در رؤیای تهران

میلاد حسینی 

انتشار رمان «یوسف‌آباد خیابان سی‌وسوم» یک اتفاق ادبی مهم در اواخر دهه 80 بود؛ رمانی که بسیاری دوستش داشتند و آن را رمانی قابل‌قبول دانستند و نکات تکنیکی‌اش را گفتند و از طرفی عده‌ای هم نقدهای جدی به آن داشتند و به چیزهای مهمی درباره روایتش اشاره کردند و ضعف‌هایش را یادآوری کردند. اهمیت رمان اول سینا دادخواه از همین‌جا می‌آمد که رمانی بحث‌ساز بود و توانست نگاه‌های زیادی را سمت خودش بکشاند؛ نگاه‌هایی که پیش از این برای یک جوان زیر 30سال رمان اولی چندان مرسوم نبود و اگر درباره رمان اولی حرف زده می‌شد، نویسنده‌اش آدمی سن‌وسال‌دار بود یا سابقه حضور چندین‌ساله در کارگاه‌های ادبی غول‌های ادبیات داشت. اما سینا دادخواه، نویسنده جوان و دهه‌شصتی بود و اصلا همین عاملی می‌شد تا بررسی نگاه نویسنده‌ای از نسلی تازه جذاب باشد؛ خاصه اینکه نویسنده المان‌هایی را از زیست بچه‌های دهه‌های 60 با خود داشت (اگرچه در سطح) و دستاوردی داشت درباره نوشتن از شهر در داستان (و کاملا در عمق).

شهری‌نویسی در رمان فارسی اتفاقی نبود که دادخواه ابداع کرده باشد و پیش‌از او نویسندگان بسیاری توانسته بودند شهر را بدل به کاراکتر کنند و تهران و اصفهان و جنوب ایران بسیار پررنگ در داستان‌ها حاضر بود. اما وقفه‌ای اساسی میان حضور شهر در داستان افتاده بود. دهه 60، زند‌گی ایرانی و در دنباله، داستان ایرانی را به فضایی بسته برده بود و خانه و مکان‌های انتزاعی، محل وقوع داستان‌ها بودند و خیابان جایی امن و متعلق به همه نبود. دهه 70 و دهه80 هم کاراکتر و ذهن او بسیار مهم‌تر از لوکیشن بود یا حتی تکرار‌ قبلی‌ها بود. اما در یوسف‌آباد خیابان سی‌وسوم خواننده با تصویری معاصر و نو از تهران روبه‌رو بود و حالا تهران در زندگی حامد نجات، لیلا جاهد و نسل جوان‌تر سامان و ندا اثرگذار شده بود. تلاش نویسنده برای بیرون کشیدن اکتِ داستانی از پاساژ و خیابان و کافه امروزی به‌نوعی دستاورد این رمان تلقی می‌شد که نویسنده‌اش در «شاهراه» توانست نسخه‌ای تکامل‌یافته عرضه کند، با این تفاوت که قصه‌گویی در یوسف‌آباد بسیار پررنگ‌تر بود و همین باعث ماندگاری رمان اول نویسنده ‌شد.

یوسف‌آباد خیابان سی‌وسوم قصه 4 شخصیت راوی است که با یک مغازه عکاسی زندگی‌شان به‌هم گره می‌خورد و تهران روی روند اتفاقات زندگی‌شان بسیار تأثیرگذار است. این رمان یکی از معروف‌ترین و خوانده‌شده‌ترین رمان‌های دوران خودش است که صفحات بسیاری از روزنامه‌ها و مجلات درباره‌اش حرف می‌زدند و همین بحث‌ساز بودنش باعث می‌شد میلی ایجاد شود تا این رمان را خواند و داوری کرد؛ رمانی که بیش‌از 10 ‌چاپ را از سرگذراند و نویسندگان زیادی پس از موفقیت این رمان سعی کردند نسخه‌ای شبیه آن را بنویسند و این امری طبیعی‌است؛ وقتی نمونه‌ای در کاری جواب دهد نسخه‌های کپی هم امتحان می‌شوند. اما سؤال اینجاست که جایگاه امروز یوسف‌آباد خیابان سی‌وسوم کجاست؟ این رمان یکی از رمان‌های مهمی‌است که در دهه 80 توانست جریانی راه بیندازد و مسیری تازه بیابد.