11سپتامبر، بحران جهانی صنعت بیمه

سمیرا مصطفی‌نژاد

ظهور اقتصاد‌های پویا و جدید در جهان، زمینه توسعه شرکت‌های بیمه به واسطه ارائه خدمات جدید و تخصصی را فراهم آورده ‌است و در نتیجه این روند، شرکت‌های بیمه به تشکیلاتی عظیم و جهانی تبدیل شده‌اند. جهانی‌شدن، فناوری، ظهور بازارهای جدید و اتمسفر موافق سیاسی توسعه شرکت‌های بیمه را فراتر از مرز‌ها و محدوده‌ها تسهیل کرده‌است. بیشتر این تشکیلات عظیم بر صنایع متفاوتی متمرکزند و از محل شرکت‌های بیمه‌ای تابع خود میلیارد‌ها دلار درآمد دارند.

براساس آمار موجود، پردرآمد‌ترین شرکت بیمه در جهان تا پایان سال مالی 2017 شرکت خوشه‌ای برکشایر هَثوی در ایالات متحده‌آمریکاست که درآمدی بالغ بر 210.8میلیارد دلار داشته‌است. پس از آن شرکت AXA در فرانسه با درآمد بیش از 147میلیارد دلار، Allianz‌ آلمان با 140.3میلیارد دلار، گروه جنرالی ایتالیا با 116.7میلیارد دلار، پرودنشال بریتانیا با 90.2میلیارد دلار، مونیخ ری آلمان با 88میلیارد دلار، پرودنشال فایننشال آمریکا با 84.8میلیارد دلار، گروه بیمه زوریخ سوئیس با70.4میلیارد دلار، آویوا بریتانیا با 69میلیارد دلار و MetLife آمریکا با 68.2میلیارد دلار درآمد ثروتمندترین شرکت‌های بیمه جهان را تشکیل می‌دهند. در دیگر رتبه‌بندی‌های جهانی، شرکت‌های بیمه چین به‌دلیل سرعت بالای توسعه طی سال‌های اخیر، جایگاهی قابل‌قبول در میان شرکت‌های بیمه برتر جهان دارند و در میان آنها شرکت بیمه عمر چین، بیمه پینگ آن و شرکت بیمه خلق چین از شهرت بیشتری برخوردارند.

همچنین مؤسسه پژوهشی لگاتوم برترین کشورهای جهان با قدرتمند‌ترین سیستم بیمه سلامت را به‌ترتیب کشورهای لوکزامبورگ، سنگاپور، سوئیس، ژاپن، هلند، سوئد، هنگ‌کنگ، استرالیا و آلمان معرفی کرده‌ است.

شرکت‌های بیمه بزرگ هر یک در حوزه‌ای خاص فعالیت دارند، اما قدرت عملیاتی و کارایی تمامی آنها در زمان بحران آشکار می‌شود؛ زمانی که حادثه‌ای بزرگ، از عملیات تروریستی مانند حادثه 11سپتامبر 2001 گرفته تا فجایع طبیعی مانند توفان‌‌های گرمسیری بزرگ فیلیپین، زلزله و سونامی ژاپن یا آتش‌سوزی‌های گسترده در جنگل‌های آمریکا رخ می‌دهد. شرکت‌های بیمه پوشش‌دهنده این حوادث لزوما نباید در کشور محل وقوع حضور داشته باشند، همانطور که یکی از اصلی‌ترین صادرکنندگان خدمات بیمه حملات تروریستی حادثه 11سپتامبر، شرکت بیمه لویدز در بریتانیا بود.

11سپتامبر و بیمه حملات تروریستی

تا قبل از حملات فاجعه‌بار 11سپتامبر 2001، نه شرکت‌های بیمه و نه عموم مردم توجه چندانی به پدیده وحشتناک تروریسم و تبعات آن نداشتند، درحدی که پدیده تروریسم و خسارت‌های ناشی از آن هرگز در اولویت‌های مالی شرکت‌های بیمه قرار نداشت. اما پس از حمله تروریستی به برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی که برای صنعت بیمه جهان به بحرانی جبران‌ناپذیر تبدیل شد، ورق برگشت. اگرچه شرکت‌های بیمه پس از این رویداد بحران مالی بزرگی را از سر گذراندند، اما در سال‌های پس از این رویداد، قانون‌های بیمه‌ای جدید برای پشتیبانی از آسیب‌دیدگان و بازماندگان حملات تروریستی و حتی خود شرکت‌های بیمه تصویب شد و بیش از 60درصد از تجارت‌ها تحت پوشش بیمه تروریسم قرار گرفتند.

ساختمان مرکز تجارت جهانی نیویورک توسط شرکت‌های بزرگی مانند لویدز لندن، مونیخ ری، برکشایر هثوی و سوئیس ری با ارزش1.2میلیارد دلار بیمه شده‌بود. پرونده ویرانی برج‌های دوقلو پس از حملات تروریستی با پرسش‌های زیادی مواجه بود زیرا براساس تصاویر و شهادت شاهدان، آتش‌سوزی برج‌ها از طبقات پایین‌تر که ارتباطی با محل برخورد هواپیما نداشتند آغاز شده بود. با این همه زمان چندانی برای انجام تحقیقات در اختیار شرکت‌های بیمه قرار نگرفت و در نهایت این شرکت‌ها پرداخت خسارت‌ در بخش‌های بیمه مسئولیت، بیمه ریسک تجاری، بیمه عمر، بیمه ایمنی ساختمان و دیگر حوزه‌ها را از سال 2002 آغاز کردند.

بیمه‌کنندگان داخلی و خارجی بالغ بر 30تا 70میلیارد دلار به بیمه‌شدگان پرداخت کردند. بیشترین بخش این پرداخت از سوی بیمه‌کنندگانی بود که خدماتی جز بیمه عمر را پوشش می‌دادند. این شرکت‌ها بیش از 93.3درصد از این خسارت را به بیمه‌شدگان پرداخت کردند. برای مثال شرکت لویدز لندن، به‌عنوان بزرگ‌ترین بیمه‌گذار برج‌های تجارت جهانی نیویورک، مجبور به پرداخت 11میلیارد دلار از کل مبلغ خسارت شد. در مقابل، شرکت‌های بیمه عمر 6.7درصد از کل این مبلغ را پرداختند.

پس از این حمله تروریستی، تلاش برای تصویب قانون‌های مختلف برای پوشش رویداد‌های تروریستی آغاز شد. ازجمله فعالان این حوزه نیز بزرگ‌ترین بازنده این رویداد تروریستی، یعنی شرکت لویدز لندن بود: این شرکت برای حمایت از تجارت‌های مختلف در قبال خطرات تروریستی، کنسرسیوم بیمه تروریسم جدیدی را در سال2012 راه‌اندازی کرد؛ بیمه‌نامه‌ای جدید که از تجارت‌ها در برابر هریک از رویداد‌های تروریسم، اعتصاب، شورش و اغتشاشات داخلی تا سقف 110میلیون دلار حمایت می‌کند.

زلزله ژاپن

در پی هر حادثه یا فاجعه طبیعی، پس از آسیب‌دیدگان، نخستین طیفی که به‌شدت نگران و مضطرب می‌شوند شرکت‌های بیمه هستند. در مورد زلزله 9ریشتری و سونامی سال 2011 ژاپن که بیش از 20هزار نفر کشته و ناپدید از خود به جا گذاشت نیز اوضاع به همین روال بود. شرکت‌های بیمه‌ در سراسر جهان به‌شدت نگران هزینه‌های خسارت و بازسازی ویرانه‌های به جا مانده در ژاپن شدند. تخمین‌های اولیه نشان از آن داشت که خسارت‌ها، هزینه‌ای درحدود 35میلیارد دلار روی دست شرکت‌های بیمه خواهد گذاشت.

بلافاصله پس از وقوع زلزله، شرکت‌های بیمه عمومی که بیمه عمر شامل خدمات آن نمی‌شود، به همراه انجمن بیمه عمومی ژاپن، GIAJ، مصاحبه و مذاکره با جمعیت زیادی از آسیب‌دیدگان و مدعیان پرداخت خسارت را آغاز کردند. حجم پرونده‌ها به اندازه‌ای وسیع بود که متقاضیان برای مدت‌های طولانی در انتظار می‌ماندند. اصلی‌ترین بخش این جلسات مشاوره پاسخ به سؤالات بیمه‌گران زلزله در مناطق آسیب‌دیده درباره فرایند ثبت ادعاهای بیمه و آماده‌سازی و ساماندهی بیمه‌گران برای مدیریت فضای بحران‌زده بود. مرحله بعد ایجاد سامانه‌ای برای مدیریت پرونده‌های ثبت شده برای دریافت خسارت از شرکت‌های بیمه بود، به‌ویژه پرونده‌هایی که به دلایلی مانند نابود شدن سند بیمه‌نامه در سونامی و زلزله و یا مرگ بیمه‌گذار به گره‌ای کور تبدیل شده‌بودند زیرا مشخص نبود بیمه زلزله را چه شرکتی ثبت کرده ‌است.

سپس برآورد خسارت‌ها با استفاده از تکنیک‌هایی جدید مانند عکاسی هوایی یا ماهواره‌ای برای اثبات خسارت‌های کلی مناطقی که ادعای دریافت خسارت داشتند آغاز شد. در این مرحله از 23هزار عکس ماهواره‌ای و هوایی برای ایجاد نقشه‌ای از مناطق آسیب‌دیده استفاده شد. اگرچه این فرایند مشکلات غیرمنتظره زیادی به همراه داشت، اما فرایند پرداخت خسارت‌ها را تا حد زیادی سرعت بخشید زیرا نیاز به اثبات تخریب خانه به خانه را در مناطق آسیب‌دیده از بین برد. در نهایت شرکت‌های بیمه به 764هزار و 938پرونده، درحدود 99درصد از پرونده‌های ثبت شده، رسیدگی کردند.

توفان هایان 

ابرتوفان هایان، یکی از قدرتمند‌ترین توفان‌هایی که فیلیپین در طول تاریخ خود تجربه کرده بود، در سال2013 رخ داد؛ سالی که فجایع طبیعی و غیرطبیعی 130میلیارد دلار خسارت بر دست‌‌های شرکت‌های بیمه سراسر جهان گذاشته بود. اما این توفان که منجر به مرگ بیش از 6هزار نفر و ناپدید شدن بیش از هزار نفر شد و خسارتی درحدود 14.55میلیارد دلار از خود به‌جا گذاشت کمترین میزان پوشش بیمه را در میان دیگر فجایع داشت. علاوه بر ساختمان‌های مسکونی، املاک تجاری و کشاورزی نیز به‌شدت دچار آسیب‌دیدگی و خسارت شدند و تخمین‌های اولیه خبر از خسارت تقریبی 300میلیون دلاری شرکت‌های بیمه می‌داد.

فیلیپین یکی از فاجعه‌خیز‌ترین کشورهای جهان است، اما به همان میزان که احتمال وقوع فجایع طبیعی در آن زیاد است، ضریب نفوذ بیمه در این کشور، مانند بسیاری از جوامع درحال توسعه، پایین است. شرکت مدل‌ساز فجایع طبیعی AIR پس از وقوع این توفان شدید میزان خسارت‌های تقریبی را 6.5 تا 14.5میلیارد دلار و میزان پوشش بیمه را 300تا 700میلیون دلار اعلام کرد.

اگرچه ضریب نفوذ بیمه در فیلیپین پایین است، اما بخش زیادی از افراد بیمه شده، از شبکه بیمه خرد، خدمات بیمه‌ای برای افراد کم‌درآمد که حق بیمه آن روزانه کمتر از 4 دلار است، بهره می‌برند. در آن سال بیش از 19.9میلیون ملک و شخص در فیلیپین تحت پوشش شبکه بیمه خرد بودند. این شبکه شامل بیمه عمر، اعتبار، سوانح، فجایع و تدفین می‌شود. بیمه‌گران عمر و غیرعمر با واسطه‌هایی مانند دلالان، شرکت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و بانک‌های محلی همکاری دارند. عملکرد این شبکه پس از توفان هایان بسیار قابل‌قبول بود. تا جولای سال2014، به بیش از 111هزار پرونده بیمه توفان به مبلغ 12میلیون دلار توسط 7 بیمه‌گر رسیدگی شد که 27درصد از این پرونده‌ها خسارت خود را طی 4 هفته اول پس از وقوع توفان دریافت کردند و 60درصد دیگر دریافتی‌های خود را تا‌ ماه مارس 2014 به‌دست آوردند.

بیشتر این مبالغ به بیمه سوانح، بیمه‌عمر و بیمه فجایع طبیعی اختصاص داشت. مشابه ژاپن، رسیدگی به پرونده‌ها به‌دلیل شدت بحران به واسطه تصویربرداری‌های هوایی و بررسی نقشه‌های موجود از مناطق بحران‌زده انجام گرفت. متقاضیان باید برگه‌های هویتی، تصویری از دارایی خسارت دیده و برگه درخواست خسارت را به بیمه‌گر ارائه می‌دادند و برای متقاضیان مناطقی که درجه بحران در آنها فاجعه‌بار بود، تنها برگه درخواست خسارت کفایت می‌کرد. علاوه بر تصاویر ماهواره‌ای، در مواردی که وضوح تصاویر به اندازه کافی نبود، مأموران بیمه در محل حادثه حضور پیدا می‌کردند تا از صحت ادعای بیمه شده اطمینان حاصل کنند. به این منظور نمایندگانی از بیمه به تمامی محل‌های آسیب‌دیده می‌رفتند و فهرستی از مناطق تحت‌پوشش که نیازمند پرداخت خسارت بودند را تهیه می‌کردند؛ برای مثال در گزارش خود اعلام می‌کردند که تمامی اهالی یک منطقه مشمول دریافت خسارت از بیمه می‌شوند. براساس این تحقیقات، از میان بیش از 126هزار پرونده ثبت شده برای دریافت خسارت، بیش از 5‌هزار پرونده رد شد و مابقی پرونده‌ها خسارت خود را دریافت کردند.