گزارش
درخشش فیلم جدید کارگردان «انگل» در هفتادوپنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین
گرمای سینما در سرمای برلین
ناصر احدی-روزنامه‌نگار
هفتادوپنجمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم برلین 25بهمن کار خود را آغاز کرد. نخستین تغییری که در جشنواره امسال جلب توجه می‌کند، قرار گرفتن سکان جشنواره در دستان تریشا تاتل به‌عنوان مدیر جدید این رویداد سینمایی است. تاتل که پیش از این رئیس جشنواره فیلم لندن بوده، جایگزین کارلو چاتریان و مارینه ریسن‌بیک شده و انتظار می‌رود با شناختی که از سینمای جهان دارد و فرصت دادن به استعدادهای تازه تغییرات جدی و مهمی در جشنواره برلین رقم بزند. جشنواره‌های بین‌المللی فیلم در تمام دنیا پس از پایان همه‌گیری کرونا در حال بازتعریف جایگاه خود در صنعت سینما هستند و حضور تاتل در رأس جشنواره برلین را می‌توان تلاشی در این راستا ارزیابی کرد. برلین این روزها هوای سردی دارد، اما علاقه‌مندان به سینما امیدوارند گرمای جشنواره تحمل این سرما را ممکن کند.
سینما، عرصه‌ای بدون مرز
رئیس هیأت‌داوران هفتادوپنجمین جشنواره برلین تاد هینز آمریکایی است که فیلم‌های مطرحی همچون «دور از بهشت» (2002)، «کرول» (2015) و «می دسامبر» (2023) را در کارنامه دارد. حضور هینز به‌عنوان رئیس هیأت‌داوران این انتظار را ایجاد می‌کند که امسال فیلم‌های متفاوتی مورد توجه هیأت‌داوران قرار بگیرند. در بخش مسابقه اصلی این دوره از جشنواره، 19فیلم برای رسیدن به خرس طلا با هم رقابت می‌کنند که نامدارترین کارگردانانشان ریچارد لینکلیتر، هونگ سانگ سو، تام تیکور، رادو ژوده، بونگ جون هو، میشل فرانکو، لیونل بایر و لئونور سرای هستند. در مراسم افتتاحیه، تیلدا سوینتون، بازیگری که سابقه همکاری با کارگردانان برجسته سینما را دارد، خرس طلایی افتخاری این رویداد را به پاس دستاوردهای هنری‌اش دریافت کرد. سخنرانی سوینتون در هنگام دریافت این جایزه رنگ و بویی کاملا سیاسی داشت. او با محکوم کردن جنایات دولتی از دولت‌های معتاد به طمع که در جنگ‌ها و نابودی محیط‌زیست نقش دارند انتقاد کرد. سوینتون در بخشی از سخنرانی‌اش گفت: «سینما عرصه‌ای بدون مرز است و می‌تواند در برابر چنین اقدامات غیرانسانی‌ای مقاومت کند.» او همبستگی خود را با کسانی که با دولت‌های همدست جنگ‌طلبان و ویرانگران سیاره زمین مقابله می‌کنند اعلام کرد.
بلندپرواز ولی ناموفق
جشنواره برلین با نمایش فیلم «نور» ساخته تام تیکور افتتاح شد. این فیلم به پیچیدگی‌های یک خانواده طبقه متوسط ناکارآمد در برلین امروزی می‌پردازد و در پس‌زمینه آن، تأثیرات نئوکاپیتالیسم و چالش‌های اجتماعی دیده می‌شود. «نور» با واکنش‌های متفاوتی از سوی منتقدان مواجه شده است. «سینه‌اروپا» بر این اعتقاد است که فیلم تلاش می‌کند موضوعات غم و فقدان را بررسی کند، اما احساسات رقیقه بیش از حد و زمان طولانی‌اش از تأثیرگذاری آن کاسته است. «گاردین» بازی‌های پرتحرک و پراحساس لارس آیدینگر و نیکولت کربیتز را تحسین کرده، اما از عدم‌انسجام کارگردانی و استفاده کلیشه‌ای از موسیقی انتقاد کرده است. «اسکرین‌دیلی» به مهارت فنی عالی فیلم و بازی‌های پراحساس بازیگران اشاره کرده اما ترکیب فانتزی و درام را ناکارآمد دانسته و معتقد است که پیام‌های اجتماعی و سیاسی فیلم در روایت آن گم شده‌اند. به‌طور کلی براساس واکنش‌ها می‌شود گفت درحالی‌که «نور» تلاش دارد اثری طنزآمیز و رازآلود درباره چالش‌های اجتماعی معاصر باشد، اجرای آن بحث‌برانگیز بوده است. فیلم از نظر روایت و سبک بلندپروازانه است و سبک خاص تام تیکور را به نمایش می‌گذارد، اما برخی منتقدان آن را اثری ناهماهنگ و ناموفق دانسته‌اند.
طبقه اجتماعی و مزایای فناوری
«میکی ۱۷» فیلم جدید بونگ جون هو، کارگردان فیلم اسکاری «انگل»، با بازی رابرت پتینسون مورد توجه گسترده‌ای قرار گرفته است. این فیلم علمی‌تخیلی -کمدی درباره شخصیت میکی بارنز (با بازی رابرت پتینسون) است، عضوی از خدمه یک مأموریت استعماری برای سیاره نیفلهایم. او یک «یکبارمصرف» است، به این معنا که درصورت مرگ، بدن جدیدی از او کلون می‌شود و حافظه‌اش منتقل می‌شود. این چرخه بی‌پایان، سؤالات عمیقی درباره هویت، ارزش زندگی و پیامدهای اخلاقی چنین فناوری‌ای ایجاد می‌کند. علاوه بر این، فیلم نقدهایی به ساختارهای سرمایه‌داری دارد و به نوعی بازتابی از مشکلات اجتماعی معاصر است.
منتقدان «میکی ۱۷» را به‌خاطر طنز تندوتیز و داستان‌سرایی پرقوتش تحسین کرده‌اند. طنز تلخ فیلم و نقد اجتماعی هوشمندانهاش ازجمله نقاط قوتی است که مورد توجه قرار گرفته است. بونگ جون هو، همانند آثار پیشینش، با ترکیب ژانرهای مختلف، مفاهیم عمیقی را به تصویر کشیده که باعث شده این فیلم با استقبال فراوان در جشنواره برلین مواجه شود. رابرت پتینسون، در نقش میکی بارنز، بازی تحسین‌برانگیزی ارائه داده که کشمکش‌های درونی و بحران وجودی شخصیت را به خوبی نشان می‌دهد. علاوه بر او، مارک روفالو، استیون یون، نائومی آکی و تونی کولت نیز در فیلم حضور دارند و بازی‌هایشان به عمق روایت فیلم می‌افزاید. اختلاف طبقاتی و سوءاستفاده از فناوری به نفع طبقات برتر ازجمله موضوعاتی است که فیلم روی آنها دست گذاشته است. استقبال از این فیلم نشانگر اهمیت آن و توانایی ادامه‌دار بونگ جون هو در ساخت فیلم‌هایی با محتوای اجتماعی مهم و شکل روایی جذاب است.
