خانواده‌ها چگونه تابستان را به فرصتی برای فرزندانشان تبدیل کنند؟
به وقت خوش تعطیلات
یکتا فراهانی ـ خبر‌نگار
یکی از هیجان‌انگیزترین فصل‌های سال به‌ویژه برای دانش‌آموزان «تابستان» است. با اتمام سال تحصیلی و فارغ شدن بچه‌ها از درس و مدرسه، آنها آرامش بیشتری پیدا می‌کنند و فرصت بیشتری دارند تا با کشف خواسته‌ها و علایق خود رنگ و بوی دیگری به روزهایشان بزنند. در واقع کودکان و نوجوانان برعکس بزرگسالان این فصل را به‌عنوان اوقاتی برای فراغت و تفریح تلقی می‌کنند و اغلب علاقه‌ای ندارند آن را با آماده کردن خود برای سال آینده تحصیلی یا شرکت در انواع کلاس‌های آموزشی سپری کنند. اما چگونه می‌توان کاری کرد که این فصل برای دانش‌آموزان فصلی خوب، لذتبخش و آموزنده باشد. در این خصوص با سارا ساعدی، متخصص روانشناسی سلامت گفت‌وگو کرده‌ایم.
توجه به خواسته‌های فردی
فصل تابستان، مناسب‌ترین زمان برای اندیشه و تفکر خلاق و تبلور رفتارهای مطلوب و خوشایند فردی و اجتماعی است. در واقع اوقات فراغت اگرچه طولانی هم نباشد، شرایطی را فراهم می‌آورد که فرد می‌تواند بیشتر خود و خواسته‌ها و علایقش را بشناسد. بنابراین، هدایت فکری و حمایت مستمر و مؤثر کودکان، نوجوانان و جوانان در اوقات فراغت، به‌ویژه در تعطیلات طولانی تابستان، نه‌تنها می‌تواند باعث کاهش استرس و فشارهای روانی به‌جامانده از سال تحصیلی در آنها شود، بلکه فرصتی هم دست خواهد داد تا والدین با آگاهی بیشتر از آسیب‌پذیری‌های اجتماعی و کج‌روی‌های اخلاقی مانع درگیری فرزندانشان با اینگونه پدیده‌ها شوند.
وقت را غنیمت شماریم
اما چگونه می‌توان فرصت به‌دست‌آمده در فصل تابستان را غینمت شمرد؟ شاید ثبت‌نام در کلاس‌های مختلف آموزشی نخستین گزینه‌ای است که در ذهن والدین به‌ویژه والدین شاغل که امکان برقراری ارتباط با فرزند خود را به‌صورت تمام‌وقت ندارند، شکل می‌گیرد. اینکه فرزندشان را در کلاس‌های آموزشی مختلف ثبت‌نام کنند، معمولا یکی از بیشترین ترجیحات والدین در فصل تابستان و برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت فرزندانشان است. این در حالی است که ثبت‌نام در چنین دوره‌هایی اغلب خستگی حضور در مدرسه را برای بچه‌ها بیشتر می‌کند و انگیزه آنها به فراگیری و میزان دقت به مفاهیم درسی در سال تحصیلی جدید را هم تا حدود زیادی کاهش می‌دهد. ضمن اینکه تحقیقات نشان می‌دهد یادگیری موضوعات درسی جلوتر از برنامه نظام آموزشی باعث می‌شود با توجه به اینکه موضوعات به گوش بچه‌ها آشناست آنها دقت لازم را به آنچه معلم برایشان توضیح می‌دهد نداشته باشند. به این ترتیب نه‌تنها والدین نتوانسته‌اند برنامه‌ریزی مناسبی برای فرزندشان داشته باشند، بلکه باعث شده‌اند خستگی به تن آنها باقی بماند و طوطی‌وار هم آموزش ببینند.
برنامه‌ریزی مدون
اگر والدین به‌دنبال فرصتی برای سلامت و پویایی فرزندانشان هستند باید هنگام برنامه‌ریزی برای تعطیلات تابستان علایق آنها را هم مدنظر قرار دهند و حتما دیدگاه و نظرشان را در زمینه نحوه سپری کردن تعطیلاتشان جویا شوند.
اینکه فرزندانشان دوست دارند در فصل تابستان بیشتر در چه حوزه‌هایی (فرهنگی، هنری، پژوهشی و...) فعالیت داشته باشند یا اینکه به‌طور کلی چه اهدافی را دنبال می‌کنند.
توجه به چنین نکاتی باعث رشد مهارت‌های ارتباطی بین والدین و فرزندان می‌شود. قطعا عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس در فرزندان آنها به‌عنوان یک فرد توانا و کارآمد را رشد می‌دهد و باعث شناخت نقاط قوت، ضعف، نیازها، مدیریت زمان، برنامه و هدف و حتی مسئولیت‌پذیری در برابر انتخاب برنامه‌ها در فرزندانشان می‌شود.
ارزش تحرک و بازی
دومین عامل مؤثر در بحث مدیریت بهینه اوقات فراغت در فصل تابستان توجه به تحرک و بازی کودکان است. تحرک و بازی نیاز اصلی کودکان و نوجوانان است که باعث سلامت جسم و روح آنها می‌شود که والدین باید به‌صورت جدی به آن توجه داشته باشند.
تحرک و بازی به این معنی نیست که والدین، فرزندان خود را در باشگاه‌های حرفه‌ای ورزشی آن هم با هزینه سنگین ثبت‌نام کنند، بلکه منظور از این مفهوم، ایجاد یک فعالیت جسمی یا ذهنی هدف‌دار است که به‌صورت گروهی یا فردی انجام شود و باعث نشاط و لذت در بچه‌ها شود؛ مثل توپ‌بازی، دزد و پلیس، عروسک‌بازی، پانتومیم و...
این بازی‌ها نه‌تنها مهارت‌های حرکتی کودکان را افزایش می‌دهد بلکه باعث لذت، شادمانی، تخلیه هیجان، افزایش قدرت فراگیری و... هم در آنها می‌شود.
طبیعت‌گردی هم فعالیت دیگری است که می‌تواند در تابستان برای کودکان و نوجوانان جذاب باشد. برقراری ارتباط با طبیعت خارج از شهر، نه‌تنها دید آنها را نسبت به محیط پیرامونشان وسعت می‌بخشد بلکه به رشد خلاقیت، حس کنجکاوی، تمرکز و کاهش اختلالات یادگیری آنها نیز کمک می‌کند. درنهایت توجه والدین به توانمندسازی و مهارت‌آموزی فرزندان نیز بر حسب رشد سنی و جسمی آنها نباید نادیده گرفته شود.
این مهارت‌آموزی و شروع کارها و فعالیت‌های جدید می‌تواند مطابق با علایق فرزندان باشد؛ مانند آشپزی، نگهداری از حیوانات خانگی، پرورش گیاه و... یا به‌طور پیشرفته برای نوجوانان مانند برنامه‌نویسی، ساخت وبلاگ و... .
