فایق زارع‌منش| کارشناس امور اجتماعی استانداری کردستان:
تاریخچه سنندج بیانگر این است که این دیار قدمتی چند صد ساله در شهر بودن دارد. با این حال هنوز از نظر برخورداری از امکانات و ملزومات تعریف علمی یک شهر در حد پایینی قرار دارد. با این تفاسیر سنندج با 2 نوع حاشیه‌نشینی سنتی در مناطقی مانند عباس‌آباد، کانی کوزله، تقتقان، حاجی‌آباد و حاشیه‌نشینی جدید در مناطقی مانند نایسر، ننله، قشلاق، دگایران، آساوله و گریزه روبه‌رو است که بافت و چهره شهر را ناهمگون و بی‌ساختار کرده است. چه بخواهیم و چه نخواهیم این مناطق جزو شهرند، حتی اگر در نقشه تفصیلی شهر هم نشانی از آنها نباشد. 54 درصد از ساکنان سنندج حاشیهنشین هستند. این آمار از این نظر قابل تامل است که این 54 درصد در یک‌سوم مساحت شهر سکونت دارند. ساکنانی که بیشتر امور خود را در همین شهر می‌گذرانند و بخش تفکیکناپذیر شهرند.
در مباحث مرتبط با جامعه‌شناسی شهری، حاشیه‌نشینی به آن نوع زیست شهری اطلاق می‌شود که در حومه شهرها، تعدادی خانوار بد مسکن، با تراکم نفوس بالا، یک مرکز جمعیتی یا شهرکی را به وجود بیاورند. حاشیه‌نشینی در اغلب کشورهای در حال توسعه پدیده‌ای شناخته شده است که مسئولان و مدیران شهری را با موضوعی بغرنج و زمانبر روبه‌رو می‌کند. در بعضی از استان‌ها مانند کردستان گسترش و توسعه حاشیه‌نشینی به حدی بالاست که «فربگی» آن از نظر تراکم جمعیت و حتی محیط زندگی تقریبا همسطح و همسان متن اصلی شهرها شده است.
بدون تمرکز بر علل و دلایل وقوع این پدیده (که عمدتا ماحصل فقدان عدالت اجتماعی و عدم تقسیم برابر امکانات مادی، عمرانی، بهداشتی، آموزشی و رفاهی است) حاشیه‌نشینی شهرستانهای کردستان اکنون یک معضل استانی محسوب می‌شود که با ادامه روند فعلی بیشک به یک چالش منطقهای منجر خواهد شد. ابعاد معضلاتی که حاشیه‌نشینی باعث آنها شده است، بسیار فراتر از ناهماهنگی دریافت فیزیکی شهرهاست.
حاشیهنشینان متشکل از مهاجرانی هستند که از روستا به شهر روی آورده‌اند و حامل خصلت‌های اجتماعی هستند که با خصایص جامعه شهر هیچ سنخیتی ندارد. یک جامعهشناس در خصوص حاشیه‌نشینی افراد مهاجر می‌گوید: «انسان حاشیهنشین شخصیتی است که از برخورد یا پیوند 2 نظام فرهنگی متفاوت یا متخاصم به وجود می‌آید. چنین موجود دو رگه‌ای در آن واحد نسبت به 2 فرهنگ احساس دلبستگی دارد، اما از طرف دیگر خود را کاملا به هیچ یک متعلق نمی‌بیند.» آسیب‌های اجتماعی، رواج مشاغل کاذب و غیررسمی، سطح نازل آموزش و پرورش و سواد، رابطه‌های قومی، برخوردار نبودن از بهداشت و امکانات درمانی، قاچاق مواد مخدر، جنایت‌های مبتنی بر هیچانگاری ارزش‌های جامعه و درنهایت یک نوع انحرافات نهادینه شده که در کنش برخی حاشیهنشینان به چشم می‌خورد، از ویژگی‌های قابل ذکر این مناطق هستند. اعمال مجرمانه و بزهکارانه زیادی با پدیده حاشیه‌نشینی همگام و همراه هستند که فهرست‌وار به آنها اشاره می‌شود. اعمال مجرمانه قبل یا حین شکل‌گیری حاشیه‌نشینی شامل تغییر کاربری اراضی، تصرف عدوانی، فروش مال غیر و ساخت و سازهای غیرمجاز است. اعمال مجرمانه یا بزهکارانه بعد از شکل‌گیری حاشیه‌نشینی نیز شامل سرقت، قتل عمد، نزاع‌های دسته‌جمعی، تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط‌زیست، اعتیاد و خرید و فروش مواد مخدر و مشروبات الکلی است.آنچه امروز در سنندج ریشه دوانده و ما همشهریان و هم‌مسلکان به نظاره‌اش ایستادهایم، توسعه‌نیافتگی حاشیه از نظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است که می‌طلبد مدیران خدمات شهری و مدیران خدمات اجتماعی با بهره‌گیری از الگوهای دیگر مناطق کشور و مناطق جهان و نیز با برنامه‌ریزی اصولی و پرهیز از برخورد قهری برای اتخاذ راهکارهای مناسب و بومی اقدام کنند و با استفاده از تسهیلات بینالمللی موجود (همچون اعتبار بانک جهانی که چند سال پیش به حل معضل حاشیه‌نشینی سنندج اختصاص یافت) و نیز اعتبارات خاص به گسترش عدالت اجتماعی در این مناطق بپردازند.
زنگ خطر حاشیه‌نشینی در سنندج
در همینه زمینه :
