پایان مسیر یک دوفوریت پرحاشیه

سیده‌زهرا عبداللهی؛ روزنامه‌نگار

در روزهایی که فضای عمومی کشور همچنان تحت تأثیر جنگ 2‌1روزه اخیر، لبریز از همدلی و انسجام بود، ارسال یک لایحه از سوی دولت به مجلس، موجی از انتقاد و نگرانی را در میان کاربران فضای مجازی، روزنامه‌نگاران و حتی جمعی از نمایندگان مجلس برانگیخت؛ لایحه‌ای با عنوان «مقابله با انتشار محتوای خبری غیرواقع»‌ که دولت آن را با قید دوفوریت به مجلس فرستاد، در همان ابتدا با رأی نمایندگان، دوفوریت آن تصویب شد. 
این موضوع، واکنش‌های زیادی را برانگیخت؛ چه از طرف مردم، چه از درون مجلس.

لایحه چه بود و چرا حساسیت‌برانگیز شد؟
بر اساس آنچه در متن اولیه لایحه آمده بود، هدف آن مقابله با اخبار و تحلیل‌های «خلاف واقع» در فضای مجازی عنوان شده بود؛ به‌ویژه در شرایطی که به گفته طراحان، دشمنان خارجی از طریق جنگ روانی درصدد تخریب افکار عمومی هستند.
اما همین عبارت «خلاف واقع»، تبدیل به گره اصلی ماجرا شد. منتقدان می‌پرسیدند: چه کسی مرجع تشخیص واقعیت است؟ آیا هرگونه تحلیل یا انتقاد که مطابق نظر رسمی نباشد، مصداق نشر دروغ محسوب می‌شود؟ در متن لایحه، مجازات‌هایی مانند حذف محتوا، مسدودسازی صفحات، محدودیت فعالیت در فضای مجازی و پیگرد قضایی برای تولیدکنندگان و منتشرکنندگان چنین محتواهایی پیش‌بینی شده بود. همین بندها، موجی از نگرانی نسبت به تهدید آزادی بیان و برخورد با رسانه‌ها و کاربران مستقل به‌وجود آورد.

صدای انتقاد از درون مجلس
با وجود تصویب دوفوریت در صحن، مخالفت‌ها از همان مجلس هم برخاست. تعدادی از نمایندگان، از جناح‌های مختلف، این لایحه را مغایر قانون اساسی و خلاف روح مردم‌سالاری دانستند. اما نقطه عطف مخالفت‌ها، انتشار نامه‌ای سرگشاده از سوی جمعی از نمایندگان مجلس به رئیس‌جمهور بود؛ نامه‌ای که بازتاب زیادی در فضای سیاسی و رسانه‌ای کشور داشت.



در این نامه آمده است: «در روزهایی که مردم یکصدا کنار حاکمیت ایستادند، اولین واکنش رسمی نباید لایحه‌ای برای ساکت‌کردن منتقدان باشد. این لایحه در تضاد با اصل ۲۴ قانون اساسی، فرمایشات رهبری درباره شنیدن صدای مردم و گفتمان مردمی دولت است. اگر این مسیر ادامه پیدا کند، آنچه از جمهوریت باقی می‌ماند، تنها صورت‌سازی خواهد بود، نه واقعیت.» در پایان نامه، نمایندگان خواستار استرداد فوری لایحه از مسیر تقنینی شده بودند.

عقب‌نشینی دولت؛ واکنش به فشار اجتماعی
سرانجام پس از چند روز فشار رسانه‌ای و انتقاد و اعتراض کاربران در فضای مجازی و مخالفت‌های رسمی، دولت عقب‌نشینی کرد و روز  سه‌شنبه، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در توییتی اعلام کرد: «در راستای حفظ انسجام ملی و تأکید رئیس‌جمهور، استرداد لایحه فضای مجازی در جلسه امروز دولت تصویب شد.»
به این ترتیب، دولت رسما اعلام کرد که لایحه را از مجلس پس گرفته است و مسیر بررسی آن متوقف می‌شود.