محیط زیست
چاه‌های کشور به 900هزار حلقه رسید
فقط طی یک سال‌ونیم گذشته 50هزار حلقه چاه به چاه‌های کشور اضافه شده است
الهام مصدقی‌راد/خبر‌نگار
نشست‌های متعدد زمین و ایجاد فروچاله‌ها یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در مورد زمین است. برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی از مهم‌ترین دلایل فرونشست زمین عنوان می‌شود؛ نشستی که باعث ایجاد شکاف‌های عمیق در سطح زمین، کج شدن لوله‌های چاه، خرابی ساختمان‌ها و... می‌شود. فرونشست و فروچاله، اتفاقی است که طی سال‌های اخیر در نقاط مختلف کشور رخ داده و به‌دلیل تداوم برداشت‌های بی‌رویه، همچنان باید منتظر فرونشست‌های بیشتری هم بود. تعداد چاه‌های مجاز و غیرمجاز در کشور رقم بالایی را نشان می‌دهد و با روند کم‌آبی و کاهش بارندگی در سال‌های اخیر، بر تعداد این چاه‌ها هم افزوده شده و این درحالی است که افزایش تعداد چاه‌ها، به وقوع فرونشست‌ها دامن می‌زند.
افزایش تعداد چاه‌ها فاجعه‌بار است
قنات و حفر چاه،2گونه برداشت از منابع آب‌های زیرزمینی است. بخش اعظم آب در سفره‌های آب‌های زیرزمینی از طریق بارش نزولات آسمانی تامین می‌شوند. میزان بارش طی سال‌های اخیر از 260 به 160میلی‌متر رسیده است و این یکی از دلایل کم آبی محسوب می‌شود. با وجود این، اما میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی نه‌تنها کاهش نیافته بلکه در سال‌های اخیر با افزایش مواجه شده است. شهرام کریمی، دانش‌آموخته دکتری آب و رئیس پیشین گنجینه ملی آب در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «طی یک سال و نیم اخیر تعداد 50هزار حلقه چاه به 850هزار حلقه چاه‌های مجاز و غیرمجاز کشور افزوده شده و هم‌اکنون در ایران 900هزار حلقه چاه مجاز و غیرمجاز وجود دارد.» او این میزان افزایش در این بازه زمانی را یک فاجعه می‌داند. به گفته او، عمدتا در مناطقی از کشور با افزایش تعداد حفر چاه‌ها مواجه هستیم که مشکل کم آبی وجود دارد.کریمی با اشاره به ایجاد فروچاله در نقاط مختلف کشور که به‌دلیل برداشت بی‌رویه آب رخ می‌دهد می‌افزاید: هم‌اکنون در دشت‌های گوناگون ایران مانند همدان، خراسان، کرمان، قزوین و... با فروچاله‌ها مواجه هستیم.
حریم چاه و قنات رعایت نمی‌شود
به جز افزایش تعداد چاه‌ها درسال‌های اخیر که سفره‌های آب زیرزمینی و همچنین قنات‌هایی را که سالیان سال به‌عنوان یکی از منابع مهم آبی مورد استفاده قرار می‌داده‌اند با خشکی و بحران مواجه کرده، چاه‌ها بدون درنظر گرفتن حریم مجاز حفر می‌شوند. رئیس پیشین گنجینه ملی آب می‌گوید: درحفر چاه که در نزدیکی قنات انجام می‌شود باید فاصله مجاز تا قنات را رعایت کرد. عدم‌رعایت این فاصله قنات‌ها را با خشکی مواجه کرده و فشار بر سفره آب زیرزمینی را افزایش داده است. این فاصله برای حفر 2 چاه نیز باید مورد توجه قرار گیرد.اما موضوع بسیار اساسی که در بحران کم‌آبی با آن مواجه هستیم، بر هم خوردن تعادل میان منابع آب و میزان برداشت آن است. کریمی معتقد است: «ما با بحران آب مواجه هستیم، اما مهم‌تر و خطرناک‌تر از آن، بحران مدیریت است که دچارش هستیم. این بخش نیازمند مدیریت است و نباید منابع حیاتی خودمان را از بین ببریم.» در واقع آنچه گریبان منابع آب‌های زیرزمینی را گرفته و اثرات کاهش نزولات جوی را پررنگ‌تر کرده نیز احداث چاه‌ها را با افزایش چشمگیری مواجه کرده و درنهایت بحرانی مانند فرونشست زمین را رقم می‌زند که بر هم خوردن تعادل میان منابع آب و برداشت از آن جمله است.
کم‌رمق‌شدن قنات‌های ابرکوه یزد با حفر چاه‌های متعدد
ایران 36هزار و 300رشته قنات دارد و یک دهم بیلان آبی کشور را تامین می‌کند. ابرکوه یزد یکی از شهرهای مهم از نظر قنات است و قنات‌های آن یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان محسوب می‌شوند. تعداد رشته قنات‌های موجود در ابرکوه بیش از 103رشته بوده که هم‌اکنون 9رشته آن فعال است و البته حال خوشی هم ندارند. به گزارش ایسنا، باقری، کارشناس آب، حفر چاه‌های متعدد را از دلایل اصلی خشک شدن 90درصد قنات‌های ابرکوه عنوان کرده و گفته است: برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی در ابرکوه حدود دو برابر حد استاندارد است. به گفته وی، با توجه به اینکه آب تجدیدپذیر دشت ابرکوه و همچنین آب قابل برنامه‌ریزی حد بهینه، برداشت را حدود 60میلیون مترمکعب نشان می‌دهد اما در برخی مواقع تا 160میلیون مترمکعب برداشت شده است در نتیجه در 4 دهه گذشته بیش از یک میلیارد مترمکعب آب از ذخیره استاتیک سفره ابرکوه برداشت شده به همین دلیل امروز دشت ابرکوه در کنار دشت یزد- اردکان در شمار بحرانی‌ترین دشت‌های استان یزد قرار گرفته است.
