این محله ...
پل رومی؛ پلی به افتخار عثمانی‌های همسایه!
سیدسروش طباطبایی‌پور
از قدیم‌الایام یک قانون مهم در روابط میان انسان‌ها و رودها وجود داشت: قانون دوری و دوستی! یعنی هرجا آب بود، انسان‌ها در اطرافش جمع می‌شدند و آبادی می‌ساختند؛ ولی مراقب هم بودند که خیلی به رود نزدیک نشوند؛ چون رودها و رودخانه‌ها رام نبودند و هرازگاهی هوس طغیان می‌کردند و هرچه آبادی سر راه‌شان بود، خراب می‌شد! یکی از این رودها مقصودبیک یا دربند در تهران بود؛ رودخانه‌ای که از کوه‌های توچال و سعدآباد سرازیر می‌شد و به سر پل تجریش و باغ فردوس می‌رسید و از دل تهران می‌گذشت و آنگاه دشت‌های ری و ورامین را سیراب می‌کرد. اما یکی از محله‌های اطراف تهران آن‌روزها که به برکت مقصودبیک آباد شده بود، محله پل‌رومی بود؛ محله‌ای که در عهد قاجار نامش سرآسیاب بود و هنوز آنجا را جزو تهران به‌حساب نمی‌آوردند.
چگونه سرآسیاب پل‌رومی شد؟
در جایی بالاتر از تقاطع پل صدر کنونی با خیابان شریعتی و درست روبه‌روی ایستگاه متروی قیطریه، راه مالرویی در کنار رودخانه مقصودبیک وجود داشت که آسیاب آبی کوچکی کنارش ساخته بودند و پل چوبی کوچکی اجازه می‌داد مردم از روی رودخانه عبور کنند. در آن روزگار، ناصرالدین‌شاه گاهی مهمانانش را برای گشت‌و‌گذار به محله‌های خوش‌آب‌وهوای اطراف تهران می‌برد تا آنها لحظات خوشی را سپری کنند.
یکی از این محله‌های باصفا همین سرآسیاب بود. یک بار سفیر کشور عثمانی گذرش به سرآسیاب افتاد و باغ‌های این حوالی چشمش را گرفت و باغی بزرگ را به نام کشورش در محله سرآسیاب خرید و در آن عمارتی برای خودش و کارکنان سفارتش ساخت. در آن روزگار سال‌ها بود میان شاهان قاجار و کشور عثمانی یا ترکیه امروزی، نزاعی درنگرفته بود و رفت‌وآمد عثمانی‌ها به این باغ باصفا فراوان برقرار بود. مردم آن روزگار هم که به عثمانی‌ها رومی شرقی یا رومی می‌گفتند، نام محله سرآسیاب و پل روی آن را آهسته‌آهسته به پل رومی تغییر دادند.
آیا اکنون اثری از آسیاب پل رومی به چشم می‌آید؟
در اواخر عصر قاجار، به‌خاطر فرسودگی پل و آسیاب و طغیان رودخانه مقصودبیک، آب همه‌چیز را با خود برد؛ اما در اوایل دوره پهلوی اول با آجر و سیمان پل کوچک دیگری روی رودخانه ساختند تا آمدوشدها همچنان ادامه یابد. البته دیگر از آسیاب خبری نبود که نبود. اگر این‌روزها سری به محله پل رومی بزنید، هنوز پل آن‌روزها را در نزدیکی باغ سفارت ترکیه می‌بینید.
بناهای دیگر محله پل رومی
بعد از باغ کشور عثمانی یا همان ترکیه، انگلیسی‌ها و آلمانی‌ها هم در جوار محله پل رومی ساکن شدند و هنوز باغ‌ها و عمارت‌هایشان پابرجاست. اما پل رومی این‌روزهای تهران هنوز ازجمله محله‌های باصفای تهران است و متروی قیطریه و بناهای عمومی مثل پاساژ، سینما، باشگاه و ورزشگاه، به آن رونق بخشیده‌اند. این محله این‌روزها از شمال به محله تجریش، از جنوب به اتوبان صدر، از شرق به قیطریه و از غرب به محله الهیه محدود می‌شود.
