شهری
احیای باغشهرهای یزد
طرح ساماندهی باغ‌ها به صورت پایلوت در مهریز اجرا می‌شود
سارا گلابگیریان| یزد- خبرنگار:
استان ما باغشهرهای بسیاری دارد که حفاظت از باغ‌های آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. درست است که آب برای باغداری کم است، اما از همین آب موجود هم می‌توان بهترین بهره‌برداری را کرد تا باغ‌های بیشتری زنده بمانند.
کاهش بارندگی‌ها و خشکسالی آینده بخش کشاورزی به‌ویژه باغداری را در معرض تهدید قرار داده است، اما باید قبول کرد که از آب موجود نیز نهایت بهره‌برداری صورت نمی‌گیرد و می‌توان با اقدامات زیرساختی از جمله اصلاح الگوی کشت و اجرای شیوه‌های نوین آبیاری به بهره‌وری نزدیک‌تر شد.
سازمان تعاون روستایی استان با همکاری فرمانداری مهریز، دستگاه‌های اجرایی، تشکل‌های مردمی و نمایندگان کشاورزان در حال اجرای طرحی برای احیای باغ‌های این شهرستان هستند که در صورت کسب نتایج موفقیت‌آمیز، قرار است به سایر باغشهرهای استان تعمیم داده شود. در ادامه گفت‌وگوی همشهری با «علی جهازی» مدیر تعاون روستایی استان، را درباره اجرای این طرح برای احیای باغ‌شهرها می‌خوانید.
اجرای طرح ساماندهی باغ‌شهرها چه ضرورتی دارد؟
برداشت محصول از بیشتر اراضی و باغ‌های استان که قدمت طولانی دارند، به دلیل خرده‌مالکی و کاهش دبی آب قنوات اقتصادی نیست. بسیاری از اراضی استان قابل کشت نیست و باغ‌هایی که از گذشته باقی مانده‌اند نیز به دلیل خرده‌مالکی، تعدد بهره‌برداران و بالا رفتن هزینه‌های تولید در مقایسه با گذشته مقرون به صرفه نیستند. از این رو افزایش بهره‌وری و اصلاح نظام بهره‌برداری از باغ‌ها با اجرای طرح ساماندهی باغ‌ها در دستور کار قرار گرفته و قرار است این طرح به صورت پایلوت در مهریز اجرا شود. بسیاری از باغ‌های شهرهای استان در حال حاضر مخروبه است و مخروبه‌ها با نگاه خوشبینانه کانون آفات، بیماری‌ها و جانوران موذی هستند. از این رو به این نتیجه رسیدیم که مطالعاتی درباره باغشهرهای استان انجام شود.
چطور شد که مهریز برای اجرای طرح انتخاب شد؟
پیشنهاد احیای باغ‌های مهریز از سوی فرماندار شهرستان مهریز مطرح و پیگیری و جلسات متعددی برگزار شد . گروه‌های مردمی و نمایندگان کشاورزان نیز در این جلسات حضور دارند و امیدواریم با موفقیت این طرح آن را در سایر باغشهرهای استان تعمیم دهیم.
درباره شیوه اجرای این طرح توضیح دهید.
هرچند برنامه‌‌ریزی و راهنمایی از سوی دولت صورت می‌گیرد، اجرا باید از سوی مردم انجام شود. حضور تشکل‌های مردم‌نهاد و نمایندگان کشاورزان در جلسات بسیار مهم است و آن را به فال نیک گرفتیم.
اجرای طرح بسیار سنگین است و نیاز به مطالعات اجتماعی گسترده‌ای دارد. قرار است که سرانجام به این نتیجه برسیم که مردم توافق کنند نظم و نسق‌های موجود را به هم بزنند، اراضی را به صورت یکپارچه دربیاورند و در نهایت یک نظام بهره‌برداری جدیدی تبیین شود.
هدف نهایی از این طرح چیست؟
با اجرای این طرح تلاش می‌کنیم که اراضی خرد را به جایی برسانیم که تولید از آنها مقرون به صرفه باشد. بهره‌برداری به این معنا است که از هر متر مکعب آب یک کیلوگرم محصول خشک تولید شود. از این رو دنبال برنامه‌ای هستیم که بتوانیم شکل بهره‌برداری فعلی را تغییر دهیم و نظام بهره‌برداری جدید اجرا کنیم. این نظام می‌تواند در قالب یک شرکت کشت و صنعت کوچک باشد؛ به این ترتیب که اراضی خرد کشاورزان با هم ادغام شود و برای مثال 50 هکتار با مشارکت اراضی 500 کشاورز شکل بگیرد. این مساحت در قالب یک شرکت قابل مدیریت است، اما به صورت تک‌تک بهره‌برداران اصلا اقتصادی نیست.
با وجود کمبود آب، اجرای این طرح در اراضی مهریز ممکن است؟
قنوات مهریز در شرایط حاضر حدود 150 لیتر در ثانیه آبدهی دارد. با این میزان آب در صورت طراحی مدل‌های جدید تولید و نظام بهره‌برداری، طراحی‌های پیشرفته و اجرای سیستم‌های نوین آبیاری می‌توانیم حداقل 450 هکتار سطح زیر کشت داشته باشیم، در حالی که امروز این گونه نیست و کشت مفید در اراضی مشاهده نمی‌شود.
برای شهرستان‌های دیگر چه برنامه‌ای دارید؟
در حال حاضر بهره‌برداری از آب اقتصادی نیست و بهره‌وری مناسب از آب و خاک صورت نمی‌گیرد، اما با اجرای این طرح قرار است نظام بهره‌برداری اقتصادی شود. در صورت کسب نتایج موفقیت‌آمیز، این طرح در سایر باغشهرهای استان از جمله تفت و مهریز اجرا خواهد شد.
لازمه اجرای موفق این طرح همکاری مسئولان استان و کشاورزان است. مطالعات اجتماعی این طرح سنگین است و اعتبار گسترده‌ای می‌طلبد که باید از سوی ارگان‌ها و دستگاه‌های دولتی تامین شود. پایه اصلی کار سازمان جهاد کشاورزی است و هماهنگی لازم وجود دارد.
اجرای طرح در مهریز چگونه خواهد بود؟
این طرح قرار است به صورت محله‌ای در مهریز اجرا شود. اراضی قابل کشت موجود در شهرستان مهریز 3 برابر آبی است که از قنوات این شهر استحصال می‌شود. از این رو با آب موجود نمی‌توان تمام اراضی را زیر سطح کشت برد. با آب موجود تنها 450 هکتار از اراضی قابل کشت مفید هستند. البته اگر الگوی کشت به سمت کاشت محصولات کم‌آب‌خواه برود، شاید بتوان سطح زیر کشت را توسعه داد.
هدف از اجرای این طرح اصلاح ساختار نظام بهره‌برداری در حوزه آبشخور اراضی شهری در مهریز است و بعد از انجام گرفتن مطالعات، شیوه اجرای طرح استحصال خواهد شد. شاید این طرح در اراضی موجود اجرا شود و شاید بعد از انجام مطالعات به این نتیجه برسیم که باغ‌های فعلی را رها و در یک نقطه طرح اراضی مشترک را اجرا کنیم.
