یک رسم کهن برای برف‌روبی
بارش برف در کردستان رسم کهنی را زنده می‌کند که بر پایه همیاری و همکاری است؛ برف‌روبی از پشت‌بام خانه‌ها که به همت جمعی از روستاییان انجام می‌شود.
به گزارش همشهری، رسمی کهن در روستاهای کردستان به نام «هه‌ره‌وه‌ز» بین کردها هنوز هم به قوت خود باقی است. این رسم بر پایه همدلی و مشارکت اهالی است؛ خواه در فصل درو، خواه زمانی که برف پشت‌بام خانه‌ها را سفیدپوش می‌کند. «هه‌ره‌وه‌ز» واژه‌ای کردی است که به همکاری و تعاون جمعی از افراد گفته می‌شود که انجام آن اختیاری است و در قبال آن هیچ هزینه و یا چشم‌داشتی وجود ندارد.
این روزها با بارش برف زیاد در روستاهای کردستان باز هم این رسم قدیم زنده شده است. در اجرای این رسم چند نفر از روستاییان با هم متحد می‌شوند و هر نفر یک پارو برای برف‌روبی دست می‌گیرد. آنان بالای پشت‌بام خانه‌های روستا می‌روند و با هم برف‌روبی می‌کنند. این رسم علاوه بر اینکه همدلی را نشان می‌دهد سبب می‌شود تا اگر خانواده‌ای سالمند در روستا امکان برف‌روبی ندارد، دست‌تنها نماند و نگران خراب شدن سقف خانه‌اش نباشد.
همدلی ادامه دارد
اهالی کردستان این رسم دیرینه را در موارد مختلفی به‌جا می‌آورند. یکی از نمونه‌های آن زمان کاشت و برداشت محصول است.
رسم «هه‌ره‌وه‌ز» نوعی همکاری متقابل بین مردم است که نمود بیشتر آن در زمینه فعالیت‌های کشاورزی دیده می‌شود. در روستاهایی که امکان دسترسی به ماشین‌آلات کشاورزی مدرن و مجهز وجود ندارد و کشاورزی به‌صورت سنتی و با ابزار ساده انجام می‌شود، مردم با رسم «هه‌ره‌وه‌ز» کارها را پیش می‌برند.
اسفند 1402هم این رسم سبب نجات روستای سلوک مهاباد شد. ماجرا از این قرار بود که پس از بارش‌های زمستانی زمین‌های بالادست روستای سلوک مهاباد دچار رانش شد و اهالی این روستا و روستاهای اطراف با به‌جا آوردن رسم «هه‌ره‌وه‌ز» و با استفاده از تراکتور و بیل مکانیکی روستا را از خطر رانش و مدفون شدن زیر خاک نجات دادند. اهالی روستا از هیچ نهادی کمک نخواستند. ساکنان روستاهای اطراف هم به کمک رفتند و خاک‌برداری برای نجات این روستا بدون اخذ هیچ هزینه‌ای از اهالی انجام شد.
«هه‌ره‌وه‌ز» چطور انجام می‌شود؟
آن‌طور که اهالی منطقه توضیح می‌دهند برای «هه‌ره‌وه‌ز» یک یا ۲ نفر از اعضای هر خانواده مثلا برای کمک در درو کردن و برداشت گندم و نخود همکاری می‌کنند. روستاییان در کارهای عقب‌مانده نیز از این فرهنگ استفاده می‌کنند.
به‌گفته آنان هه‌ره‌وه‌ز در هر کاری وجود دارد و جالب اینکه براساس سنت قدیمی آغاز و پایان آن با هلپرکی و آواز همراه است که این کار باعث ایجاد روحیه نشاط و همکاری بیشتر بین مردم می‌شود.
مردم در گذشته بسیاری از کارهای سنگین و زمانبر را به‌صورت «هه‌ره‌وه‌ز» انجام می‌دادند، زیرا باعث می‌شد کارها با سرعت بیشتر و در زمان کمتری با خلاقیت و ابتکار انجام شود.
جالب اینکه در برخی مناطق که جمعیت آنها کمتر از ۱۰ خانوار است مردم چند روستا به‌صورت گروهی کارهایشان را انجام می‌دهند و ۳۰ - ۴۰ نفر طی یک یا ۲ روز کار چند روز یک خانواده را انجام می‌دهند.
رسوم مشابه
جالب اینکه این رسم همکاری متقابل در مناطق دیگر هم نمود دارد. برای مثال اهالی منطقه سیستان به رسم نياكان و پدران خود از قرن‌ها پيش آيين سنتي حشر (در اصطلاح محلي و ساده اشر) را با همدلي و اتحاد در لايروبي نهرها حفظ كرده‌اند. مردم روستايي سيستان از قرن‌ها پيش براي ساختن بندها و لايروبي رودخانه و انهار بزرگ، 2 ماه از سال را با رضايت کامل به بيگاري مي‌پرداختند که به گويش محلي آن را «اشر» يا «حشر» مي‌گويند، از اين رو در هنگام لايروبي به منظور افزايش نيروي کار کشاورزان، يکي از آنان از ميان جمعيت با صداي بلند (در هنگام خستگي) اظهار مي‌دارد: «اين نوح نبي، کرم از علي هر کس محمدي است، غلام علي/هر که آقايش علي يه به آواز جلي بگه يا علي»
پس از اينکه همه پاسخ دادند و گفتند «يا علي» همان شخص مجدداً اظهار مي‌دارد: «لال نگردي بلندتر بگک يا علي» و سپس جمعيت با صداي بلندتر مي‌گويد «يا علي!».
در گیلان و در منطقه شفت هم این سنت پابرجاست و اهالی شفت سنت «ایلجار» را برای لایروبی نهرها احیا کرده‌اند. هدف این سنت تسهیل در آب‌رسانی به شالیزارها و جلوگیری از هدررفت آب کشاورزی است.
آیین معروف بیل‌گردانی اهالی نیم‌ور در استان مرکزی هم به همین تعاون و همکاری ختم می‌شود. در گذشته و در میان کشاورزان این منطقه رسم بود که هر سال در مواقعی که گل‌و‌لای مسیر نهرهای آب را که از شعبه‌های رودخانه قم‌رود است مسدود می‌کرد یا در ماه اسفند و اوایل فصل بهارکه رشد گیاهان و علف‌های هرز باعث سختی آب‌رسانی به مزارع این شهر می‌شد، مردم با کمک یکدیگر به پاکسازی حریم نهرها می‌پرداختند و در پایان جشنی برگزار می‌کردند؛ همان جشن بیل‌گردانی که حالا ثبت ملی شده است.
