دست در دست باکتری

نورا عباسی

باکتری‌ها شما را احاطه کرده‌اند. خوش‌خیالی است زمانی که با استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، راهی منزل یا محل کارتان می‌شوید، خود را از هرگونه آلودگی پاک بدانید. از همان نقطه ورود به تاکسی، ‌اتوبوس یا مترو این شمایید و تنوع باکتری‌ها. دستگیره در تاکسی، میله اتوبوس و مترو، پول نقد و... می‌توانند باکتری‌های زیادی را در دل خود جای بدهند تا از راه مناسب به زندگی مسافران نفوذ کنند.

پول‌های کثیف

چند صباحی است که پرداخت‌های الکترونیک جای خود را در تاکسی‌های شهری باز کرده‌اند اما هنوز هم مسافران تاکسی‌ها اهل بده و بستان پول نقد هستند؛ پول نقدی که یک تنه می‌تواند 300نوع باکتری را در خود جای دهد.

تفاوتی ندارد که پول نقد نو یا کهنه باشد، در همه صورت همچون بمب متحرک برای انتقال باکتری عمل می‌کند. این بار وقتی پولی را از جیب یا کیف پولتان در‌می‌آورید و تقدیم راننده تاکسی می‌کنید، پروژه«پول کثیف» مرکز ژنومیک و سیستم‌های زیست‌شناسی دانشگاه نیویورک را به‌خاطر بیاورید. محققان این پروژه به این نتیجه رسیده‌اند که پول‌ها در همان هنگام که بین مردم دست به‌دست می‌شوند، 300نوع باکتری را هم با خود حمل می‌کنند.

براساس این گزارش میکروب‌‌های اسکناس از طریق دهان و اندام جنسی وارد بدن می‌شوند. پول‌های کثیف می‌توانند مانند یک حمل‌کننده قوی، ژن‌های مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها را در جامعه پخش کنند و بسیاری از میکروب‌های مقاوم در برابر دارو مانند سیاه‌زخم و دیفتری را به بدن ما برسانند. البته آلودگی‌های احتمالی تاکسی‌ها تنها محدود به اسکناس‌ نمی‌شود؛ از دستگیره تا صندلی‌های تاکسی، هر کدام می‌توانند محل مناسبی برای انتقال میکروب‌ها باشند. هر چند این باکتری‌ها می‌توانند زندگی مسافران را تحت‌تأثیر خود قرار دهند اما راه‌حلی ساده برای فرار از آنها وجود دارد؛ «دست‌هایت را بشور». همه ما بارها و بارها هنگام ورود به خانه این نصیحت را از مادرمان شنیده‌ایم؛ نصیحتی که شاید برخی بدون توجه به عواقبش آن را پشت گوش می‌انداختند اما وقتی حرف از 300نوع باکتری به میان می‌آید، بهتر است بدون هیچ تعللی بعد از تاکسی‌سواری، دست‌هایمان را با دقت بشوییم.

باکتری‌های آویزان از میله

بخش اعظمی از حمل‌ونقل‌های عمومی بر دوش اتوبوس و مترو است. همین اهمیت جایگاه این دو وسیله حمل‌ونقل عمومی کفایت می‌کند تا بدانیم چقدر فضا برای زندگی باکتری‌ها مهیاست.

عطسه، سرفه، نشستن باکتری بر سطح پوست، مواد غذایی در دست افراد، خاک و برگ گیاهان و آلودگی‌های کف کفش‌ها راحت‌ترین راه‌ها برای سرایت باکتری از مسافری به مسافر دیگر در محیط مترو و اتوبوس است.

بررسی آلودگی فضای مترو و اتوبوس از چنان اهمیتی برخوردار است که در شانزدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران، مقاله‌‌ای در مورد غلظت و توزیع باکتری‌ها و قارچ‌های در هوای درون ایستگاه‌های متروی صادقیه و امام خمینی ارائه شد. نکات به‌دست آمده از این تحقیق که تمرکزش بر ایستگا‌ه‌های شلوغ بود در نوع خودش قابل‌توجه است؛ 14گونه باکتری و 16گونه قارچ در ایستگاه‌های متروی امام‌خمینی و صادقیه به‌دست آمد و مشخص شد که میان تراکم باکتری‌ها و 2متغیر دما و تراکم افراد همبستگی وجود دارد، یعنی هر چقدر تعداد جمعیت در مناطق ایستگاهی مترو بالا باشد باید انتظار آلودگی باکتریایی و قارچی بیشتری در هوای درون ایستگاه داشته باشیم. البته این تحقیقات تنها به ایران و هوای ایستگاه‌های مترو محدود نمی‌شود؛ چرا که محققان انگلیسی هم برای سنجش میزان آلودگی‌ درون اتوبوس‌ها و متروهای انگلیس دست به پژوهش‌های جالبی زده‌اند.

براساس تحقیقات انجام شده در خطوط مترو و اتوبوس‌های لندن، در یکی از خط‌های مترو نزدیک 29باکتری زنده پیدا شد که 4مدل آن جزء باکتری‌های خطرناک و مقاوم در برابر آنتی‌بیوتیک بودند و حتی از میان باکتری‌های مختلف نام برخی از آنها به‌عنوان باکتری‌های خطرناک عامل عفونت خون، ریه و ادرار ثبت شد.

شاید خیلی‌‌ها تصور کنند که میله‌ها و دستگیره‌های مترو و اتوبوس تنها عامل انتقال باکتری‌ها به‌حساب می‌آیند اما باید بگوییم که این تصور اشتباه است. آلودگی همانطور که از میله و دستگیره‌ها بالا می‌رود و بر دست مسافری جدید جا خوش می‌کند، این فرصت برای باکتری‌های دیگر مهیا می‌شود تا از صندلی‌، دیوارها و پنجره‌های اتوبوس و مترو آویزان شوند. مبارزه با باکتری‌های مترو و اتوبوس چندان سخت نیست. اگر مسافر هر کدام از این وسایل نقلیه هستید، با راه‌حل‌هایی همچون شست‌وشوی دست‌ها، استفاده از ماکس و دستکش و پرهیز از خوردن و آشامیدن در فضای این وسایل حمل‌ونقل عمومی، از خودتان محافظت کنید.