7میلیون سفیر سلامت داریم

لیلا شریف

آموزش بهداشت در ایران به 60سال پیش و شروع فعالیت اداره تبلیغات در وزارت بهداری برمی‌گردد. ریشه‌کن‌کردن مالاریا نقطه شروع فعالیت‌های آموزشی حوزه سلامت بود و با گذر زمان موضوعاتی همچون بهسازی محیط، خودمراقبتی و... به فهرست بلندبالای آموزش سلامت افزوده شد. بررسی برنامه‌های وزارت بهداشت برای پیشبرد اهداف آموزش همگانی سلامت موضوعی بود که با محمدمهدی گلمکانی، مدیر‌کل دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت در میان گذاشتیم و او از حضور پررنگ سفیران سلامت به‌منظور پیشبرد این هدف آموزشی سخن گفت.

وزارت بهداشت در سال‌های گذشته تا چه حد به موضوع آموزش همگانی سلامت پرداخته و این موضوع را جزو اولویت‌‌هایش قرار داده است؟

به‌طور کلی در معاونت بهداشت وزارتخانه، آموزش‌هایی برای سلامت انجام می‌شود اما این آموزش‌ها بر شیوه فرد به فرد و پایگاه‌های سلامت تمرکز دارند.

دفتر آموزش و ارتقای سلامت نگاه کلان‌تری دارد و مخاطب خود را کل جامعه قرار داده است. توانمندسازی مردم برای رعایت سبک زندگی سالم و افزایش سواد سلامت جزو اهداف اولیه ماست. برنامه‌های ما به 2 بخش آموزش خودمراقبتی و آموزش سلامت همگانی تقسیم می‌شود.

برنامه خودمراقبتی شامل چه مواردی می‌شود؟

این برنامه چند رویکرد ازجمله خودمراقبتی فردی دارد. هدف از خودمراقبتی فردی این است که یک نفر را به‌عنوان سفیر سلامت در هر خانواده‌ای آموزش بدهیم.

نحوه انتخاب افراد به‌عنوان سفیر سلامت چگونه است؟

عضوی از اعضای خانواده می‌تواند به‌صورت داوطلب به پایگاه‌های سلامت مراجعه کند و اگر شرایطی همچون حداقل 8 کلاس سواد و تأهل- اگر هم مجرد بود باید سنش به بالای 18سال برسد- داشته باشد، می‌تواند فعالیتش را به‌عنوان سفیر سلامت شروع کند.

در گذشته چنین خدماتی را در خانه بهداشت ارائه می‌کردیم، اما هم‌اکنون با تکیه بر سفیران سلامت تلاش می‌کنیم تا نکات بهداشت‌محور را به تمام خانواده‌ها منتقل کنیم.

 چند نفر به‌عنوان سفیر سلامت در کشور فعال هستند؟

هم‌اکنون 7میلیون سفیر سلامت در حال همکاری با ما هستند. نکات آموزشی شامل خودمراقبتی، خطرسنجی سکته‌های قلبی، مغزی و سرطان و همچنین سبک زندگی سالم به این افراد آموزش داده می‌شود.در واقع ما تلاش کرده‌ایم تا به‌وسیله آموختن اطلاعات لازم به سفیران سلامت، شیوه زندگی سالم را برای خانواده و محله‌شان به همراه بیاورند و از بیماری‌های مختلف پیشگیری کنند. تمام این آموزش‌ها بیشتر به‌صورت خودآموز است و اطلاعات به شکل ساده به فردی که حداقل 8 کلاس سواد دارد، انتقال داده می‌شود.

آیا در مکان‌های آموزشی مثل دانشگاه و مدرسه هم چنین طرحی را پیگیری می‌کنید؟

بله. ما از میان دانش‌آموزان شهری و روستایی هم دست به انتخاب سفیر سلامت می‌زنیم. هم‌اکنون سفیر سلامت دانش‌آموزی به حدود 2میلیون نفر رسیده است.

در دانشگاه‌ها هم به‌صورت داوطلبانه سفیر سلامت انتخاب می‌شود و موضوعاتی همچون خودمراقبتی جوانان، پیشگیری از حوادث، سلامت روان، تغذیه، اعتیاد، مصرف دخانیات و... مباحثی را آموزش داده‌ایم.

از شروع این طرح چند وقت گذشته و چه بازخوردهایی داشته است؟

از سال93 این برنامه کلید خورد و اجرا شد تا مسیر برای افزایش سواد سلامت مردم هموار شود. در ابتدا ما سطح سواد سلامت مردم را اندازه گرفتیم. براساس این پژوهش که در سال93 در کل کشور انجام شد، به این نتیجه رسیدیم که سطح سواد سلامت نیمی از مردم ما محدود است و این سطح سواد ایده‌آل نیست. براین اساس تصمیم گرفته شد تا برنامه‌ای برای افزایش سواد سلامت مردم کلید بخورد تا اقدام منسجمی در کل کشور داشته باشیم.

موارد مختلفی همچون ترویج، پیشگیری، ‌درمان، مراقبت در فضاهای مختلف ازجمله مدرسه، ‌محل کار و محله در دستور کار ما قرار دارد.

بحث سلامت در سازمان‌ها و محل کار چطور پیگیری می‌شود؟

این بحث جزو اهداف ماست و به همین منظور تلاش کرده‌ایم تا در هر محل کار، شورای ارتقای سلامت داشته باشیم. اعضای این شورا از جانب همکاران ما در دانشگاه‌ها توانمند می‌شوند تا اینگونه مشکل سلامت محل کار پیدا و رفع شود.

چند درصد از سازمان‌ها و محل‌های کار تحت پوشش این طرح هستند؟

آخرین آمار ما در سراسر کشور نزدیک به 40درصد از سازمان‌های دولتی، غیردولتی و مدارس را دربر می‌گیرد.

در کنار سازمان‌ها، رویکرد اجتماعی هدف بعدی ماست. ما معتقدیم که محله‌ها باید سلامت‌محور باشند؛ یعنی اعضای شورای شهر، روستا و دهیاری آموزش لازم را ببینند تا بعد از شناسایی مشکلات سلامت محله، برای رفع آن قدم بردارند.

معاونت شما چقدر برای انجام آموزش همگانی به فضای رسانه‌‌ای تکیه کرده است؟

در این بحث با استفاده از راهبردهای ارتباطی در حوزه سلامت و به‌منظور تأثیر بر رفتار گروه‌های مختلف وارد عمل شده‌ایم. در این مورد کارهای بسیاری از طریق سریال‌سازی‌ انجام داده‌ایم و در پروژ‌ه‌هایی مانند سریال «پریا» و «آنام» به موضوعاتی همچون سلامت بارداری و ایدز پرداخته‌ایم.