مسئولیت مشترک در زیباسازی شهری؛ از شهرداری تا شهروندان

علی بازگشا *‌


شهر نه‌تنها بستر زندگی روزمره انسان‌ها، بلکه بازتابی از فرهنگ، تاریخ، هویت اجتماعی و آرمان‌های جمعی است. فضاهای شهری با طراحی‌ها و معماری‌های خاص خود نوعی پیوند عمیق میان گذشته و حال را به نمایش می‌گذارد و در این میان زیباسازی شهرها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین وظایف مدیریت شهری، نقش کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی و خلق محیطی سالم، شاداب و نشاط‌آور ایفا می‌کند. زیباسازی شهری از نصب المان‌های هنری و طراحی پارک‌ها گرفته تا نقاشی‌های دیواری و فضای سبز نه‌تنها در زیباسازی بصری محیط تأثیرگذار است بلکه با ایجاد هویت‌های فرهنگی، اجتماعی و حتی روان‌شناختی به بهبود روابط انسان‌ها با محیط زندگی‌شان می‌پردازد. این فرایند تنها به‌عهده شهرداری‌ نیست؛ بلکه هر یک از شهروندان به‌عنوان اجزای اصلی این ساختار باید در نگهداری، حفاظت و احترام به زیبایی‌های شهر سهم بسزایی داشته باشند. در واقع بدون همکاری و همپوشانی شهروندان و شهرداری دستیابی به شهری زیبا و پایدار ممکن نخواهد بود.

وظایف شهرداری در زیباسازی شهری
شهرداری‌ها به‌عنوان نهادهای مدیریتی و اجرایی در هر شهر به‌عنوان مسئولان اصلی زیباسازی شهری شناخته می‌شوند. این نهادها با استفاده از ظرفیت‌های مالی و انسانی خود تلاش می‌کنند تا شهری زیبا، منظم و کارآمد برای شهروندان فراهم آورند. ازجمله مهم‌ترین اقداماتی که شهرداری‌ها در این زمینه انجام می‌دهند، می‌توان به طراحی و اجرای پروژه‌های زیبا‌سازی‌ مانند نصب المان‌های هنری، رنگ‌آمیزی دیوارها، طراحی و اجرای نقاشی‌های دیواری، ایجاد فضاهای سبز و پارک‌ها، نصب مبلمان شهری و بهسازی فضاهای عمومی اشاره کرد.
این اقدامات نه‌تنها جنبه زیبایی‌شناسی دارد، بلکه بر سلامت روانی، اجتماعی و فرهنگی شهروندان نیز تأثیرگذار است. فضاهای عمومی و هنری نه‌تنها به تقویت روحیه شهروندان کمک می‌کنند، بلکه باعث ارتقای حس تعلق به مکان و ایجاد پیوندهای اجتماعی و فرهنگی می‌شود. با این حال، این اقدامات به‌تنهایی نمی‌تواند به تحقق یک شهر زیبا و سالم کمک کند، بلکه نیازمند همکاری و مشارکت فعالانه شهروندان است.

شهروندان، حافظان زیبایی‌های شهری
زیباسازی شهری با تمام اهمیت خود، تنها زمانی پایدار و موفق خواهد بود که شهروندان به‌عنوان عاملان اصلی حفظ و نگهداری از این زیبایی‌ها به درستی عمل کنند. بنابراین رفتارهای آگاهانه و مسئولانه شهروندان می‌تواند به دوام و پایداری این زیبایی‌ها کمک شایانی کند. از این‌رو حفظ نقاشی‌های دیواری، جلوگیری از آسیب به المان‌های هنری، رعایت نظافت عمومی و مراقبت از فضاهای سبز شهری تنها بخشی از مسئولیت‌های شهروندان است.به تازگی یکی از آثار هنری زیبای نقاشی دیواری که در خیابان حافظ به‌منظور زیباسازی و افزودن جلوه‌ای هنری به این منطقه از شهر ایجاد شده بود، متأسفانه در پی شیطنت‌های ناشی از آتش‌بازی‌های شب آخر سال آسیب جدی دید. این نقاشی دیواری که نمادی از تلاش‌های هنرمندان و شهرداری برای خلق شهری زیبا و منظم بود، به طعمه رفتارهای نابهنجار برخی از افراد تبدیل شد.این حادثه نه‌تنها به منظر شهری لطمه وارد کرد، بلکه نشان‌دهنده لزوم توجه و همکاری بیشتر شهروندان در حفظ و نگهداری از آثار هنری و زیباسازی‌های شهری است.
در چنین شرایطی نمی‌توان تنها از شهرداری‌ انتظار داشت که تمام مسئولیت‌ها را به‌عهده بگیرد، بلکه شهروندان نیز باید در برابر این آسیب‌ها حساسیت بیشتری داشته باشند و نقش خود را در حفظ ارزش‌های شهری به درستی ایفا کنند.از این‌رو زیباسازی شهری فرایندی است پیچیده که نیاز به تلاش و هم‌افزایی بین شهرداری و شهروندان دارد.
شهرداری‌ با اجرای پروژه‌های زیباسازی، بستری مناسب برای ارتقای کیفیت زندگی شهری فراهم می‌آورد اما بدون مشارکت فعال شهروندان این زیبایی‌ها نه‌تنها پایدار نخواهند بود بلکه به راحتی دستخوش آسیب‌های جبران‌ناپذیر می‌شود.
حوادثی مانند آسیب به نقاشی‌های دیواری در خیابان حافظ، نشان‌دهنده این واقعیت است که زیباسازی یک شهر فقط به اجرا و طراحی محدود نمی‌شود، بلکه در نگهداری و احترام به آنها نیز نیازمند تعهد و مسئولیت اجتماعی است.
در نتیجه باید به یاد داشته باشیم که زیباسازی شهری یک مسئولیت جمعی است که تنها در سایه همدلی، احترام و مشارکت تمامی اعضای جامعه قابل تحقق است.
بنابراین در این صورت است که می‌توانیم شهری زیبا، سالم و پایدار بسازیم که نه‌تنها نماد هویت فرهنگی ما باشد، بلکه برای نسل‌های آینده نیز میراثی شایسته و ماندگار به جای بگذارد.
* مدیرارتباطات و اموربین‌الملل سازمان زیباسازی