گره بر زندگی قالیبافان

فرش دستباف خراسان جنوبی اگرچه آوازه‌ای جهانی دارد، اما قالیبافان در مهد تولید این هنر مشکلات زیادی دارند و هنوز عزمی از سوی مسئولان برای حل آنها جزم نشده است. به گزارش مهر در روزگاری نه چندان دور نام خراسان ‌جنوبی با فرش قهستان و فرش مود همراه بود و تا همین امروز نیز یکی از افتخارات استان در حوزه هنر، آوازه جهانی فرش دستبافش است، اما تنها افتخار کردن به آنچه داریم برای آینده کافی نیست. اگر می‌خواهیم همچنان بر هنر هنرمندان خراسان ‌جنوبی در حوزه قالی و قالیچه و فرش ببالیم باید جویای مشکلات کسانی باشیم که با دستان پر توان خود بر تار و پود فرش نقش می‌زنند. 


محروم از بیمه

«فاطمه بیابانی» که با همت دستان پر تلاشش گره بر دار قالی می‌زند، در زمینه مشکلات قالیبافان می‌گوید: من، پدر و مادرم هر برای بیمه قالیبافان اقدام کردیم ولی موفق نشدیم کار را به نتیجه برسانیم. وقتی علت را پرس‌و‌جو کردیم گفتند چون عده زیادی برای این کار اقدام کرده‌اند سهمیه خراسان ‌جنوبی برای بیمه قالیبافان تمام شده است. این هنرمند ادامه می‌دهد: این در حالی است که برخی نه به هدف یادگیری یک هنر، بلکه فقط برای بیمه شدن چند ماهی را در کلاس‌های قالیبافی و تابلوفرش شرکت کردند و بعد از گرفتن مدرک بیمه شدند ولی ما که از کودکی پای دار قالی بودیم از این امتیاز محروم شدیم. 

بیابانی با اشاره به گرانی مواد اولیه قالی می‌گوید: ما برای دار قالی فعلی که در خانه برپاست از قبل رنگ و مصالح خریده‌ایم ولی در حال حاضر مصالح و مواد بافت قالی گران شده است. قالی دستباف به اندازه‌ای گران شده که یک فرد عادی نمی‌تواند آن را برای منزل خود خریداری کند. در واقع سختی کار قالی برای ماست و لذت استفاده از آن برای طبقات مرفه و ثروتمند است. قالی‌های ما مشتری همیشگی دارد و فرد مشخصی آن را می‌خرد ولی نمی‌دانم خودش در شهرهای دیگر چقدر می‌فروشد. «مریم باقری» نیز از دیگر هنرمندان قالیباف خراسان ‌جنوبی است که حدود ۱۰ سال پای دار قالی نشسته و بر تار و پود آن نقش زده است. 

وی می‌گوید: قیمت نخ و رنگ و سایر مواد اولیه قالی به اندازه‌ای بالا رفته که جز با سفارش قبلی کسی اقدام به بافت قالی نمی‌کند. باقری با اشاره به این‌که در منطقه ما نیز فردی به قالیبافان، کار سفارش داده و گاه مواد اولیه را نیز برای آنان تهیه می‌کند، ادامه می‌دهد: بعد از پایان کار قالی‌ها را به شهرهای مد نظر می‌برد و می‌فروشد که به نظرم در این میان سود اصلی را همان دلال و واسطه می‌برد. علاوه بر هنرمندان قالیباف بسیاری از کسانی که در عرصه تجارت فرش دستباف خراسان جنوبی فعال هستند نیز درددل‌های زیادی دارند. 


تراکم بالای فرش دستباف خراسان ‌جنوبی

طبق گفته‌های «داوود شهرکی» رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان ‌جنوبی در تاریخ 8 فروردین و به نقل از روابط عمومی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان ‌جنوبی، ۱۰ قلم کالای عمده صادراتی خراسان ‌جنوبی در سال گذشته شامل سیمان، خوراک کامل طیور، کاشی و سرامیک، گازوئیل، هیدروکربن سبک، هیدروکربن سبک حاصل از بازیافت خاک‌های مستعمل رنگ‌بر، روغن سوخت تقطیری، صیفی، نمک و هیدروکربن سنگین بود و خبری از قالی، قالیچه و بافت‌های داری نبوده است. 

«رامین سنایی‌فر» از فعالان اقتصادی و تجار خراسان ‌جنوبی نیز می‌گوید: فرش دستباف خراسان ‌جنوبی علی‌رغم زیبایی از طرح و نقشه و تراکم بسیار بالایی برخوردار است؛ در حالی که برخی از بازارهای هدف در کشورهای عربی فرش با تراکم پایین را می‌پسندند. البته بازار هدف می‌تواند کشورهایی دورتر همچون کشورهای حوزه اسکاندیناوی باشد یا می‌توان روی محصولاتی همچون تابلوفرش برای تجارت سرمایه‌گذاری کرد. وی می‌افزاید: البته کشورهای عربی نیز فرش را برای استفاده در داخل کشور خود نمی‌خرند، بلکه آن را به نام کشور خود به دیگر کشورها صادر می‌کنند. این اتفاق برای برخی دیگر از محصولات استان همچون زعفران نیز رخ داده است. 


راهکاری برای کمرنگ شدن نقش دلالان

این فعال اقتصادی با اشاره به موضوع دلالی و واسطه‌گری در زمینه فروش فرش و بافت‌های داری خراسان ‌جنوبی اظهار می‌کند: اگر یک تشکیلات قوی در قالب شرکت، فرایند بازاریابی و فروش محصولات قالیبافان خراسان ‌جنوبی را بر عهده بگیرد، بی‌شک از تعداد دلالان و واسطه‌ها کم می‌شود. سنایی‌فر با اشاره به این‌که صادرات فرش از گمرک خراسان جنوبی انجام نمی‌شود، می‌گوید: طبق آمار ایران سال گذشته ۲۲۵ میلیون دلار صادرات فرش داشت، اما معلوم نیست سهم خراسان ‌جنوبی از این بازار چه میزان است. 


صادرات 100 هزار متر فرش خراسان جنوبی 

«محمدحسین کامیابی مسک» رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان ‌جنوبی درباره میزان تولید و صادرات فرش دستباف خراسان ‌جنوبی اظهار می‌کند: سال گذشته حدود ۱۷۰ هزار متر فرش دستباف در خراسان ‌جنوبی تولید شد که از این میزان 100 هزار متر صادر شد. وی در زمینه سهمیه بیمه قالیبافان بیان می‌کند: در این زمینه رایزنی‌های مختلفی از طریق صنعت و معدن، استانداری و نمایندگان مجلس به‌ویژه نمایندگان نهبندان و بیرجند صورت گرفته است. رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان ‌جنوبی با بیان این‌که در بیمه قالیبافان حدود ۷ درصد حق بیمه را قالیباف و ۲۰ درصد را دولت پرداخت می‌کند، ادامه می‌دهد: تامین اجتماعی می‌گوید که دولت ۲۰ درصد سهم خود را تاکنون پرداخت نکرده است، به همین دلیل سهمیه جدید قبول نمی‌کند.  


قطع شدن بیمه برخی قالیبافان

کامیابی مسک می‌گوید: در بسیاری از موارد بابت یک روز تاخیر در پرداخت حق بیمه، بیمه یک قالیباف قطع شده است در حالی که می‌توانستند با یک جریمه ساده موضوع را حل کنند. وی با تاکید بر این‌که در استان هیچکس به راحتی و بدون مدرک و سند کافی در بیمه قالیبافان قرار نگرفته است، بیان می‌کند: اتحادیه فرش دستباف برای بیمه کردن افراد از آنان آزمون گرفته است. رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان ‌جنوبی در زمینه دلالی در فرایند فروش فرش دستباف در خراسان ‌جنوبی می‌گوید: در این شرایط اقتصادی، رکود بازار و نیاز بافنده فرش، مساله دلالی و واسطه‌گری وجود دارد. پیشنهاد ما ایجاد یک کنسرسیوم اختصاصی و فروشگاه اینترنتی برای کاهش دلالی و واسطه‌گری است. 


گمرک خراسان جنوبی نیازمند کارشناس فرش 

«محمدعلی خاشی» مدیر کل گمرکات خراسان ‌جنوبی نیز در زمینه صادرات فرش در خراسان جنوبی بیان می‌کند: صادرات بافت‌های داری و فرش نیازمند گمرک تخصصی و وجود یک کارشناس فرش است. وی ادامه می‌دهد: هرچند ما مجوز صادرات فرش از گمرک خراسان ‌جنوبی را داریم ولی به علت نبود یک کارشناس متخصص فرش تاکنون صادرات از گمرک این استان انجام نشده است. این مسئول می‌گوید: فعالان این حوزه از طریق گمرک مشهد و تهران کار را پیگیری می‌کنند. 


سهمیه جدیدی برای قالیبافان وجود ندارد

«مجید درویشی» مدیر کل تامین اجتماعی خراسان ‌جنوبی در زمینه تعداد بیمه‌شدگان از طریق بیمه قالیبافان بیان می‌کند: تا بهمن سال گذشته، 3 هزار و ۷۵۷ هنرمند قالیباف در خراسان ‌جنوبی بیمه شدند. وی با اشاره به این‌که از ابتدای طرح بیمه قالیبافان سهمیه خراسان ‌جنوبی ۲ هزار و ۹۰۰ نفر بوده است، ادامه می‌دهد: با رایزنی‌های صورت گرفته این میزان افزایش یافت ولی در حال حاضر سهمیه جدیدی برای قالیبافان وجود ندارد. درویشی با اشاره به این‌که سال گذشته حق بیمه قالیبافان حدود ۷۸ هزار تومان بوده است، یادآور می‌شود: به علت افزایش دستمزدها حق بیمه قالیبافان نیز با افزایش ۳۶ درصدی به حدود ۱۱۰ هزار تومان رسیده است. در عرصه بافت و صادرات فرش نام‌آشنای خراسان ‌جنوبی مشکلات عدیده‌ای وجود دارد که حل آنها با همت و تلاش جهادی می‌تواند سودآوری فراوانی برای خراسان ‌جنوبی داشته باشد.