اصفهان
روزی به نام نصف جهان
گزارش همشهری از نام‌گذاری روز اصفهان که گرامیداشت آن امسال برای اولین بار برگزار شد
از سال 84 تا امروز شهرداری اصفهان و اصفهان‌شناسان قدیمی برای تعیین روزی به نام اصفهان اختلاف داشته‌اند. شهرداری این شهر چون معتقد است اصفهان در اردیبهشت زیباترین جلوه خود را به نمایش می‌گذارد و سوم اردیبهشت نیز روز میلاد شیخ بهایی است، می‌گوید مراسم روز اصفهان باید در اردیبهشت برگزار شود.
به گزارش همشهری، از آن‌جا که هزینه سنگین برنامه‌های اجرایی در شهر باید از سوی ارگانی قدرتمند تامین شود، شهرداری اصفهان اردیبهشت هر سال شهر را آذین می‌بست. البته مورخان معتقدند بر اساس کتیبه کاشی‌کاری‌های دیوار مقبره شیخ بهایی، او متولد ۲۶ ذی‌حجه سال ۹۵۳ هجری قمری برابر با پنج‌شنبه ۸ اسفند سال ۹۲۵ هجری خورشیدی در بعلبک لبنان است و تاریخ درگذشت او نیز ۱۲ شوال سال ۱۰۳۰ هجری قمری برابر با دوشنبه ۸ شهریور سال ۱۰۰۰ هجری خورشیدی در اصفهان است. با این حال، شهرداری اصفهان سال‌هاست روز اصفهان را در اردیبهشت برگزار می‌کند. حالا اما پس از 13 سال، اصفهان‌شناسان، مورخان و چهره‌های برجسته فرهنگی و هنری توانستند شورای شهر اصفهان را قانع کنند که تاریخ انتخاب‌شده ناصحیح است و روز اصفهان باید اول آذر ماه ثبت شود.
روایت نام‌گذاری
پژوهشگر و ویراستار علمی مجموعه کتاب‌های کنگره بزرگداشت اصفهان درباره روند انتخاب یکم آذر به نام روز اصفهان به همشهری می‌گوید: بهمن سال 83 بنا به پیشنهاد شاهین سپنتا، بیانیه‌ای در روزنامه‌ها منتشر شد با این مضمون که اگر قرار باشد روزی را به عنوان روز اصفهان نام‌گذاری کنیم، کدام روز بهتر است؟ بعد از خواندن این استعلام، به دلیل آشنایی با اصفهان‌شناسان، برای تک‌تک آنها نامه نوشتم و خواستم پیشنهادشان را بفرستند. روزها و ماه‌های مختلفی مطرح شد، اما رأی بیشتر افرادی که مطالعه‌های تاریخی داشتند ما را به برج قوس یا آذر هدایت می‌کرد.
حشمت‌الله انتخابی می‌افزاید: سال 1384 جمع‌بندی‌ها انجام شد و بیانیه‌ای از سوی 32 نفر از دوستداران اصفهان از جمله مرتضی سقاییان‌نژاد، شهردار وقت اصفهان، امضا شد که طی آن روز یکم آذر به عنوان روز اصفهان به رسمیت شناخته شده بود. شورای شهر اصفهان اما با بیان اینکه سوم اردیبهشت روز تولد شیخ بهایی است این روز را به عنوان روز اصفهان اعلام کرد. حال آن‌که براساس کتیبه کاشی‌کاری‌های دیوار اتاق مقبره شیخ بهایی، او متولد روز ۲۶ ذی‌حجه سال ۹۵۳ هجری قمری برابر با پنج‌شنبه ۸ اسفند سال ۹۲۵ هجری خورشیدی در بعلبک لبنان است. زنان و مردان بزرگی نیز در اصفهان دیده به دنیا گشوده‌اند که اگر بخواهیم زادروز یکی از آنان را به عنوان روز اصفهان انتخاب کنیم در حق بقیه ظلم کرده‌ایم. او ادامه می‌دهد: این اقدام موجب شد شورای فرهنگ عمومی برای احترام به نمایندگان مردم در شورای شهر درخواست ما را برای ثبت یکم آذر به نام اصفهان تصویب نکند. اقدامی که اگر انجام می‌شد نام اصفهان را در فهرست اولین شهری که دارای یک روز خاص شده است، می‌گنجاند. به هر روی، هر سال همایش‌های کوچک و بزرگی توسط انجمن دوستداران اصفهان برای گرامیداشت روز اصفهان در تاریخ یکم آذر برگزار می‌شد و مدیران میراث فرهنگی استان هم با حضور خود در این همایش به آن رسمیت می‌بخشیدند. خوشبختانه با پیگیری معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری و همکاری شورای شهر اصفهان بالاخره بعد از 14 سال یکم آذر به عنوان روز اصفهان تصویب و جشن نکوداشت اصفهان در اردیبهشت هم به نام هفته فرهنگی اصفهان نام‌گذاری شد.
نمادی با پیشینه 400 ساله
این پژوهشگر و ویراستار علمی با بیان اینکه زایچه اصفهان ماه آذر است، می‌گوید: حمدلله مستوفی، شاردن، گدار، کمال‌الدین اصفهانی و دکتر هنرفر در متون مختلف به اینکه زایچه اصفهان در برج قوس بوده، اشاره کرده‌اند و نماد سردر بازار قیصریه نیز شکل تکامل یافته برج قوس است. جابر انصاری هم نوشته «طالع اصفهان برج قوس است. رکن‌الدوله دیلمی زمانی که قمر در برج قوس بود، باروی اصفهان را بنا نهاد.» در سال ۳۲۷ قمری، این شهر به دست رکن‌الدوله دیلمی افتاد که وی هم اصفهان را پایتخت خود قرار داد. همه شهرها زایچه ندارند، زایچه‌ها نیز دارای جنبه علمی نیستند، اما به هر حال این مسئله جزئی از باور نیاکان ما بوده و باید به آن احترام گذاشت.
انتخابی در ادامه صحبت‌های خود با بیان اینکه نماد اصفهان یک قوس تنها نیست، توضیح می‌دهد: در نماد اصفهان سوار پارتی با لباس قزلباش‌ها روی شیری، که نماد برج اسد است، نشسته و کمان یا قوس خود را به سمت اژدها، که در همه افسانه‌های ایرانی به عنوان نماد خشکسالی شناخته می‌شود، نشانه رفته. شاردن در سفرنامه خود می‌گوید که این نماد بر سر در قلعه کهن‌دژ هم وجود داشته که نشان از قدمت این نماد دارد. کدام شهر است که نمادی با پیشینه 400 ساله داشته باشد؟
برنامه‌های جهانی برای روز اصفهان
سرانجام آیین رسمی گشایش روز اصفهان پنج‌شنبه اول آذر با حضور شهردار، اعضا شورای شهر، مسئولان میراث فرهنگی اصفهان و جمعی از اصفهان‌شناسان و فرهنگ‌دوستان شهر اصفهان در هتل عباسی برگزار شد. رئیس سازمان فرهنگی و تفریحی شهرداری اصفهان با بیان اینکه طی امسال به عنوان اولین سالی که روز ملی اصفهان در تاریخ این شهر ثبت شده است بیش از 70 ویژه برنامه در 15 منطقه شهر برگزار می‌شود به همشهری می‌گوید: 30 برنامه روز اصفهان فقط در منطقه 3 برگزار می‌شود و قطعا در سال‌های آینده این برنامه‌ها در همه مناطق توسعه پیدا خواهد کرد.
محمد عیدی با بیان اینکه از سال آینده برنامه‌های جهانی و با همراهی خواهرخوانده‌های شهر اصفهان برای این روز برگزار می‌شود، می‌افزاید: جهانی شدن روز اصفهان بسیار اهمیت دارد و با توجه به نامه‌ای که وزیر امور خارجه کشور در مراسم افتتاحیه روز اصفهان داشتند، برای سال‌های آینده شناساندن اصفهان به دیگر کشورها هم در اولویت برنامه‌های این روز قرار می‌گیرد. وی همچنین حفظ و توسعه فرهنگ عامه شهر اصفهان، موسیقی، ادب، صنایع‌دستی، هنر و تاریخ این شهر را از اولویت‌های برنامه‌ریزی برای روز اصفهان می‌داند و توضیح می‌دهد: کارگاه‌‌های ویژه آشنایی با مراحل تولید صنایع‌دستی به عنوان اولین گام از برنامه‌های آینده در نظر گرفته شده است.
روز اصفهان و مبنای تاریخی
حشمت‌الله انتخابی ، پژوهشگر و ویراستار علمی مجموعه کتاب‌های کنگره بزرگداشت اصفهان در باره این سوال که اگر بنا نهادن باروی اصفهان در سال 327 قمری را به عنوان زایچه اصفهان در نظر بگیریم تاریخ پیش از اسلام اصفهان نادیده گرفته می‌شود یا خیر می‌گوید: تاریخ یعنی مکتوبات. ما هیچ متن مکتوبی از تاریخ اصفهان پیش از اسلام در دست نداریم. به اسطوره‌ها نمی‌توان تکیه کرد و بر اساس آن به افرادی که تحقیق‌های تاریخی کرده‌اند نق زد و گفت چرا یکم آذر؟هر گاه کتیبه‌ای مانند بیستون آوردند که در آن به تاریخ اصفهان اشاره شده بود، می‌توان در آن بحث کرد وگرنه بر اساس یافته‌های باستان‌شناسان نمی‌توان تاریخ دقیقی را پیدا کرد و به عنوان روز اصفهان در نظر گرفت. نماد اصفهان اکنون به عنوان یک میراث ناملموس ثبت ملی شده و دیگر هیچ کس نمی‌تواند آن را تغییر دهد.
در همینه زمینه :
گزارش
خبر روز
سفرنامه