ماجراجویی‌های خونبار انور‌پاشا و یارانش

در شماره گذشته پیرامون دلایل ورود امپراتوری عثمانی به جنگ، مطالبی از نظر خوانندگان گرامی گذشت. اینک دنباله آن گزارش را پی می‌گیریم.
در آستانه آغاز جنگ جهانی اول، هیچ دولت مقتدر اروپایی خواستار اتحاد با عثمانی نبود چنانچه بریتانیا و فرانسه بی‌هیچ‌گونه ملاحظه‌ای تقاضای هم‌پیمانی دولت عثمانی را رد کرده بودند و این دولت چاره‌ای نداشت جز اینکه با آلمان و اتریش هم‌پیمان شود. اما با تمام این احوال هنوز افکار عمومی در امپراتوری عثمانی موافق ورود به جنگ نبود. لذا از بیم عکس‌العمل صلح‌طلبان، مذاکرات مقام‌های عثمانی با آلمان به‌طور محرمانه صورت می‌گرفت به‌طوری که تنها چند تن انگشت‌شمار از این مذاکرات محرمانه اطلاع داشتند، اما با شروع جنگ جهانی در ‌ماه آگوست 1914 پیمان همکاری 2کشور به امضا رسید اما هنوز محرمانه بود. آلمان در این معاهده متعهد شده بود که در برابر تجاوزات روسیه تزاری از قلمرو عثمانی دفاع کند. قرار بر این شد که این معاهده افشا نشود و تنها زمانی علنی شود که یکی از دو‌طرف قرار‌داد بخواهد بدان استناد کند. مذاکرات آنچنان محرمانه انجام شده بود که جز یکی دو نفر کسی از وجود چنین قراردادی مطلع نبود. باید به این نکته نیز توجه داشت که قلمرو عثمانی در آن ایام در برابر جاه‌طلبی‌های روسیه تزاری بی‌دفاع بود و آلمان چیزی را به دولت عثمانی هدیه می‌کرد که فرانسه و بریتانیا از آن دولت دریغ داشته بودند. در این مرحله مشکل بزرگ دولت عثمانی این بود که تعهدات آنها در قبال دولت امپراتوری آلمان، مطابق میل افکار عمومی نبود و مشکل دیگر این بود که معاهده باید به تصویب پارلمان عثمانی می‌رسید. از این‌رو برای آنکه مشکلی پیش نیاید از خلیفه عثمانی خواستند که نمایندگان مجلس را بی‌هیچ درنگی تا پایان‌ماه نوامبر مرخص کند. بدین‌ترتیب موضوع انعقاد قرارداد همچنان از افکار عمومی پنهان ماند. البته یکی از دلایل مهم این پنهان‌کاری این بود که قرار بود دولت عثمانی رزم‌ناوهای جدیدی را که سفارش داده بود از دولت انگلستان تحویل بگیرد. در این هنگام ملوانان عثمانی به انگلستان اعزام شدند تا مقدمات تحویل گرفتن و آوردن بزرگ‌ترین و جدیدترین ناوگان جنگی را به اسلامبول فراهم کنند. اما ناگهان وینستون چرچیل- وزیر دریا‌داری دولت پادشاهی انگلستان- اعلام داشت که به‌دلیل اوضاع بحرانی پیش آمده در اروپا وزارت دریاداری بریتانیا کشتی‌های جنگی سفارشی عثمانی را مصادره کرده است. با انتشار این خبر، نومیدی و خشم شدید مردم، سراسر امپراتوری را فرا گرفت و هزاران نفر از دانشجویان و دانش‌آموزانی که برای خرید این کشتی به دولت عثمانی کمک مالی کرده بودند در خیابان‌ها به راه افتادند و علیه انگلستان به‌خاطر این پیمان‌شکنی اعتراض کردند و جوی پدید آمد که اگر معاهده محرمانه عثمانی- آلمان افشا می‌شد، مورد تأیید مردم قرار می‌گرفت و می‌دانیم که هدف (ترکان جوان) و (انور‌پاشا) از پیمان نظامی با آلمان این بود که با کمک آن مستعمرات از دست‌رفته امپراتوری عثمانی را به آن دولت باز گردانند.
در این گیرو دار (انور‌پاشا) و هم‌پیمان‌های آلمانی او دست به ماجراجویی زدند و دو رزم‌ناو آلمانی پایگاه‌های مستعمراتی فرانسه را در شمال آفریقا بمباران کردند و به مدیترانه شرقی گریختند. در این هنگام دولت بریتانیا به دولت عثمانی اخطار داد که این دو کشتی جنگی آلمانی یا باید توقیف شود و یا آب‌های عثمانی را ترک کند.
این ماجراجویی‌های نسنجیده به تحریک (انور‌پاشا) و (جمال‌پاشا) انجام می‌شد تا هرچه زودتر عثمانی را وارد جنگ کنند ولی هیأت‌دولت موافق این اقدام‌های تحریک‌آمیز نبود.
در این گیرو دار دولت روسیه‌تزاری و دولت پادشاهی انگلستان، دولت عثمانی را تشویق به بی‌طرفی می‌کردند و حاضر بودند که استقلال و تمامیت عثمانی را تضمین کنند. از سوی دیگر با پیروزی‌های نظامی روسیه‌تزاری در قلمرو شرق سیاست هیأت دولت، بیشتر متمایل به حفظ صلح بود. بنابر این جنگ‌طلبان عثمانی نمی‌توانستند عثمانی را رسماً وارد جنگ کنند.
(جمال‌پاشا) که وزیر دریاداری بود به ملوانان آلمانی که در لباس ملوان‌های ترک بودند دستور داد که وارد آب‌های دریای سیاه شوند و بدین‌ترتیب کشتی‌های جنگی آلمانی در دریای سیاه به پایگاه روس‌ها حمله کردند. ولی این ترفند هم خنثی شد زیرا هیأت دولت دستور (جمال‌پاشا) وزیر دریاداری عثمانی را لغو کرد.
 وزیران صلح‌طلب عثمانی با اعتراض شدید به حمله ناوهای عثمانی به روس‌ها درصدد عذرخواهی از این کار برآمدند ولی دیگر فرصت از دست رفته بود و بدین‌ترتیب جنگ‌طلبان عثمانی به‌رغم مخالفت افکار عمومی هم دولت عثمانی را به جنگ جهانی کشاندند و هم دولت بی‌طرف ایران را دچار مصیبت و قحطی و جنگ‌های داخلی کردند.