دارو و مواد غذایی؛ محور فعالیت SPV در گام نخست
اروپایی‌ها زمان اعلام آغاز به‌کار سازوکار ویژه مالی را بار دیگر به تعویق انداختند
محمد امین خرمی/ خبرنگار
وعده اروپایی‌ها برای ایجاد نهادی مستقل جهت تسهیل تعاملات مالی قانونی میان شرکت‌های اروپایی با ایران اگرچه با تأخیر 3ماهه، اما در حال عملی‌شدن است.
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، سال گذشته پس از آنکه دونالد ترامپ مسیر خروج از توافق هسته‌ای با ایران را در پیش گرفت، اعلام کرد اروپا قصد دارد برای حفظ برجام یک سازوکار ویژه مالی (SPV) طراحی و پیاده‌‌سازی کند که در واقع به کانال اصلی مبادلات مالی میان اروپا و ایران تبدیل خواهد شد. اتحادیه اروپا ابتدا اعلام کرد، این سازوکار مالی 4روز پیش از آغاز دور دوم تحریم‌های آمریکا که صنایع نفتی و بانک‌های ایرانی را هدف قرار می‌داد، آغاز به‌کار خواهد کرد تا مسیری باشد برای جلوگیری از آسیب جدی به اقتصاد ایران.
3ماه پس از تاریخ اعلام شده، اکنون جزئیات اجرایی SPV نهایی شده و در آستانه اعلام است. براساس اطلاعات منتشر شده از سوی روزنامه وال‌استریت ژورنال، نهاد مسئول اداره سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا در فرانسه مستقر خواهد شد اما ریاست آن برعهده یک بانکدار آلمانی قرار می‌گیرد. همچنین انگلیس نیز سهامدار این سازوکار خواهد بود که به‌صورت یک شرکت مستقل از اتحادیه اروپا به ثبت خواهد رسید. هفته گذشته ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه اعلام کرد سازوکار مالی اتحادیه اروپا نهایی شده و ثبت و آغاز به‌کار آن «به‌زودی» اعلام می‌شود. پس از سخنان او بود که وب‌سایت خبری بلومبرگ به نقل از دیپلمات‌های اروپایی خبر داد که دوشنبه روز موعود است و اتحادیه اروپا جزئیات نهایی در مورد SPV را از بروکسل اعلام خواهد کرد. دیروز اما خبرها از بروکسل از اختلاف‌نظر اروپایی‌ها درباره متن نهایی بیانیه حکایت داشت. اختلاف پیش آمده بر سر نحوه برخورد اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی با برنامه موشکی ایران است که طی ماه‌های اخیر بار دیگر به مرکز توجه آنها تبدیل شده است. این موضوع پیش از این در روز جمعه از سوی وزیر خارجه فرانسه همزمان با تأکید بر حفظ برجام مطرح شده بود. ژان ایو لودریان ایران را تهدید کرد اگر به خواست اروپا مبنی بر محدود‌کردن برنامه موشکی ایران توجه نشود، تحریم‌های تازه‌ای در راه خواهد بود؛ موضوعی که با واکنش تند وزارت خارجه ایران روبه‌رو شد. بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه اعلام کرد برنامه موشکی ایران قابل مذاکره نیست و اروپایی‌ها نمی‌توانند سرنوشت برجام و سازوکار ویژه مالی را به برنامه موشکی ایران گره بزنند. قاسمی در مقابل فرانسه را به دامن زدن به بی‌ثباتی در منطقه خاورمیانه متهم کرد و فروش سلاح از سوی این کشور به برخی کشورهای منطقه را عاملی برای بر هم زدن «توازن» در منطقه دانست. او همچنین اعلام کرد که هرگونه تحریم جدیدی علیه ایران از سوی اروپا به کاهش سطح روابط ایران با اروپا منجر خواهد شد.غیر از اختلاف بر سر رویکرد اروپایی‌ها در قبال برنامه موشکی ایران، مذاکرات 4کشور فرانسه، آلمان، انگلیس و ایتالیا با ایران بر سر یمن نیز مورد اختلاف قرار گرفته است. به گفته خبرنگاران اروپایی حاضر در مذاکرات، اسپانیا نسبت به عدم‌حضور در مذاکرات ابراز نارضایتی کرده و خواستار تغییر بیانیه این 4کشور که از آن با عنوان «جمع‌بندی شورای اروپا در مورد ایران» یاد می‌شود و احتمالا مسائل موشکی را نیز در برخواهد گرفت، شده است.
سازوکار ویژه بشردوستانه (H-SPV)، گام نخست
نشست دیروز کشورهای اروپایی در بروکسل، در سایه اختلافات میان اعضای اتحادیه اروپا، با بیانیه نهایی برای اعلام ثبت و آغاز به‌کار سازوکار ویژه مالی همراه نبود اما وزیر خارجه آلمان اعلام کرد که 3 کشور فرانسه، انگلیس و آلمان در حال نهایی کردن جزئیات هستند. هایکو ماس همچنین اعلام کرد: تمرکز SPV روی مسائل بشردوستانه یعنی مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی خواهد بود. مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی از تحریم‌های آمریکا مستثنی شده‌اند و به‌نظر می‌رسد اروپا قصد دارد سازوکار تهیه شده را در مرحله اول در چارچوب تجارت این کالاها با ایران دنبال کند.
موضوع ایجاد یک سازوکار ویژه بشردوستانه (H-SPV) نخستین بار حدود 2ماه پیش مطرح شد. اندیشکده «شبکه رهبری اروپا» با توجه به فشارهای آمریکا بر اتحادیه اروپا، طرحی را پیشنهاد داد که کانال مالی ایجاد شده میان ایران و اروپا را در مرحله نخست بر مبادله کالاهای بشردوستانه متمرکز می‌کرد. این اندیشکده به اروپا پیشنهاد داده بود از معافیت‌های بشردوستانه اعلامی از سوی آمریکا برای ایجاد یک کانال مالی ویژه برای ارتباط با ایران در تجارت موادغذایی، محصولات کشاورزی، دارو و همچنین تجهیزات پزشکی بهره بگیرد؛ چرا که کارشکنی آمریکا در مسیر فعالیت SPV و تحریم‌های ثانویه این کشور، عملا مانع مبادله کالاهای بشردوستانه با ایران شده است و ایجاد یک سازوکار جدید، لااقل امکان مبادله این کالاها را با چالش کمتر روبه‌رو خواهد کرد.
براساس این طرح، عملیاتی کردن سازوکار H-SPV با توجه به عدم‌مخالفت دولت آمریکا، در مدت زمان کمتری امکان‌پذیر است و اتحادیه اروپا می‌تواند به بخشی از تعهد خود در قبال ایران جامه عمل بپوشاند. این طرح همچنین سازوکار H-SPV را پیش‌زمینه‌ای برای اجرای SPV دانسته است.
در همینه زمینه :
