انسان خردمند در آستانه انقراض دیجیتال

اباذر کریمی؛ عضو شورای ملی هوش مصنوعی

در طول تاریخ، بشر همواره در تلاش است ابزارهایی بسازد که زندگی‌اش را آسان‌تر کند. از چرخ و آتش گرفته تا موتور بخار و رایانه، هر پیشرفت تکنولوژیکی ابتدا باری از دوش انسان برداشت و سپس شکل تازه‌ای از چالش را پیش روی او نهاد. اما هیچ‌گاه مانند امروز این ابزارها تا این اندازه در آستانه‌ گرفتن جای انسان نبوده‌اند. امروز با ظهور هوش مصنوعی فراگیر ما در حال عبور از مرحله‌ای هستیم که شاید بعدها تاریخ‌نویسان از آن با عنوان «نقطه‌ جدایی انسان از خرد» یاد کنند. هوش مصنوعی دیگر تنها ابزاری برای کمک به انسان نیست، بلکه به‌تدریج در حال تبدیل شدن به جایگزین انسان در تصمیم‌گیری، تحلیل و حتی احساس است. هر روز بخشی از تفکر و مسئولیت انسانی را به ماشین‌ها می‌سپاریم. می‌گذاریم برایمان بنویسند، تحلیل کنند، تصویر بسازند، حتی احساسات ما را هدایت کنند. ما درحالی‌که به راحتی از قدرت بی‌پایان الگوریتم‌ها شگفت‌زده‌ایم کمتر از خود می‌پرسیم: اگر همه‌‌چیز را به هوش مصنوعی بسپاریم در نهایت خود ما چه نقشی در جهان خواهیم داشت؟
انسان خردمند که نام علمی‌اش Homo Sapiens است هزاران سال با اتکا به 2 نیروی بزرگ زنده مانده است؛ خرد و اراده. خرد او را از جهل نجات داد‌ و اراده او را به اکتشاف، ساختن و بقا واداشت. اما در دنیایی که ماشین‌ها بهتر از ما می‌اندیشند و تصمیم می‌گیرند این 2 ستون اصلی انسانیت در خطر فروپاشی‌ هستند. وابستگی بیش از اندازه به هوش مصنوعی خطری است آرام و خاموش؛ خطری که نه با صدای بمب و نه با نشانه‌ای آشکار، بلکه با خاموش شدن تدریجی ذهن و بی‌نیازی از اندیشیدن آغاز می‌شود. کودکی که از هوش مصنوعی می‌خواهد برایش بنویسد و بزرگسالی که به آن می‌سپارد برایش فکر کند در واقع نخستین حلقه از زنجیره انقراض نوع انسان است؛ انقراضی نه جسمی، بلکه فکری و وجودی. اگر روزی برسد که انسان دیگر اندیشیدن را تجربه نکند آن روز پایان تمدن خواهد بود، حتی اگر شهرها و ماشین‌ها هنوز برقرار باشند. هوش مصنوعی می‌تواند هزاران برابر سریع‌تر از ما بیاموزد، اما نمی‌تواند معنا، عشق یا وجدان را بفهمد.
و درست همین عناصرند که ما را انسان کرده‌اند. باید به جای تسلیم شدن در برابر هوش مصنوعی بیاموزیم چگونه آن را هدایت کنیم. باید به کودکانمان بیاموزیم که ماشین‌ها ابزارند، نه جایگزین انسان. باید بدانیم که در عصر هوش مصنوعی تنها چیزی که ما را متمایز می‌سازد خرد انسانی، احساس و اخلاق است. در غیر این صورت شاید در آینده‌ای نه چندان دور گونه‌ای تازه جای ما را در سیاره زمین بگیرد؛ گونه‌ای که می‌داند، می‌فهمد، تصمیم می‌گیرد، اما احساس نمی‌کند.
و آن روز باید نوشت: «انسان خردمند بر اثر اتکای بیش از حد به هوش مصنوعی به آرامی از صحنه تاریخ محو شد.»‌