به شبکه اجتماعی خوش آمدید

نیلوفر جلالی

فیسبوک برای نخستین بار 15سال پیش یعنی در فوریه سال 2004توسط مارک زاکربرگ راه‌اندازی شد. البته این شبکه اجتماعی در ابتدا فقط مختص دانشجویان دانشگاه هاروارد بود اما بعد از 2سال و با تقویت سرورهای آن، همه توانستند از این شبکه اجتماعی استفاده کنند. فیسبوک اما کمی دیرتر میان ایرانی‌ها جا افتاد. 10سال پیش یعنی در سال 1387بالاخره کاربران ایرانی با این شبکه اجتماعی آشنا شدند و از آن زمان سفر ایرانی‌ها با فیسبوک آغاز شد. رفقای گم‌شده قدیمی همدیگر را به راحتی و با یک جست‌و‌جوی ساده نام و نام خانوادگی یافتند. برای نخستین بار بود که شاید برخی حریم‌های شخصی میان افراد در این شبکه از میان برداشته شد، مثلا می‌دانستی بازیگر محبوبت صبح کجا صبحانه خورده و ظهر سر فیلمبرداری کدام فیلم بوده و با همکارانش چه گفته و شب در اکران کدام فیلم حضور داشته است. هر بار صفحه فیسبوکت را باز می‌کردی، از تو می‌پرسید به چه چیزی فکر می‌کنی و حقیقتش هم این بود که در فیسبوک، مردم بیش از عکس‌ها، افکارشان را به اشتراک می‌گذاشتند. اینکه چه پستی را لایک می‌کنی و عضو چه گروه‌هایی هستی، خودش می‌توانست برای تو اعتبار بیاورد. تعداد زیاد فرندها یا دوستانت هم نشان از آن داشت که حتما برای خودت یکجور سلبریتی هستی. البته نه از آن نوع سلبریتی‌های اینستاگرامی! در سال اول ورود این شبکه به ایران 150هزار نفر عضو آن بودند اما به مرور این تعداد افزایش یافت تا جایی که در سال1393گفته می‌شد 5 میلیون ایرانی از این شبکه اجتماعی استفاده می‌کنند. تحقیقی که در سال1391روی این موضوع انجام شد نشان می‌داد که با وجود فیلتربودن این شبکه اجتماعی، 58درصد ایرانی‌هایی که در آن زمان از اینترنت استفاده می‌کردند، عضو فیسبوک هم بودند. کم‌کم با از راه‌رسیدن شبکه‌های اجتماعی موبایلی مثل وایبر، واتساپ و در نهایت اینستاگرام که دسترسی به آنها آسان‌تر بود، باعث شد استفاده از فیسبوک که فیلتر هم بود میان ایرانی‌ها کمرنگ‌تر شود. حالا وقتی بعد از مدت‌ها صفحه‌ات را در فیسبوک باز می‌کنی، انگار وارد یک بیابان برهوت شده‌ای که هنوز عده‌ای از روشنفکران و نویسندگان در آن فعالند. بعضی‌ها هنوز فیسبوک را به اپ‌هایی مثل اینستاگرام که در آن روزانه با حجم بالایی از تبلیغات و عکس‌ها و حرف‌های نه چندان عمیق 3-2 خطی مواجهی، ترجیح می‌دهند.