یک روز برای نصف‌جهان

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

هفته ملی اصفهان از امروز (25آبان) آغاز و برنامه‌های این هفته از سوی شهرداری اصفهان برگزار می‌شود. اصفهان با 5میلیون نفر جمعیت معمولا یکی از نخستین گزینه‌های گردشگری است و اینطور که آمار نشان می‌دهد در ایام نوروز امسال اصفهان میزبان 4میلیون گردشگر بود. اصفهان یکی از قدیمی‌ترین شهرهای فلات مرکزی ایران است و بنای اصفهان را به طهمورث، سومین پادشاه از سلسله پیشدادیان نسبت داده‌ و گفته‌اند که اقامتگاه سلطنتی پادشاهان هخامنشی بوده است‌. اصفهان پر است از ماجراهای ریز و درشت تاریخی؛ از برگزاری نخستین جشن سده پس از اسلام به‌دست «مرداویج» تا باز شدن پای نخستین نقاشان اروپایی مثل «فیلیپ آنجل» به ایران در عصر صفویان. در زمان صفویان، اصفهان به شهرهای بزرگ اروپایی تنه می‌زد و شاه عباس آن را دوباره به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد. اصفهان روزگار پرفراز و نشیبی را از سر گذرانده و برگه‌های زیادی از تاریخ برای تورق دارد. روز اصفهان فرصت مغتنمی است تا به جذابیت‌های کمتر شنیده شده اصفهان سری بزنیم.‌

پیشنهادهای یک طبیعت‌گرد

اصفهان قطب تولید آهن، فولاد، طلا و همچنین صنایع‌دستی در کشور، مجموعه‌ای از انواع گردشگری را در خود جای داده‌است؛ از گردشگری مذهبی گرفته تا بازدید از اماکن تاریخی و میراث فرهنگی و همچنین گردشگری طبیعی. مهراب صابری، طبیعت‌گرد و کوهنورد اهل سمیرم، چشمه «نول» را به‌عنوان منطقه‌ای کمتر شناخته‌شده از سوی گردشگران معرفی می‌کند و به همشهری می‌گوید: «چشمه نول، یک جاذبه طبیعی بسیار زیبا در روستای نول شهرستان سمیرم بوده و به تونل برفی نول هم معروف است.
در پای کوه‌های دنا، در دل تابستان گرم هم این چشمه از کوه و از دل برفچال بیرون می‌زند.»  صابری روستای «خفر» سمیرم را هم برای گردشگری به عنوان یک منطقه بکر پیشنهاد می‌کند و می‌گوید: «این روستا مرز بین اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد است که قدمتش به زمان ساسانیان می‌رسد و آبشار، غار یخی و تنگه دنا در این روستا بسیار دیدنی است.»
این روستا به‌دلیل همسایگی با کوه‌های دنا همواره پوشیده از برف است و به نام‌های عروس دنا و جهنم سفید هم معروف شده. به‌گفته صابری، گردشگرانی که برای دیدن جاذبه‌های طبیعی سمیرم راهی اصفهان شده‌اند نباید دیدن آبشار آب ملخ را از دست بدهند؛ آبشاری که هم دیدنی است و هم ترکیب شیمیایی  آبشار می‌تواند به‌عنوان آفت‌کش برای ملخ‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
به‌گفته روستاییان، وقتی مزارع گندم آنها در سال‌های گذشته مورد حمله ملخ‌ها قرار می‌گرفت، مردم ساکن مناطق اطراف از آب این آبشار برای دفع حمله ملخ‌ها و خلاص‌شدن از آفات محصولات زراعی به‌ویژه در مزارع گندم خود استفاده می‌کردند. حالا هم از این آفت‌کش طبیعی برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود. محتوای خاص آب قادر است همه ملخ‌ها را یکباره از بین ببرد و به همین دلیل نام روستا و چشمه آن را آب ملخ گذاشته‌اند.‌

      زاینده‌رود و پل‌هایش

پل‌های تاریخی اصفهان یکی از جذابیت‌های منحصر به فرد این خطه است. عبور رودخانه زاینده‌رود از وسط شهر اصفهان موجب شده است تا برای رفت‌وآمد راحت‌تر، پل‌های مختلفی را در طول مسیر این رودخانه بسازند. شیوه ساخت و قدمت این پل‌ها، آنها را به آثاری بسیار مهمی تبدیل کرده و در شمار مناطق گردشگری اصفهان درآورده است. موضوع وقتی جالب‌تر می‌شود که بدانید این پل‌ها فقط برای رفت‌وآمد راحت‌ترمردم نبوده‌اند و برخی از آنها مخصوص عبور درباریان بوده‌اند و البته برای هدایت مسیر آب هم استفاده می‌شده‌اند. کارشناسان پل شهرستان را یکی از قدیمی‌ترین پل‌های زاینده‌رود می‌دانند که ساخت آن به سده‌های نخست اسلام مربوط می‌شود. خبر خوش بازگشایی زاینده‌رود هم که با آغاز هفته دلگرم‌مان کرد که باز هم می‌شود صدای پای آب را از زیر پل‌های اصفهان ازجمله سی‌وسه پل، پل خواجو، پل مارنان، پل چوبی یا پل شهرستان شنید.

    عمارت انگورستان

کاخ‌ها و ابنیه تاریخی اصفهان کم نیستند. به این فهرست می‌توان آتشکده‌ها و کبوترخانه‌ها را هم اضافه کرد، اما دیدن خانه‌های رجال تاریخی خالی از لطف نیست.
خانه مجتهدزاده، خانه سوکیاس، خانه امین‌التجار، خانه تاریخی کشیش، خانه وثیق، خانه بخردی، خانه حقیقی، خانه مشیرالملک، خانه جواهری، خانه ملاباشی، خانه دهدشتی و خانه مشروطه از عمارت‌هایی است که معماری اصیل ایرانی آن نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.
 ساخت عمارت انگورستان ملک‌التجار به زمان نادرشاه برمی‌گردد و در آن مراسم تعزیه برگزار می‌شده است. بخش‌های این باغ عمارت خارق‌العاده شامل حیاط بیرونی و اندرونی، شاه‌نشین‌‌های تابستانه و زمستانه، حوض خانه، اتاق زهرا خانم، زیرزمین، سفره‌خانه و آرامگاه هستند. گچبری، آینه‌کاری و کاشی‌کاری، در همه بخش‌های خانه مشترک است.

    عبادتگاه‌های باشکوه

از شاهکارهای میدان نقش جهان ازجمله مسجد امام (مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه) و مسجد شیخ لطف‌الله که بگذریم، مساجد دیگر اصفهان ازجمله مسجد حکیم هم دیدنی است.
وجود کلیساها و عبادتگاه‌های بی‌شمار در اصفهان، گواه قرن‌ها همزیستی ادیان است. کلیساهای اصفهان هم به‌تنهایی یک جاذبه گردشگری حساب می‌شود. در زمان شاه‌عباس صفوی، به دستور وی گروهی از ارمنیان به اصفهان و به‌خصوص محله جلفا نقل‌مکان کردند تا از تعقیب عثمانیان در امان بمانند. پس از سکونت در اصفهان، ارمنی‌ها تصمیم به ایجاد مراکز مذهبی و اجتماعی متعددی گرفتند که کلیساها جزو مهم‌ترین آنها به‌حساب می‌آیند. کلیسای وانک جزو شاخص‌ترین کلیساهای کشور و در فهرست ثبت جهانی یونسکوست که زمان ساخت آن به دوره شاه عباس دوم برمی‌گردد.
کلیسای بیت‌اللحم، کلیسای هاکوپ و کلیسای مریم مقدس ازجمله کلیساهای باشکوه اصفهان هستند. کنیسه‌های یهودیان اصفهان هم عبارتند از: کنیسه مُلا یعقوب، کنیسه ملا نیسان، کنیسه ملا ربیع، کنیسه بزرگ، کنیسه کوچک، کنیسه گلبهار، کنیسه جماعتی، کنیسه کتر داوود، کنیسه مدرسه، کنیسه شه‌گلی، کنیسه ملا الیاهو، کنیسه شموئیل، کنیسه شکری، کنیسه خورشیدی، کنیسه موشه، کنیسه یوسوف شموئیل شمعون، کنیسه سنگ بست که تاکنون7کنیسه در اصفهان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مکث
 روز اصفهان چگونه انتخاب شد؟

۲۵ آبان یادآور روزی است که مردم اصفهان ۳۷۰نفر از شهیدان دفاع‌مقدس را که در عملیات محرم به شهادت رسیده بودند، تشییع کردند و در گلستان شهیدان به خاک سپردند. در پی این بدرقه عظیم مردمی، همرزمان شهدای جان‌برکف لباس رزم بر تن و کوله‌بار بسته برای ادامه دادن مسیر دفاع از میهن به جبهه‌های حق علیه باطل اعزام شدند. این اتفاق که یادآور دلاورمردی اصفهانی‌هاست باعث شد تا 25آبان به نام روز اصفهان نامگذاری شود. معاون فرهنگی شهردار اصفهان از برگزاری ۳۵۰برنامه در روز اصفهان خبر می‌دهد و به همشهری می‌گوید: «برنامه‌های متنوعی به‌مدت یک هفته برگزار می‌شود که محوریت‌شان در حوزه نوجوانان است.»
کمال حیدری با اشاره به اینکه برنامه‌های روز اصفهان از سوی شهرداری و با همکاری سایر نهادها برگزار می‌شود، می‌افزاید: «فضاسازی شهری و نصب بیلبورد 500شهید دانش‌آموز و ابرپرچم‌های 25آبان در شهر اصفهان، دیدار با خانواده‌های شهدا، برگزاری مسابقات شهر ایثار، شهر زندگی در مدارس و برگزاری نخستین کنگره بزرگداشت زنان تأثیرگذار ازجمله برنامه‌های روز اصفهان است.»
به‌گفته او، در این هفته همایش دوچرخه‌سواری با حضور ۳۷۰دوچرخه‌سوار و همایش پهلوانان در گلستان شهدای اصفهان نیز برگزار می‌شود. نمایش «بانوی سرو» نیز از 22تا 26آبان از ساعت 18:30در پردیس هنر اصفهان و تئاتر خیابانی «مصطفی واکسی» از 24تا 28آبان ساعت 16اجرا می‌شود. پویش «دوست شهید من» نیز با حضور دانش‌آموزان برگزار و ساخت کتاب الکترونیکی با موضوع شهدای محله را شامل می‌شود.
استاندار اصفهان هم از آغاز عملیات اجرایی احداث بیمارستان ۵۰۰تختخوابی ایثارگران همزمان با روز اصفهان خبر می‌دهد و می‌گوید: «بیمارستان ۵۰۰تختخوابی تخصصی و فوق‌تخصصی ایثارگران با نام ۲۵‌آبان، در منطقه ۱۴ شهر اصفهان کلنگ‌زنی می‌شود.» به‌گفته سیدرضا مرتضوی، با بهره‌برداری از این بیمارستان، اصفهان معین شهرها و استان‌های همجوار خواهد شد.

نخستین‌ها

ضمن گشت‌و‌گذار در اصفهان رد پای نخستین‌ها را هم می‌بینیم. اصفهان بر پایه پژوهش‌های بـاسـتـان‌شـناخـتـی و کاوش‌های علمی که ازجمله در تپه‌های سیلک در 4کیلومتری باخترشهر کاشان انجام شده یکی از نخستین مراکز فرهنگی و محل زیست انسان پیش از تاریخ است. این خطه همواره پرچمدار هنرهای صنایع‌دستی از میناکاری تا قلمزنی بوده‌است. در روزگار کنونی نیز نخستین موزه تخصصی صدف‌ها و حلزون‌های دریایی کشور در اصفهان راه‌اندازی شده که کاپیتان حسن خواجه در مدت 25سال آثار آن را جمع‌آوری کرده است. این آثار که حدود 1600نمونه هستند و 700گونه را شامل می‌شوند، از خلیج‌فارس، دریای عمان، دریای خزر و سایر دریاها و اقیانوس‌های سراسر جهان جمع‌آوری شده‌اند. رنگ همه صدف‌ها و حلزون‌ها هم طبیعی هستند.

مکث