ظهور نشانه‌های بهبود در عملیات بانکداری

بهزاد رنجبر/روزنامه‌نگار


تازه‌ترین اطلاعات از وضعیت عملکرد12 بانک حاضر در بورس نشان می‌دهد که درآمد این بانک‌ها تحت‌تأثیر بهبود عملیات بانکداری در حال افزایش است.
به گزارش همشهری، درآمد صنعت بانکداری در طول چند سال گذشته به‌ویژه در سال‌های 94 تا 95تحت‌تأثیر شرایط اقتصادی و فشار‌هایی که به صنعت بانکداری وارد شد با نزول مواجه شد؛ همین موضوع باعث شد تا بانک مرکزی در 2 سال گذشته دست به اقدامات جدی‌تری برای اصلاح نظام بانکی بزند؛ بر همین اساس بانک مرکزی در سلسله اقداماتی ازجمله تغییر نرخ سود بانکی و الزام بانک‌ها به فروش اموال مازاد، این برنامه‌ها را به اجرا درآورد. اکنون با گذشت 2 سال از زمان وقوع بحران بانکی نشانه‌های بهبود در عملیات بانک‌ها نمایان شده است. این بهبود عمدتا در وضعیت عملیات بانکداری به وقوع پیوسته و منجر شده است سطح درآمد بانک‌ها ناشی از ارائه تسهیلات افزایش یابد. این درآمد‌ها که تحت عنوان درآمد‌های مشاع شناخته می‌شوند به‌ویژه در چند بانک مهم ازجمله بانک تجارت، ملت، صادرات، خاورمیانه و پاسارگاد نسبت به سایر بانک‌ها نمود بیشتری داشته است. در عین حال این بانک‌ها در تلاشند از طریق افزایش درآمد‌های غیرمشاع که مبتنی بر ارائه خدمات است و در بانکداری مدرن درآمد‌های کم‌ریسکی برای صنعت بانکداری تلقی می‌شود از ریسک حاصل از مطالبات معوق‌شان کم کنند. با این حال این به آن معنا نیست که صنعت بانکداری از زیان خارج و سودآور شده است، بلکه برای سودآورشدن و جبران زیان‌های انباشته هنوز راه زیادی درپیش دارد.

اعداد چه می‌گویند؟
اطلاعات موجود از وضعیت درآمد‌های حاصل از ارائه تسهیلات و همینطور سود سپرده‌های بانکی نشان می‌دهد که نسبت این درآمد‌ها به سود سپرده‌ها در حال بهبود است و اغلب بانک‌ها توانسته‌اند درآمد‌های بیشتری را از محل اعطای تسهیلات نسبت به سودی که برای سپرده‌ها پرداخت می‌کنند به‌دست آورند. با این حال هنوز تا ارقام مطلوب که نشان بدهد سیستم بانکی، وارد یک چرخه مساعد مالی شده فاصله وجود دارد و بانک‌ها باید زیان‌های سنگینی را که به‌ویژه در چند سال گذشته متحمل شده‌اند، جبران کرده و در عین حال درآمد‌های پایدار جدیدی ازجمله درآمد‌های غیرمشاع خود را تقویت کنند تا از شرایط بحران فاصله بگیرند.
اطلاعات موجود از 12بانک بزرگ بورس نشان می‌دهدکه آنها توانسته‌اند از طریق بهینه کردن نسبت درآمد‌های مشاع عملکرد بهتری را در 7ماهه سال‌جاری نسبت به سال قبل ثبت کنند و در این میان بانک تجارت بهترین بهبود را در عملکرد‌هایش به ثبت رسانده است.
بانک تجارت با وجود آنکه همچنان از زیان‌های سنگینی که در سال‌های قبل متحمل شده است رنج می‌برد، اما عملکرد بهتری نسبت به سایر بانک‌ها از نظر افزایش سطح درآمد‌ها داشته و توانسته در 7ماهه سال‌جاری درآمد‌های حاصل از ارائه تسهیلاتش را تا 94درصد نسبت به‌مدت مشابه سال قبل افزایش دهد.  نسبت مربوط به درآمد حاصل از تسهیلات به سود سپرده‌های این بانک هم در7ماهه امسال نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 118درصد افزایش داشته است که نشان می‌دهد که یک بهینه‌سازی‌ ساختاری در مدیریت عملیات بانکداری این بانک انجام شده و ترکیب سپرده‌ها و تسهیلات به‌گونه‌ای تغییر کرده است که درآمد حاصل از عملیات بانکداری این بانک را افزایش داده است. به بیان دیگر نسبت درآمد حاصل از تسهیلات به سود سپرده‌های بانکی در بانک تجارت نشان می‌دهد که این نسبت رو به افزایش است و به یک مرتبه نزدیک شده است. هرچه این عدد از مرز یک مرتبه فراتر رود به‌معنای این است که عملیات بانکداری در بانک‌ها سودآور‌تر است. این نسبت در بانک ملت هم‌اکنون 1.25، بانک خاورمیانه 1.29و در بانک پاسارگاد 1.2مرتبه است.
این نسبت در بانک‌های سینا و اقتصادنوین هم بیش از یک مرتبه است و بانک صادرات نیز اگرچه با سطح مطلوب فاصله دارد اما توانسته روند رو به رشدی را دنبال کند.
این نشان می‌دهد درآمد بانک‌ها از محل اعطای تسهیلات در حال افزایش است و در برخی بانک‌ها حتی از مرحله مطلوب هم فراتر رفته و عملیات بانکداری در این بانک‌ها سودآور شده است. با این حال هنوز برخی از 12بانک بررسی شده که سهامشان در بورس دادوستد می‌شود با نقطه مطلوب فاصله دارند و نشانه‌هایی از بهبود در آنها دیده نمی‌شود؛ به‌طور مثال بانک‌های انصار، کارآفرین، پارسیان و حکمت ایرانیان در 7ماهه سال‌جاری نسبت به 7ماهه پارسال عملکرد بهتری ثبت نکرده‌اند و هنوز نیاز به اصلاحات ساختاری در عملیات بانکداری دارند.

مقدار رشد درآمد‌ها
اطلاعات موجود از 12بانک مهم که در بورس حضور دارند، نشان می‌دهد که جمع درآمد‌های این بانک‌ها از محل اعطای تسهیلات در 7ماهه سال‌جاری نسبت به‌مدت مشابه سال قبل 25درصد افزایش یافته و از 36هزارو 479میلیارد تومان به 45هزارو 643میلیارد تومان رسیده است.
از این مقدار بانک ملت با 11هزار میلیارد تومان درآمد حاصل از تسهیلات بیشترین درآمد را در 7ماهه سال‌جاری داشته و بعد از آن بانک‌های تجارت و صادرات به‌ترتیب با 7700و 6750میلیارد تومان در رتبه‌های بعدی قرار دارند. بانک پاسارگاد هم با 6100میلیارد تومان درآمد حاصل از تسهیلات در رتبه چهارم قرار گرفته است.
این 4بانک به همراه بانک خاورمیانه، به غیر از آنکه درآمد‌های حاصل از تسهیلاتشان که در زمره درآمد‌های مشاع تلقی می‌شود در حال افزایش است، بخشی از درآمد‌های خدماتی و غیرمشاعشان هم در حال افزایش است که این نشان می‌دهد سیستم کسب درآمد در این بانک‌ها در حال تغییر و دگرگونی است؛ به‌نحوی که سهم کسب درآمد از محل ارائه خدماتی مانند اعتبار اسنادی، خدمات ارزی، ضمانت‌نامه‌های بانکی، خدمات بانکداری الکترونیک اعم از صدور کارت، صورتحساب، انتقال وجه و... تحت عنوان غیرمشاع مورد توجه قرار گرفته است. این درآمد‌ها قادر است ریسک سیستم بانکی را کاهش دهد و در مقابل خطرات ناشی از مطالبات معوق را محافظت کند و آنها را به سمت کسب درآمد‌های پایدار سوق دهد.