ردپای انسان‌های هوشمند در غار کلدر

فاطمه حافظی  | خرم آباد - خبرنگار:


غار کلدر در شهرستان خرم‌آباد، بخش مرکزی، دهستان رباط نمکی، روستای قلعه‌سنگی واقع شده و 28 اسفند 1385 با شماره 18796 به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. 
در پی کاوش‌های 2 فصل گذشته در سال‌ 1389 توسط هیات ایرانی و سال 1393 توسط هیات مشترک ایرانی - اسپانیایی، در این غار آغاز قدمت زندگی انسان‎های هوشمند در منطقه لرستان بیش از ۵۴ هزار سال تخمین زده شده است.

 کشف شواهد فرهنگی از حضور انسان هوشمند در این غار برای اولین بار در غرب آسیا و ایران صورت گرفته و هدف از فصل سوم کاوش در آن انجام لایه‌نگاری پارینه‌سنگی میانه بوده است. البته مسئولان استانی درصدد تبدیل این غار به سایت‌موزه هستند تا به جذب گردشگران داخلی و خارجی بپردازند.


اهداف کاوش در فصل سوم

معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان به همشهری می‌گوید: فصل سوم کاوش در غار کلدر به منظور تاریخ‌نگاری لایه‌های پایانی پارینه‌سنگی صورت گرفته است. در فصل دوم کاوش به 54 هزار و 400 سال پیش رسیدیم و قصد داشتیم بین لایه‌های سنگی میانه به قدمت بیشتری دست پیدا کنیم. «زهرا بهاروند» می‌افزاید: همچنین دستیابی به فسیل انسان‌های هوشمند و کشف دی‌ان‌اِی نیز یکی دیگر از برنامه‌ها و اهداف بود زیرا انسان‌های نئاندرتال در این محل زندگی می‌کرده‌اند و می‌خواستیم ثابت کنیم که خاستگاه انسان‌های هوشمند زاگرس میانی بوده است.

وی بیان می‌کند: با شروع فصل سوم کاوش و گذشت 3 ماه از آن خوشبختانه به فسیل انسان‌های هوشمند دست پیدا کرده‌ایم، هرچند دستیابی به تحقیقات و نتایج کامل زمان‌بر است. بهاروند در توضیح انسان‌های هوشمند می‌گوید: انسان هوشمند یا انسان خردمند یا انسان نوین نام یک گونه از انسان است. براساس نظریه فرگشت، انسان هوشمند نمونه‌ای فرگشت‌یافته از انسان راست‌قامت است. 

معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی ادامه می‌دهد: از دیدگاه دیرین‌مردم‌شناختی، 2 پندار بنیادین در مورد خاستگاه انسان هوشمند وجود دارد. وی می‌گوید: نخستین پندار بر آن است که انسان‌های خردمند از نیای مشترکی که از انسان راست‌قامت در آفریقا تمایز یافته است، تکثیر شده‌اند. پندار دیگر هم این است که انسان خردمند مسیر تکاملی خود را از انسان راست‌قامت نه فقط در آفریقا بلکه در دیگر قلمروها نیز سپری کرده‌ است.


نادرترین کشفیات غرب آسیا در لرستان

این مسئول اظهار می‌کند: این کاوش یکی از نادرترین کشفیات غرب قاره آسیاست و می‌تواند بخشی از حلقه گمشده تکامل بشر را در مسیرهای مهاجرتی قاره آفریقا به آسیا، جنوب غرب آسیا و اوراسیا و نهایتا اولین گونه‌ها به قاره اروپا نشان دهد.وی ادامه می‌دهد: وجود این استخوان‌ها در غار کلدر نشان از این دارد که این انسان‌ها اولین کسانی بوده‌اند که به اروپا مهاجرت کرده‌اند.

معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان می‌افزاید: کشف بزرگی در مطالعات رده‌های پارینه‌‌سنگی در دنیا صورت گرفته است. سال پیش به زمان 54 هزار و 400 سال پیش رسیدیم و این بار در لایه‌های جدید به قدمت بیشتری دست پیدا کرده‌ایم.


تایید استخوان جمجمه توسط دیرین‌شناس هلندی

بهاروند بیان می‌کند: گونه‌شناسی مقدماتی تکه استخوان یافت‌شده در کاوش‌های اخیر غار کلدر توسط دیرین‌شناس سرشناس هلندی، پروفسور «جان وندرماد» انجام‌ گرفته است و مطالعات دقیق و جزئیات بیشتر در این خصوص پس از انجام تاریخ‌نگاری مطلق و مطالعه این داده توسط متخصصین آناتومی انسان، علوم ژنتیک و... اطلاع‌رسانی خواهد شد.

وی ادامه می‌دهد: در مطالعات اولیه، تعلق استخوان مذکور به بخشی از جمجمه انسان توسط وندرماد تایید شده است. بهاروند تصریح می‌کند: با هماهنگی پژوهشگاه میراث فرهنگی این جمجمه در اختیار وندرماد قرار می‌گیرد که در ایران یا هلند تحقیقات و مطالعات بیشتری روی آن انجام ‌دهد. وی می‌افزاید: کاوش‌ها 3 ماه طول کشیده است ولی تحقیقات و مطالعات برای دستیابی به نتایج بیش از 6 ماه زمان می‌برد.


تبدیل غار به سایت‌موزه

معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان در بخش دیگری از صحبت‌هایش به پایان فصل سوم کاوش اشاره می‌کند و می‌گوید: این فصل با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام‌ شده و هم‌اکنون به اتمام رسیده است. اعضای هیات باستان‌شناسی نیز در حال انجام تاریخ‌نگاری لایه‌های پارینه‌سنگی جدید و میانه این غار هستند.

وی می‌افزاید: همچنین، ما در حال انجام پیگیری‌های لازم برای ادامه کاوش و ثبت جهانی غارهای تاریخی استان هستیم. این مسئول اظهار می‌کند: جذب سرمایه‌گذار به ‌منظور تبدیل این غار و منطقه کلدر به سایت‌موزه از دیگر برنامه‌های این اداره کل به ‌منظور توسعه گردشگری استان است.


بازخورد کشفیات در جهان

بهاروند به موضوع بازخورد این کشفیات نیز اشاره و بیان می‌کند: کشف جمجمه انسان هوشمند در غار کلدر خرم‌آباد بازخورد جهانی دارد چون دوره شناسایی‌شده برای این نوع جمجمه‌ها در کل دنیا تا یک زمان خاصی است و پیش از آن در هیچ کجای دنیا کشف و بررسی نشده است. وی می‌گوید: دستیابی به دوره‌های قدیمی‌تر در لرستان گواه پیشینه قوی و تمدن اصیل این استان است و نشان می‌دهد که انسان‌های هوشمند اولین بار در لرستان و در محدوده خرم‌آباد زندگی می‌کرده و از اینجا به دیگر نقاط جهان مهاجرت کرده‌اند. 

این مسئول می‌افزاید: دستیابی به چنین کشفیاتی به حمایت همه‌جانبه تمامی ارگان‌ها و ادارات در لرستان و مسئولان کشوری نیاز دارد تا بتوانیم کاوش را ادامه دهیم و به نتایج بیشتری دست پیدا کنیم. بهاروند می‌گوید: ادامه این کاوش‌ها و دستیابی به اطلاعات و نتایج بیشتر به اعتباری بیش از 300 میلیون تومان نیاز دارد که نیاز است سایر ارگان‌ها نیز همکاری لازم را برای روشن کردن و مشخص کردن پیشینه این استان داشته باشند. وی تصریح می‌کند: همچنین این کاوش‌ها می‌تواند زمینه را برای حضور گردشگران و محققان زیادی به لرستان فراهم و آن را به صنعت گردشگری دنیا معرفی کند.