سلفی با بابانوئل

مرتضی کاردر:

مسیحیان ایران نیز همزمان با فرارسیدن میلاد پیامبر صلح و مهربانی حضرت‌مسیح(ع)، سال نوی خود را جشن می‌گیرند و میلاد پیامبرشان را گرامی می‌دارند. در این ایام، شور و شوق بسیاری در مناطق مسیحی‌‌نشین ایران حاکم است. به خیابان میرزای‌شیرازی که یکی از خیابان‌‌های شلوغ تهران در روزهای پیش‌از سال نوی مسیحی است سری زدیم تا حال‌وهوای این خیابان را برای شما گزارش کنیم.

بچه‌‌ها، هیجان‌زده بابانوئل‌های بزرگ ویترین‌ها را به پدرها و مادرها نشان می‌دهند؛ خانواده‌ها کنار درخت کاج کریسمس می‌ایستند و از رهگذران خواهش می‌کنند که از آنها عکس بگیرند؛ خانواده‌های ارمنی با نگاهی خریدارانه کاج‌‌ها را دانه‌دانه ورانداز می‌کنند و برچسب‌های قیمت‌ را می‌خوانند تا یکی را انتخاب کنند و به خانه‌‌هایشان ببرند؛ دختران و پسران جوان به داخل مغازه‌ها می‌روند و چند دقیقه بعد با ماگ‌های کادوپیچ‌شده بیرون می‌آیند؛ پسربچه کوچکی طاقت نمی‌آورد و بابانوئل شکلاتی را گاز می‌زند؛ مادربزرگی خاطره‌‌های کریسمس‌های دور را برای نوه‌هایش تعریف می‌کند؛ چند نفر لباس بابانوئل پوشیده‌اند و بقیه صف کشیده‌اند تا با آنها عکس یادگاری بگیرند.

اینجا خیابان میرزای‌شیرازی است که در آخر پاییز و آغاز زمستان،  در روزهای بیش ازسال نوی مسیحی، شب‌های شلوغی را پشت سر می‌گذارد؛ شب‌هایی که خیابان میرزای‌شیرازی ـ در حد فاصل پمپ‌بنزین قدیمی خیابان تا تقاطع خیابان مطهری ـ آکنده از جمعیتی‌است که آمده‌اند تا هدیه‌های کریسمس‌شان را از اینجا بخرند. ازدحام آدم‌‌ها و ماشین‌ها گاهی خیابان را به طور کامل می‌بندد؛ راهبندان پیاده‌رو از سواره‌رو بیشتر است؛ خیلی‌‌ها مشغول سلفی‌گرفتن هستند؛ چند نفری کنار خیابان بساط کرده‌اند و هدیه‌های دست‌ساز خود را می‌فروشند. شور و شادی در خیابان موج می‌زند و حتی رهگذرانی هم که از خیابان رد می‌شوند چند لحظه‌ای توقف می‌کنند تا در این شور و شادی شریک شوند. 7روز از آغاز زمستان گذشته است اما نه‌تنها از برف و باران که حتی از سرما هم خبری نیست. روزها و شب‌های خیابان میرزای‌شیرازی گرم‌تر از همیشه است.

در حوالی کلیسای سرکیس

ارامنه تهران مناطق گوناگونی را برای سکونت انتخاب کرده‌اند؛ شماری از آنها در شرق تهران و محله‌هایی مثل نارمک و مجیدیه جنوبی ساکن هستند؛ عده‌ای دیگر، در حوالی خیابان سبلان و 10‌متری ارامنه؛ بعضی دیگر از گذشته‌ها در ده‌ونک و قلعه ارامنه که سال‌ها پیش خراب شده و اثری از آن باقی ‌نمانده است؛ عده‌‌ای هم در حوالی جایی که امروز به نام میدان هفت‌تیر می‌شناسیم؛ یعنی در خیابان بهار و خیابان کریمخان و خیابان‌های شمالی و جنوبی کریمخان مثل قائم‌مقام، سنایی، میرزای‌شیرازی، استاد نجات‌اللهی (ویلا)، آبان و حافظ شمالی. مرکزیت این منطقه سبب شده است که بسیاری از کانون‌‌ها و مؤسسه‌ها و تشکل‌‌های اجتماعی ارامنه در این منطقه شکل بگیرد؛ خاصه اینکه کلیسای سرکیس مقدس، بزرگ‌ترین کلیسای ارامنه تهران و نیز خلیفه‌‌گری ارامنه ایران نیز در خیابان کریمخان قرار گرفته و به ‌تبع آن، مرکزیت این محدوده برای ارامنه حفظ شده است.

راسته خرازی‌های قدیمی

خیابان میرزای‌شیرازی نیز یکی از خیابان‌‌هایی‌است که هنوز بسیاری از کسبه آن از ارامنه قدیمی ساکن این منطقه هستند. این خیابان از گذشته راسته‌ای بوده برای فروش عروسک و اسباب‌بازی و خنزرپنزرهای تزئینی خرازی‌هایی قدیمی‌ که خودشان را تا امروز کشانده‌اند و به‌روز کرده‌اند و حالا تبدیل به فروشگاه‌‌های کوچک و بزرگ اسباب‌بازی و کالاهای لوکس و لوازم کادویی شده‌اند. این مغازه‌ها بنا بر سنتی قدیمی در ایام سال نوی مسیحی، وسایل کریسمس می‌آورند و مسیحیان تهران لوازم جشن کریسمس خود را از آنجا تهیه می‌کنند.

در سال‌های اخیر این خیابان رونق بیشتری پیدا کرده و شمار مغازه‌‌هایی که وسایل کریسمس می‌آورند، بیشتر شده است. آذرماه که فرامی‌رسد، مغازه‌های میرزای شیرازی آرام‌آرام دکورها را عوض می‌کنند، عروسک‌ها و اسباب‌بازی‌ها و لیوان‌های استارباکس و ماگ‌های رنگارنگ، به انبارهایی که در خانه‌ها یا زیرزمین‌های کوچه‌‌پسکوچه‌های سنایی و لارستان است می‌روند و کاج‌های تزئینی، عروسک‌ها، ماگ‌های بابانوئل و جعبه‌های کوچک و بزرگ هدیه‌‌های کریسمس، جای آنها را می‌گیرند.

خیلی از پدرها و مادرها هم دور از چشم بچه‌هایشان به خیابان میرزای شیرازی می‌‌آیند تا برایشان هدیه بابانوئل بخرند و زیر تخت آنها بگذارند تا بچه‌ها همچنان به رؤیای بابانوئل مهربان، وفادار بمانند و سنت هدیه‌گرفتن در شب سال نو، از بین نرود؛ مثل بسیاری دیگر از سنت‌هایی که ارامنه ایران، آنها را حفظ کرده‌اند؛ مانند خوردن قهوه و پختن گاتا (نان شیرینی مخصوص ارامنه) یا پختن کوکوسبزی و ماهی در شب سال نو که به ‌نظر می‌رسد سنت بیشتر  ارامنه ایران باشد.

یک ضیافت 45روزه

گلستانی که نزدیک به 30سال است در این خیابان مغازه دارد می‌‌گوید: «اینجا از قدیم به ‌دلیل سکونت ارامنه بورس شد. از خیابان‌هایی بود که محل رفت‌وآمد ارامنه بود. درست است که در سال‌‌های اخیر بسیاری از ارامنه از اینجا رفته‌اند اما اینجا همچنان بورس باقی مانده و در سال‌های اخیر رونق بیشتری هم گرفته! الان مشتری‌‌های اینجا محدود به ارامنه نیستند. در 10سال اخیر شب‌های کریسمس در خیابان میرزای شیرازی شلوغ‌تر است و این شلوغی سال به سال بیشتر می‌شود و همه از جاهای مختلف تهران می‌آیند برای تماشا». شغل اصلی آقای گلستانی، فروش عروسک و اسباب‌‌بازی است. می‌گوید: «این کار فقط 45روز است؛ بعد مغازه‌ها برمی‌گردد به حالت اول».

یکی از برچسب‌هایی که روی ویترین بیشتر مغازه‌های خیابان چسبانده‌‌اند برچسب «لطفا عکس نگیرید» است. یکی از مغازه‌دارهای ارمنی این راسته که دوست ندارد نامش در گزارش بیاید می‌گوید: «چند روز پیش آمدند و گفتند این برچسب‌ها را روی شیشه‌ها بچسبانید اما نمی‌توانیم مانع عکس‌گرفتن مردم شویم. اصلا بیشتر مردم برای عکس‌گرفتن به اینجا می‌آیند. شما اگر ارامنه این منطقه را ببینید خیلی‌‌هایشان در همین منطقه در ایام عزاداری محرم به عزاداری می‌روند و مثل خیلی از مسلمانان در هیئت‌ها و دسته‌ها شرکت می‌کنند. در ایام شادی کریسمس هم میلاد پیامبرشان را جشن می‌گیرند؛ مسلمان‌ها هم به اینجا می‌آیند تا در این شادی شریک شوند؛ همچنان‌که ما در غم‌ها و شادی‌هایشان شریک می‌شویم».

آرین ـ یکی دیگر از مغازه‌داران خیابان میرزای‌شیرازی ـ می‌گوید: «ما از اول آذر ویترین‌ها را عوض می‌کنیم و وسایل کریسمس می‌آوریم. در 5-4سال اخیر استقبال مردم از این هدیه‌ها خیلی بیشتر شده و خیلی بیشتر از قبل می‌‌فروشیم. کریسمس، بهانه است؛ خیلی‌‌ها دوست دارند یکی از این عروسک‌‌ها یا لیوان‌های بابانوئل را برای خودشان داشته باشند»!

تنها مغازه‌های فروش وسایل کریسمس نیست که این شب‌ها آکنده از جمعیت است؛ قنادی قدیمی نیز پر از مشتریانی‌است که برای خریدن شیرینی آمده‌ا‌‌ند؛ ساندویچی آن‌طرف خیابان هم همین‌طور، گل‌‌فروشی بزرگ و لباس‌فروشی‌های قدیمی خیابان میرزای شیرازی هم روزها و شب‌های پررونقی را می‌گذرانند.بسیاری برای تماشا آمده‌اند. درست است که ارامنه دیگر مناطق تهران نیز برای خرید و تماشای شور و شوق سال نو به این خیابان می‌آیند اما ماجرا فقط مختص ارامنه نیست بلکه شمار سایر اقشار مردم تهران نیز در این شب‌ها در خیابان میرزای شیرازی کم نیست.

کریسمس ادامه دارد

چند روز از میلاد مسیح(ع) گذشته است اما ماجرای شب‌های کریسمس در خیابان میرزای‌شیرازی ادامه دارد؛ چون ارامنه بر این باورند که میلاد حضرت‌مسیح(ع) ششم ژانویه (شانزدهم‌دی) است و این روز را به‌عنوان کریسمس جشن می‌گیرند؛ یعنی 12روز پس از جشن میلاد مسیح(ع) در سراسر دنیا؛ برای همین شب‌‌های شلوغ خیابان میرزای شیرازی تا میانه‌‌های دی‌ماه ادامه خواهد داشت.