انتخابات، تدبیر و توافق هسته‌ای

محسن تولایی

فروردین: کشور پس از 8سال آماده گذر از دوره احمدی‌نژادیسم است. انتخابات خردادماه بسیاری از گروه‌های سیاسی سرخورده در انتخابات88 را یک‌بار دیگر نسبت به تغییر شرایط امیدوار کرده است. موضع‌گیری‌های سیاسی محمود احمدی‌نژاد به وضوح حکایت از آن دارند که او به‌دنبال تداوم دولت خود با حمایت از ریاست‌جمهوری حلقه اطرافیانش است. با این حال ظرف ذهنی جامعه دیگر تاب و تحمل ماجراجویی‌های سال‌های گذشته را ندارد. یک‌دهه پرونده فرسایشی هسته‌ای، مطالبه توافق اتمی را در مردم ایجاد کرده است. آنها خواهان لغو تحریم‌های یکجانبه آمریکا و قطعنامه‌های سازمان ملل در مسیر پرونده هسته‌ای هستند. انتخابات ریاست‌جمهوری اهرم اصلی چنین تغییراتی در مدیریت و راهبری پرونده هسته‌ای خواهد بود. عصر مذاکرات شش‌ساله سعید جلیلی در قامت دبیر شورای‌عالی امنیت ملی با گروه 1+5 نیز به سر آمده است. مذاکرات آلماتی2 در قزاقستان، نقطه پایانی گفت‌وگوهای دوره سعید جلیلی است. ناگفته پیداست که حل‌وفصل مناقشه اتمی ایران و قدرت‌های 1+5 موضوع اصلی رقابت‌های ریاست‌جمهوری امسال خواهد بود. «زنده باد بهار» ترجیع‌بند پیام نوروزی محمود احمدی‌نژاد است؛ این، شعار انتخاباتی او و حلقه یارانش برای خردادماه92 است. با این حال حسن روحانی -رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام- جلوتر از هر گزینه محتمل دیگری، نخستین نامزد جدی این دوره از رقابت‌هاست. او 22فروردین‌ماه با شعار دولت تدبیر و امید در انتخابات ریاست‌جمهوری یازدهم اعلام نامزدی می‌کند. آیت‌الله غلامرضا رضوانی -از فقهای شورای نگهبان- فوت می‌کند.

 اردیبهشت: آیت‌الله هاشمی رفسنجانی -رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام- تقریبا هر روز سخنرانی دارد. او در این سخنرانی‌ها بر ضرورت حفظ اعتماد عمومی در انتخابات‌ تأکید دارد. ثبت‌نام انتخابات ریاست‌جمهوری آغاز می‌شود. ثبت‌نام او در این انتخابات شگفتی این دوره از رقابت‌هاست. جمعی از دولتمردان سابق دولت محمود احمدی‌نژاد نیز برای ثبت‌نام پا به ستاد انتخابات وزارت کشور می‌گذارند؛ ازجمله محمد سعیدی‌کیا، محمدرضا رحیمی، منوچهر متکی، پرویز کاظمی و کامران باقری‌لنکرانی. محسن رضایی هم در این رقابت‌ها ثبت‌نام می‌کند. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، سعید جلیلی، محمدباقر قالیباف و علی‌اکبر ولایتی نیز در آخرین روز ثبت‌نام‌ها مراجعه می‌کنند. آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و اسفندیاررحیم مشایی همزمان در انتخابات ثبت‌نام ‌می‌کنند. محمود احمدی‌نژاد ضمن همراهی مشایی در زمان ثبت‌نام رسما از او در انتخابات حمایت  می‌کند. شورای نگهبان اسامی نهایی 8نامزد احراز صلاحیت‌شده را در آخرین شب اردیبهشت‌ماه اعلام می‌کند. ردصلاحیت
 آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بزرگ‌ترین اعجاب این دوره از انتخابات است. او بعدها درباره علت ردصلاحیتش می‌گوید: «حیدر مصلحی -وزیر وقت اطلاعات- در زمان بررسی صلاحیت‌ها، به شورای نگهبان رفته و گفته بود با این اقبالی که روز‌به‌روز و بلکه ساعت به ساعت به ایشان می‌شود، با رأی بی‌سابقه‌ای می‌آید و همه رشته‌های ۱۰ساله ما را پنبه می‌کند». درنهایت قرار است سعید جلیلی، غلامعلی حدادعادل، محسن رضایی، حسن روحانی، محمدرضا عارف، محمد غرضی، محمدباقر قالیباف و علی‌اکبر ولایتی، یازدهمین دوره رقابت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری را رقم بزنند. گزینه‌های محمود احمدی‌نژاد نیز در این انتخابات از فیلتر شورای نگهبان عبور نمی‌کنند.

خرداد: مناظرات انتخاباتی 8نامزد ریاست‌جمهوری تبدیل به یک رفراندوم سیاسی درخصوص مسئله هسته‌ای می‌شود. تریبون صداوسیما بهترین فرصت برای استفاده تبلیغاتی نامزدهاست. حسن روحانی، علی‌اکبر ولایتی و محمدرضا عارف، منتقد جدی مدیریت سعید جلیلی در مذاکرات هسته‌ای هستند و بر او می‌تازند که در مذاکرات تنها بیانیه صادر می‌کند و در عمل چیزی پیش نمی‌رود. جمعه 24خرداد بالاخره موعد مقرر فرا می‌رسد و انتخابات ریاست‌جمهوری و شوراهای چهارم همزمان برگزار می‌شود. حسن روحانی با حمایت اصلاح‌طلبان و  آیت‌الله هاشمی رفسنجانی 18میلیون و 613هزار و 329رأی به‌دست می‌آورد. هواداران روحانی به‌خاطر این پیروزی در خیابان‌ها جشن شادی می‌گیرند.  آیت‌الله هاشمی رفسنجانی می‌گوید:  «انتخابات 24خرداد برگشت به راه اعتدال و عقلانیت بود». اما شورای شهر تهران به‌دست اصولگرایان می‌افتد و نتیجه اصلی آن ابقای محمدباقر قالیباف در شهرداری تهران خواهد بود؛ او برای دومین بار پس از سال84 در رقابت‌های انتخاباتی شکست می‌خورد و 4سال دیگر در شهرداری می‌ماند.

 تیر و مرداد: محمد خاتمی -رئیس دولت اصلاحات- با حضور در منزل حسن روحانی با وی گفت‌وگو می‌کند. دولت تدبیر و امید فعالیت خود را به‌طور رسمی از دوازدهم مردادماه با تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری حسن روحانی آغاز می‌کند. او یک روز بعد نیز در مجلس سوگند ریاست‌جمهوری خود را به‌جا می‌آورد و همزمان اسامی 18گزینه پیشنهادی خود را برای تصدی  وزارتخانه‌ها به مجلس می‌برد. رئیس‌جمهور جدید کشور در نخستین کنفرانس مطبوعاتی خود می‌گوید: «برای رفع تحریم‌ها درنگ نمی‌کنیم» و « عزم ملت ایران تعامل عزتمندانه با جهان و پیگیری منافع و مصالح کشور است». مجلس به 15وزیر کابینه رأی اعتماد می‌دهد. محمدعلی نجفی، جعفر میلی‌منفرد و مسعود سلطانی‌فر از مجلس اصولگرا برای وزارتخانه‌‌های آموزش‌وپرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و ورزش و جوانان رأی اعتماد نمی‌گیرند. 

 شهریور: رئیس‌جمهور برای علی شمخانی، ولی‌الله سیف و مجید انصاری به‌عنوان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، رئیس‌کل بانک مرکزی و معاون پارلمانی رئیس‌جمهور حکم می‌زند. 

 پس از یک‌دهه مذاکرات هسته‌ای، مسئولیت هدایت این مذاکرات از شورای‌عالی امنیت ملی به وزارت امور خارجه سپرده می‌شود. محمدجواد ظریف جایگزین سعید جلیلی در مذاکرات با گروه1+5 می‌شود. روحانی که برای شرکت در اجلاس سازمان ملل به نیویورک سفر کرده در گفت‌وگو با رسانه‌های خارجی می‌گوید: «برای مذاکره اختیار کامل دارم». نامه‌نگاری‌هایی نیز بین باراک اوباما -رئیس‌جمهور آمریکا- و حسن روحانی -رئیس‌جمهور ایران- صورت گرفته است. روحانی می‌گوید: «لحن نامه اوباما مثبت و سازنده بود». آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب در جمع فرماندهان سپاه می‌گویند: «نرمش قهرمانانه در مواقعی خوب و لازم است». سازمان مجاهدین خلق (منافقین) با گذشت نزدیک به ‌سه‌دهه پس از جنگ ایران و عراق، اردوگاه اشرف در عراق را ترک می‌کنند.

 مهر: چهره جدید مذاکرات ایران در دولت تدبیر و امید رونمایی می‌شود. قرارومدارهایی بین محمدجواد ظریف -وزیر امور خارجه- و کاترین اشتون -مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا- گذاشته می‌شود. سیاست خارجی دولت یازدهم بر مبنای تعامل با همه کشورهاست. ظریف در حاشیه اجلاس سازمان ملل با ویلیام هیگ، همتای انگلیسی خود دیدار می‌کند. آنها برای عادی‌سازی‌ روابط 2کشور که از بعد از حمله سال90 به سفارت بریتانیا در تهران قطع شده است، توافق می‌کنند. رئیس‌جمهور در نخستین سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، جهان بدون خشونت و افراط را پیشنهاد می‌دهد. وزرای امور خارجه ایران و گروه کشورهای 1+5 نخستین دور جدید مذاکرات هسته‌ای را برگزار می‌کنند. دیدار محمدجواد ظریف و جان کری همتای آمریکایی او اتفاق بی‌سابقه‌ای را در تاریخ روابط 2کشور پس از انقلاب رقم می‌زند. اتفاق تاریخی‌تر، گفت‌وگوی تلفنی یک ربعه اوباما با روحانی در پایان سفر رئیس‌جمهور کشورمان به آمریکاست. ایران و آمریکا در این گفت‌وگوی تلفنی برای ادامه مذاکرات هسته‌ای توافق می‌کنند. اوباما در این گفت‌وگوی تلفنی می‌گوید که به حق ملت ایرانی در دستیابی به انرژی هسته‌ای احترام می‌گذارد. روحانی می‌گوید: «مهم‌ترین برنامه دولت تعامل مؤثر با جهان است».

 آبان: نبض تحولات سیاسی کشور حول مذاکرات هسته‌ای با قدرت‌های جهانی می‌تپد. رضا فرجی‌دانا و علی‌اصغر فانی به‌عنوان وزرای پیشنهادی علوم و آموزش‌وپرورش از مجلس رأی اعتماد می‌گیرند. رضا صالحی‌امیری به صندلی وزارت ورزش و جوانان نمی‌رسد و گزینه پیشنهادی رئیس‌جمهور برای بار دوم پشت درهای این وزارتخانه می‌ماند. وزرای امور خارجه ایران و گروه1+5 دومین دور مذاکرات هسته‌ای را در ژنو سوئیس برگزار می‌کنند. دستیابی به یک توافق، بسیار نزدیک است ولی لوران فابیوس -وزیر خارجه فرانسه- بر مذاکرات تأثیر منفی می‌گذارد و دستیابی به نتیجه را برای مدتی به تأخیر می‌اندازد. همزمان ایران اجازه بازدید از سایت اراک و معدن گچین را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌دهد. محمود گودرزی سومین وزیر پیشنهادی رئیس‌جمهور به مجلس برای وزارت ورزش و جوانان، رأی اعتماد می‌گیرد. روحانی می‌گوید که مذاکرات هسته‌ای برای یک دوره شش‌ماهه است.

 آذر: ایران و گروه 1+5 وارد مرحله نگارش توافق شده‌اند و به گفته ظریف چندمورد اختلافی در این متن وجود دارد. سوم آذرماه توافق تاریخی موقت هسته‌ای میان وزرای امور خارجه ایران و گروه1+5 به همراه کاترین اشتون به‌ امضا می‌رسد. این مذاکرات به توافق ژنو شناخته می‌شود و براساس آن قرار می‌شود سانتریفیوژهای ایران بیشتر نشود و غنی‌سازی در سطح 20درصد نیز متوقف شود. طرف مقابل نیز تحریم‌های یکجانبه و چندجانبه علیه ایران در حوزه‌های طلا و فلزات گرانبها، فروش نفت خام، خودرو، صنایع پتروشیمی و قطعات هواپیما را به حالت تعلیق درمی‌آورد. 4.2میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده ایران بابت فروش نفت نیز طی این توافق باید آزادسازی شود. هند و ژاپن و کره به‌صورت اقساطی این پول‌ها را به ایران باز خواهند گرداند. تحریم‌های جدید نیز نباید علیه ایران وضع شود.

 زمستان: رقبای سیاسی دولت خیلی زود تخریب دستاورد فنی و سیاسی دولت را در موضوع هسته‌ای آغاز می‌کنند. توافق ژنو از 30دی آغاز می‌شود. ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای حل‌وفصل مسائل فنی هسته‌ای روی 7اقدام عملی توافق می‌کنند. اجازه ایران برای دسترسی مدیریت‌شده به معدن ساغند یزد و کارخانه تغلیظ اردکان، بخشی از این توافق است. اما ارائه اطلاعات و توضیحات درباره چاشنی‌های انفجاری موضوع مهم‌تر درخواستی از ایران است. مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه1+5 با هدف دستیابی به توافق دائمی هسته‌ای در شهر وین اتریش کلید می‌خورد. نماینده آمریکا در مذاکرات هسته‌ای می‌گوید که حق غنی‌سازی ایران در توافق نهایی محفوظ خواهد بود.