دانش‌بنیان شدن بخش کشاورزیمهم‌ترین راهکار نجات دریاچه

رسول جلیلی | رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی:


کارشناسان، دانش بنیان‌سازی بخش کشاورزی را مهم‌ترین راهکار نجات دریاچه ارومیه ارزیابی می‌کنند اما همزمان با این پروسه، بسترسازی دولت برای افزایش مشارکت کشاورزان در بهبود و توسعه روش‌های کاشت، داشت و برداشت هم مورد نیاز است. براساس گزارشات 70 درصد از علت خشکی دریاچه ارومیه عوامل انسانی است.

مدرن نبودن سیستم آبیاری کشاورزی، تخلیه سفره‌های زیرزمینی و انتقال بی‌رویه آب‌های سطحی و زیرزمینی برای مصارف صنعتی و آبزی‌پروری از عواملی است که یکی از بزرگ‌ترین تالاب‌های دنیا را با بحران خشکسالی مواجه کرد. آن هم در حالی که آذربایجان غربی با تولید سالانه 6 میلیون تن محصول کشاورزی، به یکی از قطب‌های کشاورزی کشور تبدیل‌ شده است.

این استان با توجه به داشتن مرز مشترک با سه کشور ظرفیت‌های صادراتی بالقوه‌ای دارد و در این زمینه هم نیازمند مدیریت صحیح مصرف آب است. توسعه آبیاری نوین با تأثیراتی که بر کشاورزی دارد می‌تواند اثرات مطلوبی در زمینه افزایش اشتغال، افزایش تولید، افزایش صادرات، کاهش مصرف آب و برطرف شدن بحران آب دریاچه ارومیه داشته باشد. 

بر این اساس دانش بنیان‌سازی مهم‌ترین رویکرد جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در دوره جدید است که در صورت تحقق به روند احیای دریاچه ارومیه نیز شتاب می‌بخشد. افزایش ضریب خوداتکایی در محصولات راهبردی، توسعه صادرات محصولات کشاورزی، مشارکت در احیای دریاچه ارومیه، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی با فناوری‌های برتر از دیگر اهدافی است که سازمان جهاد کشاورزی استان در اولویت برنامه‌های اجرایی خود در سال 98 قرار داده است.

آذربایجان غربی از نظر منبع درآمدی و اقتصاد کشاورزی در کشور رتبه نخست را دارد و سهم ارزش‌ افزوده کشاورزی در استان 25 درصد است. نصف بیشتر سهم ارزش‌ افزوده خدمات در استان مربوط به  کشاورزی و 32 درصد اشتغال نیز در این بخش است. با اجرای سیستم‌های آبیاری نوین به‌طور میانگین سالانه 55 میلیون متر مکعب در مصرف آب حوضه آبریز دریاچه ارومیه صرفه‌جویی می‌شود. ترویج استفاده از ارقام جدید کم‌آب‌بر محصولاتی مانند چغندرقند، کشت فرا‌سرزمینی، استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری تحت‌فشار و توسعه مکانیزاسیون کشاورزی از اقداماتی است که در این زمینه انجام می‌شود.

همچنین جایگزینی کشت سایر محصولات زراعی کم‌آب‌بر مانند زعفران، پسته و کلزا، از برنامه‌های سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی برای تداوم تولید این محصولات با توجه به احیای دریاچه ارومیه است که مساعدت کشاورزان استان در اجرای برنامه‌های اصلاح الگوی کشت را می‌طلبد.

بی شک راه نجات دریاچه ارومیه ایجاد تعادل در داخل حوضه است چراکه با وجود ورود آب از بیرون، اگر درست مدیریت نشود آب تبخیر می‌شود. در این زمینه توسعه بی‌رویه باغ‌ها، عدم رعایت اصول به‌زدایی(یا به‌زراعی)، هدررفت آب در مسیرهای انتقال آب داخل مزارع و راندمان پایین آب مصرفی از عوامل کاهش آب دریاچه ارومیه محسوب می‌شود. 

تاکنون هزار و 224 کارگاه آموزشی از سوی کارشناسان سازمان نظام‌ مهندسی برای کشاورزان روستاهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه با هدف همکاری در تعادل میزان مصرف آب برگزار شده و لازم است فناوری‌های نوین در سطح جهان ملاحظه و نسبت به بهره‌برداری از آنها برای احیای دریاچه ارومیه اقدام شود. 

افزایش بسیار بالای سطح زیر‌کشت حوضه دریاچه ارومیه نسبت به‌ پیش از انقلاب، حاکی از تخصیص میزانی معادل حقابه دریاچه به بخش کشاورزی است، لذا لازم است روش افزایش محصول تغییر یابد و دانش بنیان‌سازی بخش کشاورزی مورد توجه قرار بگیرد. همچنین لازمه حل مشکل دریاچه ارومیه در استان‌های آذربایجان غربی، شرقی، کردستان در صورت اولویت احیای دریاچه ارومیه، اصلاح روش‌های کشاورزی و صنعتی و... است که البته باید برای کاهش بار و فشار بر بخش کشاورزی مساله اشتغال هم از سوی دولت حل شود.