دفتر توسعه خراسان بزرگ

فاطمه رجب زاده|   خراسان رضوی –خبرنگار:


استان‌های خراسان در سالی که گذشت از فراز و نشیب‌های بسیاری در مسیر توسعه عبور کردند. رویدادهای سال 97 در همه مناطق کشور هرچند از میانه سال بیشتر تحت‌تاثیر فشارهای خارجی چون تحریم‌ها قرار گرفت، اما بررسی‌ها نشان از حرکت رو به جلو در استان‌های مرزی خراسان رضوی، جنوبی و شمالی دارد، همسو با افق برنامه 5 ساله ششم توسعه، تداوم برنامه‌های راهبردی در سال 98 دنبال می‌شود و دستگاه‌های اجرایی3 استان براساس بودجه تعیین‌شده، برنامه‌ها و پروژه‌های اولویت‌دار را همسو با چشم‌انداز تعیین‌شده اجرا می‌کنند. 


انتصاب‌های خارج از برنامه 

سال 97 با رویداد حساس دیگری در برخی استان‌های کشور به پایان رسید؛ اجرای قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان سبب شد استانداران سابق 3 استان خراسان رضوی، جنوبی و شمالی که مشمول این قانون می‌شدند، کرسی خدمت را واگذار کنند.

 «علیرضا رزم حسینی»، «محمدصادق معتمدیان» و «محمدعلی شجاعی» به ترتیب در استان‌های خراسان رضوی، جنوبی و شمالی فعالیت خود را آغاز کردند و هرچند برنامه توسعه روندی مشخص دارد اما به هر جهت با توجه به رویکردهای متفاوت این مدیران اولویت‌های توسعه در این استان‌ها کمی جابه‌جا شد. در میان مراکز استان‌ها هم مشهد با اجرای قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان مدیریت یک شهردار جوان را تجربه می‌کند، البته «محمدرضا کلایی» بارها به جد اعلام کرده آنچه انجام خواهد داد برنامه‌هایی است که شورای شهر به تصویب رسانده‌اند. 

از سویی در کنار اجرای برنامه‌های راهبردی با تیم جدید مدیریتی استان‌ها، مشکلات زیربنایی نظیر کمبود آب، حوزه‌های استراتژیک را چون کشاورزی و صنعت به ‌ویژه در 2 استان خراسان رضوی و جنوبی فلج کرده است تا آنجا که مسئولان خراسان رضوی در نشست‌های مختلف عنوان کرده‌اند: مجبوریم از زیر سنگ هم شده آب پیدا کنیم. 


برنامه انتقال آب

شاید بتوان گفت یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسئولان این 2 استان در سال 97 و به طور قطع سال جدید، حل مشکل کمبود آب و اجرای پروژه انتقال آب چه از حوضه‌های آبریز داخل استان و چه خارج از استان است. 
پر تکرار‌ترین خبرها و اظهارنظر‌های سال گذشته در این 2 استان البته به طور کلی به پروژه انتقال آب مربوط می‌شود و انتقال آب از دریای عمان در صدر این اخبار است. 
استاندار خراسان رضوی درباره این پروژه می‌گوید: موضوع انتقال آب بسیار جدی است و اجرای آن با برنامه پیگیری می‌شود. یکی از مهم‌ترین اقدامات در سال جدید پیشبرد این پروژه است، چراکه تاثیر مستقیم بر بخش‌ها‌ی مختلف اقتصادی استان دارد. رزم حسینی البته بر اجرای طرح همیاران آب، اصلاح سیستم آبیاری کشاورزی، طرح‌های نوین آبیاری و توسعه کشت‌های گلخانه‌ای اصرار دارد و تاکید می‌کند: این طرح باید مورد توجه قرار گیرد و الگوی کشت اصلاح شود تا از آب استفاده بهینه شود. 

استاندار خراسان جنوبی هم در سال 97 خبر مهمی را درباره این پروژه اعلام کرد. این‌که در یک برنامه ۵ ساله طرح بزرگ انتقال آب شرب و صنعت از دریای عمان به 3 استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و خراسان رضوی اجرا می‌شود و آب در سومین سال از زمان اجرای‌ پروژه به خراسان جنوبی می‌رسد. البته او این خبر را در قالب یک پیش‌بینی اعلام کرده است اما تاکید دارد که این پروژه نقش ویژه‌ای در خروج خراسان جنوبی از رکود اقتصادی روستاهایش دارد. 

معتمدیان بارورسازی ابرها، استفاده از آب‌های ژرف و نیز اجرای پروژه بزرگ انتقال آب از دریای عمان را از جمله برنامه‌هایی نام می‌برد که برای حل مشکل آب در این استان مورد توجه قرار گرفته و به مراحل خوبی در مسیر پیگیری‌ها رسیده است. پیگیری‌هایی که از نظر او باید در سال جدید به جد ادامه یابد تا آسیب‌ها و خسارت‌های خشکسالی، حیات روستاها و صنعت این استان را با چالش مواجه نکند. او طرح انتقال آب از دریای عمان به این استان‌ها را در مراحل نهایی می‌بیند. 3900 میلیون دلار برای طرح جامع انتقال آب شرب و صنعت از دریای عمان به استان‌های شرق کشور نیاز است که مقرر شده در یک برنامه 5 ساله انجام شود. ظرفیت خط انتقال هم براساس پیش‌بینی‌ها 496 میلیون مترمکعب آب در سال است. 


اشتغال و راهبردها

تکلیف دستگاه‌های اجرایی خراسان بزرگ برای ایجاد اشتغال در سال 97 حدود 130 هزار شغل بوده است. براساس اعلام مسئولان در کارگروه‌های تخصصی اشتغال باید در استان‌های خراسان رضوی 112 هزار، جنوبی حدود 10 هزار و شمالی 11 هزار شغل ایجاد می‌شد که بررسی‌های همشهری و گفت‌و‌گو با مدیران کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی حاکی از تحقق این تعهدهاست. براساس آمار اعلام شده در خراسان رضوی برای 300 هزار، جنوبی 26 هزار و شمالی 25 هزار نفر شغل ایجاد شده است. برنامه‌های ایجاد اشتغال در این استان‌ها روندی مداوم دارد و بخش قابل توجهی از آنها بر اشتغال روستایی و تقویت جدی اشتغال خانگی متمرکز است. 


12 درصد کاهش تعداد بیکاران در هر سال

اشتغال در برنامه 5 ساله ششم برای هر 3 استان مشخص شده است و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌‌ریزی خراسان رضوی در این باره می‌گوید: برای دستیابی به نرخ بیکای 7 درصد در سال پایانی این برنامه باید طوری اقدام شود که هر سال 12 درصد از جمعیت بیکار استان کم شود. در این صورت نرخ کاهش بیکاری تعیین شده تا سال 1400 محقق می‌شود. 
به گفته «رضا جمشیدی»، به این منظور و با توجه به راهبرد تعیین شده در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان، در سال 98 - با توجه به عقب ماندن از برنامه در سال 97 - باید سالانه حدود 433 هزار شغل در خراسان رضوی ایجاد شود تا تعداد بیکاران در پایان برنامه ششم به 175 هزار نفر برسد. 
در خراسان جنوبی هم بنا به گفته مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی این استان، برای دستیابی به نرخ بیکاری کمتر از 7 درصد باید سالانه بیش از 10 هزار فرصت شغلی در آن ایجاد شود و تحقق 70 درصدی تعهد اشتغال سال 97 بخشی از بار اجرای برنامه ششم را به سال 98 منتقل می‌کند. 

«عباس رکنی» می‌گوید: به این منظور برنامه ایجاد اشتغال در سال 98 مشخص شده است و در اولین جلسه کارگروه اشتغال اعلام می‌شود. این برنامه در مجموع ایجاد 12 هزار فرصت شغلی را در سال جدید به دستگاه‌های اجرایی تکلیف کرده است. 
در خراسان شمالی هم براساس نیاز برنامه، باید 10 هزار شغل در سال 98 ایجاد شود که اعلام اداره‌کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی این استان تعهدی بیش از نیاز برنامه را نشان می‌دهد به طوری که در سال جدید رقم اشتغال‌زایی 12 هزار نفری برای دستگاه‌های اجرایی مشخص شده است. 


راه و راه‌آهن 

استان‌های خراسان جنوبی و شمالی در بهره‌مندی از شاخص‌های برخورداری از جاده‌های دوبانده، آزادراه‌ها و خطوط ریلی وضعیتی غیرقابل مقایسه با خراسان رضوی دارند. شهرستان‌های خراسان رضوی سال 97 را در خصوص مطالبه راه باکیفیت در حالی گذراندند که با وجود مشکلات تخصیص اعتبار و کمبود منابع مالی، راه‌سازی در جاده‌های شهرستانی این استان متوقف نماند. 
مدیر ساخت و توسعه راه‌های اداره‌کل راه و شهرسازی خراسان رضوی می‌گوید: راهکار کلیدی در این شرایط این بود که برای ادامه پروژه‌ها قیر را به صورت تهاتری تامین کنیم که استان در این اقدام رتبه اول را دارد. 

«محمد پارسا» با اشاره به ساخت و بهسازی 85 کیلومتر راه در سال 97 ساخت جاده خواف - سلامیه، تکمیل، بهسازی و چهاربانده کردن جاده 240 کیلومتری مشهد - دوغارون، 5 کیلومتر از جاده چهاربانده گلبهار – مشهد، 26 کیلومتر از جاده چهاربانده فریمان - تربت جام و 45 درصد از بهسازی جاده تربت حیدریه - باخرز و تربت حیدریه - رشتخوار - خواف - نشتیفان را از مهم‌ترین پروژه‌هایی اعلام کرد که امسال ادامه یافتند. سال آینده نیز با توجه به ضرورت، اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام در اولویت کار قرار دارد. 

در خراسان جنوبی نیز دوبانده‌سازی محور بیرجند - قائن و بازسازی و بهسازی مسیر‌های بیرجند - طبس و بیرجند - نهبندان از اولویت‌های اداره‌کل راه و شهرسازی استان بود که با پیشرفت نسبتا خوبی در سال 97 ادامه یافت. تکمیل این پروژه‌ها در سال 98 در صدر برنامه است و تلاش برای آزادراه‌سازی و ارتقای تعداد مسیر‌های دوبانده استان مورد توجه قرار دارد. اما مهم‌تر از این موارد، مطالبه اتصال استان به راه‌آهن سراسری است که عمر پیگیری آن به 13 سال می‌رسد.
 این پیگیری‌ها در سال 97 به نقاط امیدوارکننده‌ای رسید به طوری که - هر چند با رقمی پایین - در بودجه 97 صاحب ردیف شد و این ردیف در سال 98 اعتبار بیشتری گرفت. گفته‌های استاندار خراسان جنوبی حاکی از پایان مطالعات این پروژه و جدی شدن اجرای آن در سال 98 است. 

همچنین، در خراسان شمالی چهاربانده شدن محور بجنورد به سمت جنگل گلستان و چهاربانده شدن محور بجنورد به اسفراین از اولویت‌های اداره‌کل راه و شهرسازی این استان-  علاوه بر دوبانده‌سازی شریان‌های اصلی - اعلام شد. این استان هم با وجود موقعیت استراتژیک مرزی خود به تکمیل شبکه ریلی نیاز دارد. استاندار خراسان شمالی بارها در جلسات مختلف بر پیگیری این مهم تاکید کرده است. «شجاعی» با گلایه از ضعف پیگیری‌ها در گذشته، تمرکز جدی بر پروژه راه‌آهن این استان را در برنامه اقتصادی خود دارد. 


گردشگری 

گردشگری مسیر روشن حرکت استان‌های خراسان به سمت توسعه است. مسیری که اگر برنامه‌ریزی‌شده طی شود، دستیابی به توسعه را کوتاه‌تر می‌کند. 

تمرکز گردشگر‌ی در مشهد همواره بر حرم مطهر رضوی و گردشگری مذهبی بوده است. در سالی که گذشت برنامه‌های گردشگر‌ی این استان با تغییراتی در افق میان‌مدت بر جذب 40 میلیون گردشگر تا سال 1400 بسته شد. براساس آمار، مشهد سالانه حدود 30 میلیون گردشگر دارد که فقط به این شهر سفر می‌کنند. حال آن‌که خراسان رضوی اماکن دیدنی و طبیعی بی‌نظیری دارد و در این برنامه سعی بر جذب گردشگر برای حضور در دیگر نقاط استان علاوه بر مشهد است.
 
معرفی اماکن تاریخی، ایجاد زیرساخت‌های گردشگری و افزایش اقامتگاه‌های بوم‌گردی از اقداماتی است که «ابوالفضل مکرمی‌فر»، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری خراسان رضوی، برای افزایش آمار گردشگران این استان در سال 98 اعلام می‌کند. او مطمئن است که این اقدامات می‌تواند در جذب گردشگران داخلی و خارجی به استان و دستیابی تدریجی به آمار 40 هزار گردشگر در سال کمک کند. 

خراسان جنوبی از نقاط تاریخی شرق کشور و برخوردار از آثاری با قدمت 5 هزار ساله است. به علاوه اماکن طبیعی و کویر این استان ظرفیت ویژه‌ای برای برنامه‌ریزی اقتصادی در حوزه گردشگری ایجاد کرده است. «حسن رمضانی»، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری این استان، تمرکز بر قابلیت گردشگری کویر را در اولویت برنامه راهبردی‌اش برای جذب گردشگر قرار داده است. 

او می‌گوید: کویر استان جاذبه‌های بی‌نظیری برای گردشگران دارد و طی سال 97 آمار جذب گردشگر به مناطق کویری بیش از 50 درصد افزایش یافته است. او افزایش کمپ‌های کویرنوردی و زیرساخت‌های مورد نیاز را در این منطقه از جمله برنامه‌های سال 98 عنوان می‌کند و تاکید دارد به این منظور کمک دستگاه‌هایی چون راه و شهرسازی تعیین‌کننده است. 

خراسان شمالی به‌ ویژه در فصول سفر، مسیر تردد 25 میلیون زائر و مسافر است که زمان ماندگاری آنها براساس اعلام کارشناسان میراث فرهنگی خراسان شمالی به بیشتر از 3 ساعت نمی‌رسد. از جمله اقدامات مهم برای افزایش حضور گردشگر در این استان تکمیل زیرساخت از جمله ساخت هتل و اقامتگاه‌های بوم‌گردی بوده که توانسته زمان اقامت مسافران را تا حدودی افزایش دهد. مسئولان این اداره کل برای سال 98 با انجام اقداماتی چون راه‌اندازی بازارچه‌های صنایع‌ دستی در مسیر راه‌ها، معرفی اماکن تاریخی و گردشگری در قالب بروشور‌ها و تکمیل زیرساخت‌ها در بوم‌گردی‌ها درصددند زمان اقامت گردشگر را در این استان افزایش دهند.