاخ ذخیره است که با اقدامات انجام گرفته تا سال آینده این مقدار 10 برابر و به 60 میلیون مترمکعب خواهد رسید که رقم قابل توجهی است و خوشبختانه در سال آینده قطعی آب نخواهیم داشت.

محمدی تصریح می‌کند: اعتبار تکمیل ساحل سمت راست پایاب سد سیازاخ تامین شده است، اما پایاب سمت چپ که اراضی کشاورزی دیواندره را دربرمی‌گیرد تخصیص آب ندارد، در صورتی که وزارت نیرو تخصیص آب بدهد اعتبارات لازم برای تکمیل ساحل چپ نیز جذب می‌شود.وی می‎افزاید: لایروبی پایاب سد به طول حدود 6 کیلومتر انجام شده و اکنون 350 لیتر آب در ثانیه به‎صورت روان رهاسازی خواهد شد. تلاش نمایندگان برای تخصیص آب بسیار مثمر خواهد بود. 


تعلل در اجرای پروژه‎ ‌   

یک کارشناس ارشد مدیریت می‌گوید: رشد فزاینده جمعیت در دهه‌های اخیر و به‌تبع آن نیاز به مواد غذایی و آب، بشر را بر آن داشته است تا زمین‌های بیشتری را برای کشت و استفاده از آن تحت تسلط خود درآورد. طبیعتا این زمین‌ها به آب نیاز دارند و این امر بیشتر به وسیله کنترل آب‌های جاری رودخانه‌ها با احداث سدها میسر شد.  «مهران صالحی» می‎افزاید: سدها یکی از بزرگ‌ترین سازه‌های دست‌ساز بشر هستند.

احداث سد می‌تواند تاثیرات مختلفی را در اراضی بالادست و پایین‌دست آن ایجاد کند که یکی از مهم‌ترین این تاثیرات تغییرات پوشش اراضی به دنبال ایجاد سد است. همچنین افزایش پوشش گیاهی نیز می‎تواند موجب توسعه صنعت دامداری شود که هم کشاورزی و هم دامداری از جمله عوامل مهمی هستند که می‎توانند توسعه پایدار روستاها را موجب شوند.  صالحی ادامه می‌دهد: آب، خاک و هوا در زمینه کشاورزی اهمیت دارند که هر 3 عامل در دیواندره در وضعیت مناسبی هستند، اما با مدیریت نامناسب و تعلل در اجرای پروژه‎های تاثیرگذاری مانند سد سیازاخ باعث شده تا با وجود عوامل طبیعی خوب مردم نتوانند درآمد کافی از کشاورزی در این منطقه داشته باشند. اقتصاد مناسب اشتغال را به دنبال دارد اشتغال هم زمینه‌ساز کاهش مهاجرت و آسیب‌های اجتماعی است. وقتی بستر برای تثبیت و ایجاد اشتغال وجود دارد کم‌کاری و به دنبال اشتغال‌زایی رفتن در حوزه‎ای دیگر کاری بیهوده است.