« تنفس جنگل‌های شمال » نفس ارسباران را برید

سید مرتضی احمدپور |  تبریز – خبرنگار:


مدتی است درختان منطقه ارسباران قطع می‌شود و شرح حال درختان نگون‌بخت فقط به پست‌های پربیننده در فضای مجازی تبدیل شده است. به گفته اهالی منطقه ارسباران، تصویب قانون مجلس درباره استراحت ۱۰ساله درختان استان‌های شمال کشور باعث شده اکنون تقاضا برای بریدن درختان در سراسر کشور از جمله منطقه ارسباران افزایش یابد. آنها می‌گویند طی هفته‌های گذشته در قزوین هم مردم شاهد قطع درختان منطقه الموت بودند اما به دستور استاندار قطع این درختان متوقف شد.

 هر چند سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در تاریخ ششم دی، حکم قطعی ممنوعیت قطع درختان ارسباران را صادر کرد اما مردم معتقدند این درختان در سکوت خبری همچنان قطع و به استان‌های دیگر حمل می‌شوند. گشتی در دنیای مجازی و دیدن تصاویر و فیلم‌های مستند نشان می‌دهد که این روند همچنان ادامه دارد و از مسئولان درخواست دارند که اجازه ندهند بحران دریاچه ارومیه در جنگل‌های ارسباران تکرار شود. هر چند که تاکنون هم حقیقت ماجرای خبر قطع وسیع درختان جنگل‎های ارسباران، پوشیده مانده است.


صحبت‌های باغداران منطقه 

یکی از باغداران منطقه با اشاره به جزئیات قطع درختان این منطقه می‌گوید: باغداران هر سال درختان قدیمی و فرسوده را می‌برند و به کارخانه‌ها می‌فروشند. درختانی که یا تبدیل به ذغال می‌شوند یا در صنایع چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته همه درختانی هم که قطع می‌شوند متعلق به باغداران نیستند و گاهی درختان جنگلی هم مورد تعرض قرار می‌گیرند.

«سلیم عسگری» عنوان می‌کند: یکی از این موارد شامل درختان گردویی است که معمولا در چنین فصلی عملیات هرس و پیوند‌زنی روی آنها انجام می‌شود. وی از افزایش آفت‌زدگی درختان گردو در سال باغی جاری هم خبر می‌دهد و می‌افزاید: بخشی از این افزایش قطع درختان باغی مربوط به این افزایش آفت‌زدگی است. آفت درخت گردو در این منطقه اغلب به صورت کرم خراطین است که موجب نابودی کل درخت می‌شود و چاره‌ای جز قطع آن نیست. این باغدار کلیبری با اشاره به تشدید قطع درختان و هجوم دلالان برای خرید آنها عنوان می‌کند: بی‌انصافی است که همه این درختان را مربوط به باغ‌های منطقه بدانیم، چراکه اگر این روند ادامه‌دار بوده باشد باید هر سال شاهد قطع این حجم از درخت باشیم. اما این اتفاق امسال افتاده و کارخانه‌های چوب هم پول خوبی برای این تنه‌ها می‌دهند.

عسگری تاکید می‌کند: افراد سودجو با استفاده از همزمانی قطع درختان قدیمی در باغ‌ها اقدام به این تخلف آشکار کرده‌اند که امیدواریم مسئولان نظارت بیشتری داشته باشند. باغداران محلی بیش از دیگران به فکر حفظ جنگل و پوشش گیاهی منطقه هستند، چراکه تداوم حیات آنان ارتباط مستقیمی با این جنگل‌ها دارد.


قطع درختان و حرف‌های ضد و نقیض
 
مسئولان محیط‌زیست و منابع طبیعی شهرهای استان در روزهای گذشته در گفت‌وگوهای جداگانه‌ای که محوری مشترک داشته، تنها بر قطع درختان قدیمی و پوسیده باغ‌های شخصی این منطقه تاکید داشتند. 
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان اظهار کرد:‌ هیچ مجوزی برای قطع درختان جنگلی صادر نشده و اشرافیت این اداره کل بر منطقه ارسباران بیشتر از این است که اشخاصی بتوانند در این زمینه اقدام گسترده‌ای برای قطع درختان داشته باشند.

«داود نامدار» قطع محدود درختان برای مصارف شخصی جنگل‌نشینان را رد نمی‌کند، اما در عین حال از برنامه‌ریزی سال‌های اخیر برای رساندن سوخت کافی و ارزان به جنگل‌نشینان برای صرف‌نظر کردن از قطع درختان اشاره دارد. وی تاکید می‌کند: درختانی که در این ناحیه قلع و قمع شده‌اند، متعلق به جنگل‌های ارسباران و مناطق حفاظت‌شده نبودند. درخت‌هایی که قطع ‌شده‌اند متعلق به باغ‌ها بوده‌اند و باغداران خودشان درختان را در اختیار بهره‌برداران و صاحبان صنایع قرار داده‌اند.

اما افزایش فیلم‌های منتشرشده در فضای مجازی و درختان توقیف‌شده از سوی نیروی انتظامی نشان می‌دهد که همه این درختان شامل درختان باغی قدیمی و فرسوده نیست و درختان جوان و ‌تر هم در میان این درختان قطع‌شده مشاهده می‌شوند. آن هم در حالی که «حمید قاسمی» مدیر کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی از توقیف 4 دستگاه خودرو سنگین حامل درختان قطع‌شده در منطقه ارسباران خبر داده و گفته بود در منطقه خداآفرین 4 دستگاه خودرو حامل درختان قطع‌شده متوقف و تحویل مراجع قضایی شده است که با بررسی‌های به‌عمل‌آمده چند درصدی از محموله تریلی‌ها درختان جنگلی بودند. 


تنفس به جنگل‌های شمال، نفس ارسباران را برید 

در میان تکذیب مسئولان، اما نماینده کلیبر، خداآفرین و هوراند در مجلس از تکرار قطع درختان چندین ساله این منطقه خبر می‌دهد و می‌گوید: با این روند باید منتظر تبدیل ارسباران به کویری جدید در کشور بود.
«الله‌قلی قلی‌زاده» با بیان این‌که فرض قطع درختان در داخل باغ‌ها از سوی مالکان آنها هم پذیرفتنی نیست، ادامه می‌دهد: مهم قلع و قمع درختان است که موجب کاهش پوشش گیاهی این منطقه می‌شود. این‌که باغداران درختان مثمر را هم قطع می‌کنند و به فروش می‌رسانند، قابل قبول نیست. قلی‌زاده اظهار می‌کند: عطش کارخانه‌های چوب برای درختان این منطقه، به دنبال کاهش تولید منابع چوبی از جنگل‌های شمال و طرح تنفس به جنگل‌های شمال افزایش پیدا کرده و درختان قطع‌شده به کارخانه‌های چوب داخل و خارج استان منتقل می‌شوند. 


هجوم کارخانه‌های چوب به باغ‌های کلیبر

فرماندار کلیبر هم با بیان این‌که هیچ درخت جنگلی از 80 هزار هکتار جنگل کلیبر قطع نشده است، اظهار کرد: به دلیل تنفس 10 ساله‎ای که برای درختان جنگل‎های شمال صادر شده است، کارخانه‎های نیازمند چوب، برای تامین نیازهایشان به باغ‌های کلیبر رو آورده‎اند.«رسول خدابخش» گفت: فروش درخت در باغ‌های شخصی صحت داشته و به عنوان مثال تصویری که از قطع درخت گردو منتشر شده بود، مربوط به درخت گردوی مسن با ارتفاع زیاد بود که باعث سقوط چند نفر شده بود و محصول چندانی نیز نداشت. 

وی تاکید کرد: از تاریخ ششم دی، با ابلاغ شیوه‎نامه‎ای مبنی بر ممنوعیت قطع درختان باغی و جنگلی از سوی جهاد کشاورزی، قطع درخت متوقف شده است و در پی آن باغداران برای اصلاح شیوه‌نامه به ما مراجعه کرده‎اند.


کاهش پوشش جنگلی ارسباران

ارسباران یکی از مناطق جنگلی کشور است که در نقطه صفر مرزی قرار دارد. وسعت فضای آن در گذشته نه چندان دور نزدیک به 200 هزار هکتار بود. این مساحت اکنون به کمتر از 165 هزار هکتار رسیده است که 90 درصد از این وسعت به عنوان جنگل حمایتی و حفاظتی تعیین شده است.

در داخل این جنگل‌ها و در حاشیه روستاها تعدادی باغ‌های شخصی هم وجود دارد که شامل درختان مثمری چون بلوط، گیلاس، گردو و درختان دیگر است. ارسباران یکی از معدود ذخیره‌‌گاه‌های سبز ایران به شمار می‌رود که گردشگران این منطقه، به‌ویژه اگر به نقطه صفر مرزی آن سفری کرده باشند، تفاوت پوشش جنگلی این‌سو و آن‌سوی مرز را لمس می‌کنند. در حالی که در این طرف مرز هموطنان به‌سرعت در حال نابود کردن جنگل و ساختن خانه و ویلا در میان درختان باقیمانده هستند، اما وضعیت درختان جنگلی در آن‌سوی سیم‌های خاردار هر روز پررنگ‌تر از قبل می‌شود.

سال‌هاست که پوشش جنگلی این منطقه در حال کم شدن است و هر از چند گاهی حادثه آتش‌سوزی و حالا قطع گسترده درختان در این منطقه انجام می‌شود. در روزهای گذشته نیز قطع درختان این منطقه و بازتاب رسانه‌ای آن موجب شد تا مسئولان محلی حتی استانی به این موضوع واکنش نشان دهند و تریبون نماز جمعه تبریز و بسیاری از شهرهای استان هم به محلی برای اعتراض به قطع این درختان مبدل شود. واکنش‌هایی که اکنون به دستور قطعی عدم قطع درختان و بررسی موضوع از طریق کمیته ویژه منجر شده است. هر چند با وجود تمام تصمیماتی که منجر به ممنوعیت قطع این درختان می‌شود، این نکته مطرح می‌شود که آیا می‌توان ریشه‌های سبز درختان ارسباران را به جنگل بازگرداند. این تنه‌های جداشده راهی کارخانه‌های چوب و کارگاه‌های ذغال‌سازی شده‌اند و تنها اثر باقیمانده از آنها تنها بریده‌شده‌ای است که چشم را می‌آزارد. تخریبی که بی‌شک جبران آن کاری ناممکن خواهد بود.