هنری
کارگاه مادر بزرگ‌ها
کارگاه فرت‌بافی در روستاهای عارف‌آباد، ایور و شهرستان کاشمر راه‌اندازی شده است
جواد افتخاری| خراسان رضوی ـ خبرنگار:
هنر بافتن پارچه به نام فرت‌بافی با نقش‌های متفاوت و ساده روستایی از دیرباز در کاشمر وجود داشته است و بین شهروندان به ویژه روستاییان منطقه کاشمر جذابیت و و اهمیت ویژه‌ای دارد. این پارچه را از گذشته به عنوان تحفه‌ای در جهاز عروسان می‌گذاشتند. در سال‌های اخیر این هنر در حال منسوخ شدن بود چون کمتر کسی به آن می‌پرداخت، اما حالا با انجام اقداماتی احیا شده و در حال رونق یافتن است.
فرت‌بافی؛ هنری مهجور
«عصمت حقانی» که بیشتر عمر خود را پای دستگاه فرت‌بافی سپری کرده است، می‌گوید: با وجود این‌که فرت‌بافی را می‌توان به عنوان شغل خانگی در نظر گرفت و گسترش داد اما این هنر مهجور واقع شده است. این بانوی خوش‌ذوق 80 ساله که کار فرت‌بافی را از نیاکان خود فراگرفته ساکن روستای عارف‌آباد بخش مرکزی کاشمر است. او می‌افزاید: از 10 سالگی شروع به بافت فرت کردم و یکی از راه‌هایی که توانستم خانواده‌ام را از نظر اقتصادی تامین کنم فرت‌بافی است. این هنرمند فرت‌باف ادامه می‌دهد: برای فرت‌بافی باید حوصله و صبر داشته باشی به طوری که اگر درست کار شود می‌توان درآمد نسبتا خوبی از این کار کسب کرد.
وی با بیان این‌که مردم به خریدن پارچه‌هایی که با فرت بافته می‌شود علاقه دارند، عنوان می‌کند: تاکنون بسیاری از کارهایم در نمایشگاه توانمندی‌های روستایی مختلف به نمایش درآمده و فروش خوبی داشته است. حقانی می‌گوید: برای شروع کار فرت‌بافی به سرمایه چندانی نیازی نیست و من حاضرم به هر فردی که علاقه دارد این کار را شروع کند آموزش بدهم. او که تاکنون در روستای خود به 6 نفر این هنر را آموزش داده است، بیان می‌کند: اغلب نقش‌هایی که روی پارچه زده می‌شود گل، گیاه، پرنده و پروانه است. این بانوی خوش‌ذوق کاشمری علاقه را شرط موفقیت و پیشرفت می‌داند و می‌افزاید: امیدوارم جوانان به این هنر و شغل علاقه بیشتری پیدا کنند.
میراث گذشتگان
در ادامه رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشمر در خصوص احیای کار فرت‌بافی در این شهرستان اظهار می‌کند: فرت‌بافی هنری 200 ساله است که تا 2 سال قبل در کاشمر جزو رشته‌های منسوخ‌شده بود اما با اقدامات انجام‌شده این روزها فرت‌بافی جان گرفته و هنری در حال گسترش است.
«رضا یوسفی» با اشاره به این‌که هنر ناشناخته فرت‌بافی بین شهروندان به ویژه روستاییان منطقه کاشمر حکایت از جذابیت و مطرح بودن آن نزد آنهاست، می‌گوید: معمولاً پارچه‌ها به عنوان بخشی از جهیزیه عروس به او هدیه داده می‌شود.
وی توضیح می‌دهد: در گذشته با فرت منسوجات مختلفی از قبیل انواع حوله دست و صورت، خشک‌کن حمام (قطیفه)، جانماز (سجاده) و پارچه برای انواع لباس مردانه و زنانه با طرح‌های مختلف، چادرشب (رختخواب‌پیچ)، دستار (لُنگُتَه، سِلَه، مِندیل، عمامه)، دستمال توجیبی، پارچه احرام، پارچه کفن، لُنگ، پرده، چارقد و دستمال کمر (کمرپیچ) می‌بافتند. رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشمر ملحفه، رومیزی، روتختی، شال، دستمال‌سفره و صافی را بخشی از نوآوری‌های این هنر می‌داند و اظهار می‌کند: فرت‌بافی یکی از مشاغل قدیمی زنان کاشمری در روستاهاست.
یوسفی با اشاره به این‌که برای احیای این هنر باید آن را به درستی به دیگران معرفی کرد، می‌افزاید: تلاش شده است در ابتدا فرت‌بافی به عنوان یک صنعت به دیگران معرفی شود. این مقام مسئول بیان می‌کند: با هدف احیای مشاغل سنتی، کارگاه فرت‌بافی در روستاهای عارف‌آباد، ایور و شهرستان کاشمر راه‌اندازی شده است. وی با بیان این‌که فرت‌بافی از جمله مشاغل خانگی به شمار می‌رود که نقش پررنگی در ایجاد اشتغال زنان دارد، می‌گوید: تلاش ما بر حفظ این هنر و سنت ارزشمند در میان بانوان به خصوص روستاییان است. یوسفی با اشاره به این‌که برای معرفی بهتر این هنر در اقامتگاه‌های بوم‌گردی از انواع پارچه‌های فرت استفاده می‌شود یادآور می‌شود: فرت‌بافی حرفه‌ای بازمانده از نیاکان این منطقه است.
آموزش 40 نفر در کارگاه فرت‌بافی
در همین خصوص یکی از مدیران کارگاه‌های آموزش فرت‌بافی در کاشمر می‌گوید: ابتدا فرت‌بافی را برای سرگرمی شروع کردم اما در ادامه با مراجعه به اداره میراث فرهنگی توانستم از طرح کارگاهی استاد شاگردی استفاده کنم و از این هنر به عنوان یک شغل خانگی بهره ببرم و در زمینه این هنر سنتی فعالیت کنم.
«اعظم ناصری» بیان می‌کند: تاکنون 40 نفر از روستاهای رزق‌آباد و روستاهای بخش کوهسرخ در این کارگاه آموزش دیده‌اند و با تهیه وسایل اولیه مشغول به کار شده‌اند. همچنین از طرف هنرستان رازی به شهرستان خلیل‌آباد دعوت شدم و به 8 نفر دیگر نیز فرت‌بافی را آموزش دادم و این هنر را احیا کردم. وی با اشاره به این‌که اکنون تنها شهری در استان خراسان هستیم که هر 4 نوع بافت را انجام می‌دهیم، می‌افزاید: به دلیل تنوع بافت و رنگ توانسته‌ایم بازار فروش خوبی داشته باشیم. این بانوی هنرمند با بیان این‌که اکنون به جز حوله، چادرشب و وسایلی که دیگر فرت‌بافان تولید می‌کنند پارچه‌های لباس نیز تولید کرده‌ایم و از آن پیراهن مردانه و مانتو دوخته‌ایم، می‌گوید: این پارچه‌های نخی برای فصل تابستان بسیار مناسب هستند.
هنری برای خودکفایی
یک فعال حوزه صنایع دستی اظهار می‌کند: پارچه‌بافی در زمره صنایع دستی در شهرستان کاشمر قدمتی طولانی دارد و در قدیم در خودکفایی مردم روستاها نقش مهمی داشته است.
«زهرا افتخاری» با اشاره به این‌که هنر پارچه‌بافی در اصطلاح محلی به (فرت‌بافی) معروف است، توضیح می‌دهد: هرچند فرت‌بافی هنر زنان قدیم منطقه کاشمر بوده اما هیچ‌کس درست نمی‌داند فرت‌بافی از کجا و از کی آغاز شده است. وی عنوان می‌کند: در گذشته فرت‌بافی یکی از صنایع دستی ارزشمند در روستاها محسوب می‌شده است، اما طی سال‌های گذشته به دلیل برخی بی‌مهری‌ها یکی از رشته‌های منسوخ‌شده معرفی شد. اگر برای حمایت از صنایع دستی فرهنگ‌سازی شود می‌توان امیدوار بود که هنر فرت‌بافی جای خودش را باز کند و همانند گذشته در خودکفایی مردم روستاها نقش اساسی داشته باشد.
افتخاری با تاکید بر این‌که مسئولان مربوطه باید تسهیلات ارزان‌قیمتی را برای رونق بیشتر به هنرمندان فرت‌بافی اختصاص دهند، می‌افزاید: از سویی باید به سمت راه‌اندازی و یا حمایت از شرکت‌هایی تعاونی رفت که بتوانند کالاهای تولیدشده این افراد را بخرند و در نمایشگاه‌های مختلف عرضه کنند. وی خاطرنشان می‌کند: فرت‌بافی که به عنوان صنایع دستی در خراسان از جمله خواف و تربت جام تولید می‌شود 2 وِردی است اما فرت روستای ایور از توابع بخش کوهسرخ کاشمر 4 وردی است که می‌توان روی آن نقش پیاده کرد. این فعال حوزه صنایع دستی ادامه می‌دهد: اگر مسئولان بتوانند برای فرت‌بافی روستای ایور مهر اصالت و نشان یونسکو بگیرند، عرضه‌اش در نمایشگاه‌های بین‌المللی سودآوری بسیاری خواهد داشت.
