12 گنبد جهانی

 گنبدها ساختار نیمکره‌ای دارند و معمولا برای شکل دادن و پوشش سقف‌ها استفاده می‌شوند. در طول تاریخ سازه‌های گنبدی با استفاده از مواد مختلف توسط تمدن‌های گوناگون بنا شده‌اند که نمایانگر اوج هنر و تبحر آنها در معماری است. ردپای گنبدها را می‌توان در سراسر جهان دنبال کرد؛ از تمدن‌های باستانی در خاور نزدیک که با مواد مذاب برجستگی‌هایی را در خانه‌ها ایجاد می‌کردند گرفته تا مردم قطب شمال که با استفاده از بلوک‌های فشرده برف خانه‌هایی با گنبدهای مستحکم برپا می‌کردند. از نظر فنی، این رومیان باستان بودند که نخستین بار گنبدهای وسیع با نیمکره‌های سنگی ساختند و گنبدها را در مرکز توجه هنرمندان و مردم جهان قرار دادند. درحالی‌که امپراتوری ساسانی سال‌ها قبل نخستین گنبدهای بزرگ را در ایران ساخته بود در دوران رنسانس و باروک، اروپا به ساخت این سازه‌ها علاقه‌مند شد و در همین زمان بود که مشهورترین گنبدهای اروپایی بنا شدند. با نگاهی به مشهورترین گنبدهای جهان می‌توانید ردپای اصول معماری مشترکی را در تمدن‌های دنیا دنبال کنید. گویی این تمدن‌ها به فکر متحد شدن در نقطه کانونی یک دایره هستند. امروزه گنبدها جای خود را در سبک‌های معماری تثبیت کرده‌اند و برای تزئین معبدها، کلیساها، مسجدها، بناهای تاریخی و حتی ساختمان‌های دولتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر دوست دارید مشهورترین گنبدهای جهان را بشناسید با ما همراه شوید تا به سراسر جهان سفر کنیم و گوشه‌ای از معماری مشترک دنیا را مورد مطالعه قرار دهیم.

بلندترین گنبد جهان

جالب است که بدانید بزرگ‌ترین کلیسای جهان در کوچک‌ترین کشور جهان جا خوش کرده است؛ کلیسای‌ «سن پیترو»در واتیکان رم که یکی از نمادهای ایتالیاست. گنبد اصلی این کلیسای مشهور 42متر قطر دارد که در ارتفاع 136متری از زمین واقع شده است. این گنبد به‌عنوان بلندترین گنبد جهان شهرت دارد. گنبد کلیسای سن پیترو توسط میکل آنژ هنرمند بزرگ در بین سال‌های 1547تا 1590ساخته شد. با درگذشت میکل آنژ در سال 1564مسئولیت ادامه فرآیند ساخت به یکی از شاگردانش به نام «جاکومو دلا پورتا» واگذار شد که او نیز به به‌خوبی این مسئولیت را به پایان رساند. میکل آنژ برای ساخت این گنبد از معماری معبد پانتئون و کلیسای جامع فلورانس بهره گرفت‌ اما تمام تلاش او در این بود که کار متفاوتی خلق کند. این کلیسا در حقیقت جایگزین کلیسایی شد که در اوایل قرن چهارم ساخته شده بود، اما در سال 1506به دستور پاپ ژولیوس دوم تخریب شد. در حقیقت پاپ ژولیوس دوم سودای ساخت عظیم‌ترین بنای عالم مسیحیت را در سر می‌پروراند. این کلیسا عنوان معروف‌ترین اثر معماری رنسانس را هم از آن خود کرده و از نظر معماری هم بزرگ‌ترین بنای دوران خود محسوب می‌شود.

  نمای حیرت‌انگیز لندن

کلیسای جامع «سنت پل» که در قرن هفدهم ساخته شده یکی از مشهورترین ساختمان‌های شهر لندن است. این کلیسا به شکل معجزه‌آسایی از بمباران جنگ جهانی دوم نجات یافت تا یکی از زیباترین چشم‌اندازهای لندن را در دوران معاصر از آن خود کند. این کلیسا که دومین کلیسای بزرگ بریتانیاست، دارای سه گنبد است که نقاشی‌های زیبای داخلی آنها هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند. این گنبد که منبع الهام آن کلیسای «سن پیترو» بوده 108متر ارتفاع دارد و نامش در فهرست بلندترین گنبدهای جهان می‌درخشد. علاوه بر اینها بین سال‌های 1710تا 1967 این ساختمان مرتفع‌ترین ساختمان لندن محسوب می‌شد. فانوس سنگی که در وسط این گنبد آویزان است، وزنی معادل 580تن دارد. اگر دوست دارید شهر لندن را از بالای گنبد تماشا کنید، باید 528پله را پشت سر بگذارید و مطمئن باشید نمای حیرت‌انگیزی که مقابل‌تان خواهید دید ارزش پیمودن این راه طولانی را دارد. در حقیقت این کلیسا بیش از 300سال است که نمای خیره کننده‌ای از شهر را برای بازدیدکنندگان رقم زده. کلیسای سنت پل که در سبک باروک انگلیسی ساخته شده جزئی از پروژه بازسازی لندن پس از آتش‌سوزی بزرگ است که توسط «سر کریستوفر رن» (Sir Christopher Wren) طراحی شده. تصویر گنبد این کلیسا در مه و غبار در اکثر رویدادهای سرنوشت ساز انگلستان پیداست؛ کلیسایی که شاهد ازدواج دایانا و پرنس چارلز نیز بوده.

  کاخ کنگره آمریکا

یکی از زیباترین و مشهورترین نشانه‌های آمریکا بدون شک کاخ کنگره یا ساختمان «کاپیتول» این کشور است. ساختمانی که در شهر واشنگتن دی‌سی واقع شده و مکان دائمی کنگره ایالات متحده آمریکاست. نخستین جلسه کنگره در سال 1850در این بنا برگزار شد، گرچه عملیات ساخت بنا هنوز به اتمام نرسیده بود. گنبدی که شما امروز در بالای این ساختمان می‌بینید در حقیقت دومین گنبدی است که روی این بنا نصب شده است. گنبد اول در دهه 1850 با افزایش تعداد قانونگذاران جای خود را به گنبد دوم داد که دو برابر آن وسعت داشت. طرح گنبد دوم شبیه به طرح کیک‌های عروسی بود و در ساخت آن از چدن استفاده شد. گنبد جدید که سه برابر گنبد اولی ارتفاع داشت توسط «توماس والتر» طراحی شد. روی گنبد مرکزی بنا، مجسمه مشهور آزادی را می‌توانید ببینید که در سال 1863به گنبد افزوده شد. وزن چدن‌هایی را که در ساخت این گنبد استفاد‌شده بیش از چهار میلیون کیلوگرم تخمین می‌زنند. این ساختمان در سبک نئو کلاسیک ساخته شده و نمای سفید رنگی دارد. درحالی‌که سمت غربی و شرقی آن به هم متصل هستند، بازدیدکنندگان تنها می‌توانند از سمت شرقی آن وارد شوند. در سال 1792برای طراحی این ساختمان مسابقه‌ای برگزار شد و جایزه آن 500 دلار تعیین شد. سرانجام طرح ویلیام تورنتون(William Thornton) برنده اعلام شد‌ اما در ساخت عمارت از دیگر طرح‌های منتخبان هم استفاده شد. تورنتون در ساخت این بنا از بخش شرقی موزه لوور و بنای پانتئون پاریس الهام گرفته بود.

  پارلمانی که خاموش نمی‌شود

ساختمان پارلمان آلمان یا «ایشتاگ»  در سال 1894برای پاسخگویی به نیاز امپراتوری تازه متحد آلمان برای خانه پارلمانی تاسیس شد. معمار این بنا «پل والوت» (Paul Wallot) درنظر داشت ساختمان شبیه یک کاخ رنسانسی باشد. در سال 1933ساختمان پارلمان مورد حمله قرار گرفت. اینکه مسبب اصلی این آتش‌سوزی یک کمونیست‌‌ هلندی بود یا حتی نازی‌ها مشخص نیست‌ اما چیزی که مسلم است، این است که خسارات بسیاری به ساختمان وارد شد. بعد از اتحاد مجدد آلمان این مکان مدرن تبدیل به پارلمان آلمان شد و به همین منظور بازسازی‌ها و تغییرات بسیاری را پشت سر گذاشت تا «بوندستاگ» یا همان پارلمان مرکزی آلمان فدرال را در خود جای دهد. گنبد شیشه‌ای دیدنی و جذاب این مجموعه در همین دوره توسط معمار بریتانیایی به نام «نورمن فاستر» به مجموعه افزوده شد. از بالای گنبد نمای 360درجه‌ای از شهر برلین را خواهید دید که بی‌نظیر است. از دیگر نشانه‌های ممتاز گنبد پارلمان، درخشش بی‌مانند آن در طول شب است؛ بازتاب نورهای تالار مجلس گنبد را روشن می‌کند تا به‌صورت نمادین نمایانگر روشن بودن چراغ پارلمان آلمان فدرال در طول شبانه روز باشد. تغییرات هوایی در فصل‌های گرم و سرد توسط این گنبد کنترل می‌شود.

  گنبد گلخانه‌ای

«پروژه عدن» (Eden Project) بزرگ‌ترین گلخانه دنیاست که در کورنوال انگلستان واقع شده است. تکمیل پروژه عدن که به «باغ عدن» هم شهرت دارد تقریبا دو سال و نیم زمان برد و در سال 2001بود که برای نخستین بار درهای خود را به روی عموم مردم باز کرد. یکی از شاهکارهای معماری این پروژه این است که در ساخت آن از هیچ ستونی استفاده نشده و دو محوطه بزرگ و گنبدهای مجاور آن، خانه‌های گیاهانی هستند که گیاهان آنها از سراسر جهان گردآوری شده. محوطه اول یک محیط استوایی را شبیه‌سازی‌ می‌کند و دومین محوطه مربوط به محیط مدیترانه‌ای است. گنبدهای این پروژه از صدها شش ضلعی و پنج ضلعی در هم تنیده تشکیل شده و سلول‌های پلاستیکی آن به وسیله قاب‌های فولادی مستحکم شده‌اند. در حقیقت پوشش گنبد از نوعی پلیمر به نام اتفی(ETFE) تشکیل شده که برای ذخیره‌سازی‌ انرژی و ممانعت از ورود گردوغبار بسیار مفید است.  در محوطه بیرونی این پروژه باغ گیاه‌شناسی قرار دارد که خانه هزاران گونه گیاهی و حیوانی است. معمار این پروژه «یکولاس گریمشاو» (Nicholas Grimshaw) بوده و ساختار گنبدی شکلی که او طراحی کرده بر شهرت این بنا افزوده است. هدف از ساخت «باغ عدن» علاوه بر نگهداری از گونه‌های در معرض خطر و کارهای تحقیقاتی، بازدید عمومی و افزایش اطلاعات مردم در مورد گیاهان بوده است.