گزارش
تصویر آفتاب
زندگی و زمانه امام خمینی ره در آینه سینما و تلویزیون
شهاب مهدوی
چهره‌های معروف سیاسی و تاریخی هر دوره‌ای قابلیت بسیار زیادی برای به‌تصویر‌کشیده‌شدن در سینما و تلویزیون دارند. درباره امام خمینی(ره) به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رهبران دنیا و بنیانگذار جمهوری اسلامی با توجه به زندگی پرفرازونشیبی که داشت، می‌توانستیم بهترین آثار سینمایی را تولید کنیم؛ اما در این سال‌ها کارگردانان معدودی به سراغش رفتند و بعد از تجربه ساخت یک یا 2فیلم سینمایی که موفق نبود، کمتر به زندگی و زمانه امام خمینی (ره) پرداخته شد. در این سال‌ها مستندسازان زیادی درباره زندگی امام خمینی (ره) و برهه‌های زندگی ایشان فیلم ساختند؛ اما در سینما چندان موفق نبودیم. سال‌ها پیش حوزه هنری تصمیم گرفت مصطفی عقاد را به ایران دعوت کند تا مانند «عمر مختار» فیلمی درباره امام خمینی بسازد. قرار بود عقاد با ساخت فیلمی درباره امام خمینی(ره)، سه‌گانه‌اش را درباره 3شخصیت جهان اسلام در 3مقطع تاریخی مختلف از صدر اسلام تا دوران معاصر تکمیل کند؛ اما رقم پیشنهادی و هالیوودی او برای مدیران وقت فرهنگی و سینمایی کشور قابل هضم نبود و به‌واسطه یک بازیگر بین‌المللی، این کار صورت نگرفت. در این سال‌ها جز 3فیلم سینمایی و چند سریال بیشترین تولید در زمینه مستند صورت گرفته است. البته بعد از ساخت فیلم «فرزند صبح» بهروز افخمی، هیچ فیلم سینمایی‌ای نیز که بتواند روایت قابل قبول داشته باشد، تولید نشد.
«صنوبر» محصول سال۱۳۸۰ به کارگردانی و نویسندگی مجتبی راعی است که بعدها با نام «سال سخت در خمین» در جشنواره فیلم فجر سال1381 نمایش داده شد. راعی در این اثر به دوره نوجوانی امام‌خمینی(ره) و زندگی ایشان به‌عنوان برجسته‌ترین شخصیت سیاسی معاصر در فاصله ۱۳ تا ۱۶سالگی می‌پردازد؛ مقطعی که با آغاز جنگ جهانی اول در ایران همزمان است و با وجود اعلام بی‌طرفی ایران، کشورمان مورد هجوم روس‌ها و انگلیسی‌ها قرار می‌گیرد.
از مستندهایی که درباره امام خمینی ساخته شده می‌توان به مستندهای «روح‌الله»، «قاب‌های ماندگار»، «ملاقات در مدار بسته»، «رازهای جماران» و «شکوفه‌های زمستان» اشاره کرد. «روح‌الله» با محوریت زندگی امام خمینی(ره) به تهیه‌کنندگی محمدرضا شفیعی و کارگردانی سیامک صرافت در سال‌های 1392 و 1391 روی آنتن رفت. ابتدا کارگردانی این اثر را راما قوی‌دل بر عهده داشت که ۷قسمت ابتدایی را ساخت و به‌دلیل مشکلات مالی پروژه متوقف شد. سپس فصل دوم سریال در سال 1392 روی آنتن رفت. نگارش این اثر برعهده سعید نعمت‌الله بود.
«فرزند صبح» به کارگردانی بهروز افخمی و تهیه‌کنندگی محمدرضا شرف‌الدین روایتی از مقاطع مختلف زندگی امام خمینی(ره) است که البته بیشتر بر دوران کودکی ایشان متمرکز شده و بخشی از آن نیز به دستگیری ایشان در پانزده خرداد می‌پردازد.
این فیلم برای نخستین‌بار در بیست‌وهشتمین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. تولید و ساخت این فیلم از سال1383 آغاز شد و چیزی حدود 7سال طول کشید؛ اما به‌دلیل مشکلات فنی عدیده‌ای که در زمان ساخت این فیلم شکل گرفت، «فرزند صبح» هرگز فرصت نمایش پیدا نکرد. در«فرزند صبح» عبدالرضا اکبری در نقش امام خمینی، محمدرضا شریفی‌نیا در نقش سیداحمد خمینی و هدیه تهرانی نیز در نقش دایه امام بازی کرد. کیفیت پایین نخستین نسخه سینمایی این اثر که در جشنواره بیست‌ونهم فجر رونمایی شد، نه‌تنها صدای اعتراض منتقدان و اهالی رسانه را بلند کرد بلکه خود افخمی نیز همان زمان اعلام کرد که این فیلم، فیلم او نیست. البته بعدها آخرین نسخه این فیلم سینمایی توسط بهروز افخمی تدوین و به جشنواره عمار ارسال شد.
مینی‌سریال «سال‌های حادثه» به کارگردانی سعید چاری ساخته شد. این مینی‌سریال 10قسمتی به دهه اول انقلاب و حوادث پیرامون آن می‌پردازد، درست زمانی که بمب‌گذاری‌هایی توسط منافقین صورت می‌گرفت. سریال در ۳فصل به نگارش درآمده. فصل اول حوادث سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۷ و فصل دوم حوادث سال‌های ۱۳۵۷ تا 1368 را دربرمی‌گیرد؛ فصل سوم نیز سال 1391 تا زمان حال را به تصویر کشیده است. احمد علی شخصیت اصلی سریال است که پدرش در درگیری‌های اوایل انقلاب ناپدید شده. احمد علی علاقه بسیاری دارد که امام را از نزدیک ببیند.
سریال «آفتاب و زمین» به کارگردانی جواد شمقدری و تهیه‌کنندگی علیرضا سجادپور روایتی از زندگی امام‌خمینی(ره) است. مراحل تولید این مجموعه تلویزیونی اواخر دهه70 در تلویزیون آغاز شد و اوایل دهه80 بود که این سریال از شبکه2 سیما پخش شد
تله‌فیلم «یازده‌دقیقه و سی‌ثانیه» نگاهی متفاوت به بخشی از زندگی امام(ره ) را روایت می‌کند. داستان روایت گروهی از تصویربرداران تلویزیون است که برای ضبط پیام‌های امام به جماران می‌روند. ایده این داستان را بهروز افخمی مطرح کرد، زیرا خود او یکی از تصویربرداران حاضر در آن جمع بود
