گزارش
هوش مصنوعی؛ ابزار تقلب دانش‌آموزان
رونق‌گرفتن هوش مصنوعی در میان دانش‌آموزان و تقلب با تکیه بر آن، به دغدغه جدید معلمها تبدیل شده است
فهیمه طباطبایی- روزنامه‌نگار
پای هوش مصنوعی به مدارس و بین دانش‌آموزان نوجوان هم باز شده؛ فناوری جدیدی که با سرعت زیادی مورد توجه دانش‌آموزان قرار گرفته و مسئولان نظام آموزشی به‌خصوص معلمان را شگفت‌زده و غافلگیر کرده است. بخش زیادی از معلمها مانند سایر تکنولوژی‌های دیگر که از فضای مجازی برآمده، نگران نفوذ ابعاد منفی هوش مصنوعی هستند و در گفت‌وگوهایشان آن را «خطرناک برای یادگیری» معرفی و برخی هم از آن به گزینه‌ای برای به‌روز‌شدن شیوه‌های تدریس معلمها یاد می‌کنند. هفته گذشته، در پلتفرم کلاب‌هوس، یک نشست با عنوان «هوش مصنوعی در آموزش» برگزار شد که معلمان از استان‌های مختلف گرداننده آن بودند؛ نشستی که بیشتر در حد طرح مسئله بود و آنها راه‌حلی برای مواجهه با این پدیده نوظهور نداشتند و بیشتر دنبال این بودند که تجربیاتشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. روایت‌های زیر، بخش کوتاهی از دغدغه معلمان بود:
دانش‌آموزان در هوش مصنوعی جلوتر از معلمان
ستار حسین عماری، معلم شیمی متوسطه دوره دوم: استفاده از هوش‌مصنوعی بین دانش‌آموزان شدت زیادی گرفته و آنها برای هر مسئله درسی سراغ آن می‌روند. دانش‌آموزان به‌صورت خودجوش و از طریق فضای مجازی یا گروه همسالان با پدیده هوش مصنوعی آشنا شده‌اند و در این زمینه از بسیاری از ما معلمان جلوتر هستند. بسیاری از آنها نسخه‌های جدید و ارتقا‌یافته هوش مصنوعی را در گوشی موبایل خود نصب کرده‌اند و هر روز به کشف جدیدی در نحوه استفاده از آن می‌رسند که با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. این در حالی است که اغلب ما معلمان در مورد هوش مصنوعی عقب‌مانده‌ایم و این شکاف باعث شده دانش‌آموز خود را جلوتر از معلم ببیند. باید قبول کرد که این فاصله بسیار بد است. ما معلمان باید زودتر با هوش مصنوعی و کاربردهای آن در آموزش آشنا شویم وگرنه ممکن است مثل سایر ابزار مجازی این تکنولوژی در امر آموزشی به بیراهه برود و مقابل مدرسه قرار گیرد.
حل مسائل ریاضی با هوش مصنوعی
ثریا کاووسی، معلم ریاضی پایه نهم: در سال تحصیلی جدید که فقط 3ماه از آن گذشته، با این پدیده عجیب روبه‌رو هستیم که دانش‌آموزان برای پیدا‌کردن راه‌حل مسائل ریاضی به جای مراجعه به اندوخته‌های علمی و مواردی که در کلاس به آنها ساعت‌ها آموزش داده‌ایم، خیلی سریع سراغ هوش مصنوعی می‌روند، پرسش را با آن مطرح می‌کنند و پاسخ را از آن می‌گیرند. در ابتدای سال فقط 5دانش‌آموز در کلاس این روش را دنبال می‌کردند اما این ایده به سرعت بین همه آنها سرایت کرد و الان در کلاس 37نفره، به جز 2 تا 3دانش‌آموز، بقیه نحوه استفاده از هوش مصنوعی در ریاضیات را یاد گرفته و به‌شدت دنبال می‌کنند. این اتفاق برای من و همکارانم پدیده ناراحت‌کننده‌ای شده و دچار یک استیصال و سردرگمی هستیم. ما می‌خواهیم جلوی این پدیده را بگیریم یا راهی برای مواجهه با آن دنبال کنیم.
دستیار باسواد معلمان
فاطمه صدرالدینی، معلم زیست‌شناسی رشته تجربی: هوش مصنوعی ابزاری است که در امر تدریس خیلی کاربرد دارد و مثل یک دستیار برای ما معلمان می‌ماند که حتی روش تدریس را یاد می‌دهد؛ به‌ویژه اگر معلم به زبان انگلیسی مسلط باشد، می‌تواند صدها روش آموزشی جدید دنیا را با یک جست‌وجوی ساده پیدا کند. این در حالی است که در گذشته ما برای دستیابی به تجربیات سایر معلمان باید منتظر نگارش یک کتاب و ترجمه آن در داخل می‌شدیم تا آن دانش و تجربه به ما برسد اما الان این ابزار، روش‌های جدید آموزشی را از طریق هوش مصنوعی در اختیار ما می‌گذارد. از این جهت این مایه مسرت است و وزارت آموزش و پرورش باید هر‌چه سریع‌تر یکی از سرفصل‌های درسی دانشجو‌معلمان دانشگاه فرهنگیان را هوش مصنوعی بگذارد و آموزش‌های ضمن خدمت ویژه برای طرز استفاده از هوش مصنوعی را برای سایر معلمان تعریف کند.
نوشتن تحقیق به جای دانش‌آموزان
سید‌مصطفی موسوی، معلم جامعه‌شناسی پایه دهم و یازدهم: سرعت استفاده از هوش مصنوعی بین دانش‌آموزان متوسطه به‌شدت بالاست و هر روز ابعاد تازه‌ای پیدا می‌کند. تقریبا دانش‌آموزی در کلاس نداریم که یک‌بار از این پدیده جدید استفاده نکرده باشد. اغلب آنها در گوشی همراه خود، هوش مصنوعی را دارند و طرز استفاده از آن را به یکدیگر هم یاد می‌دهند. من تلاش کردم که پا‌به‌پای آنها با این پدیده جلو بیایم و در مباحث درسی از آن استفاده هوشمندانه کنم اما نکته منفی این است که دانش‌آموزان نحوه استفاده درست از این تکنولوژی را نمی‌دانند و برای نوشتن تحقیقات کلاسی از آن سوءاستفاده می‌کنند. پیش از این با دادن تحقیق کلاسی می‌توانستیم میزان مراجعه دانش‌آموز به کتاب را افزایش دهیم و مطالعات غیردرسی‌شان را بیشتر کنیم اما حالا آنها خیلی راحت موضوع تحقیق کلاسی را با هوش مصنوعی در جریان می‌گذارند، یک تحقیق کامل و جامع تحویل می‌گیرند و همان را به ما ارائه می‌دهند. این چالشی است که ما گرفتار آن شده‌ایم و به‌عنوان معلم وقت نداریم تا تقلب در تحقیق را در یک کلاس بالای 30نفر و هر پروژه درسی دانه به دانه در بیاوریم.
مکث
2 شرط استفاده از تکنولوژی جدید در مدارس
دکتر محمد حسنی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش: با شبکه مجازی و پدیده‌های پیرامون آن که حساس‌ترین و مبهم‌ترین آن هوش مصنوعی است، باید برخوردی داشته باشیم که هم تهدیدات آن و هم فرصت‌های آن به‌خوبی شناخته شود و به شکل درست و کاربردی از آن استفاده کنیم. این شناخت نباید لحظه‌ای و مقطعی باشد، بلکه باید مستمر و پیوسته دنبال شود تا از این طریق سیاست‌ها و راهبردهای هوش مصنوعی مورد بازنگری قرار بگیرند.
سیاست کلان همین است که با شناخت دقیق این پدیده جدید، از فرصت‌های آن استفاده کنیم و تهدیدات آن را به حداقل برسانیم. به‌عبارتی باید هم جنبه‌های سودمند و هم جنبه‌های مضر آن را بشناسیم و در استفاده از ظرفیت‌های سودمند و مفید آن بهتر عمل و جنبه‌های منفی را مهار کنیم.
اولین شرط مواجهه با این پدیده آگاهی‌بخشی است که بهترین سلاح برای پدیده‌های نوظهوری است که می‌توانند تهدید محسوب شوند. این آگاهی باید عمومی باشد و همه ذی‌نفعان را دربر‌بگیرد؛ یعنی دانش‌آموزان، معلمان، کارشناسان و والدین بر کاربرد مثبت هوش مصنوعی آگاه شوند و محدودیت‌ها و تهدیدهای آن هم آشکار شود. این آگاهی می‌تواند فرهنگ درست استفاده از این ابزار و تکنولوژی را ترویج دهد. باید آداب استفاده از این فضا مانند سایر ابعاد فضای مجازی را یاد بگیریم و سپس اخلاق زندگی در فضای مجازی را به دانش‌آموزان آموزش دهیم. ضروری‌تر از این آموزش وجود ندارد؛ چرا‌که میزان زندگی و حضور در این فضا روزبه‌روز بیشتر و عمیق‌تر می‌شود و کودک باید از پیش‌دبستانی زندگی در این فضا را آموزش ببیند.
دومین شرط این است که توسعه و متناسب‌سازی توانایی تکنولوژیک معلمان در این زمینه را فراهم کنیم. این اصل اساسی و مهمی است. در دوره کرونا این ضرورت بسیار احساس شد چرا‌که معلمان ما هیچ آشنایی‌ای نسبت به این فضا نداشتند. این کوچ اجباری مشکلات و مسائلی به‌وجود آورد و هر‌چند در نهایت توانستیم آموزش را به سلامت از دوران کرونا عبور دهیم اما واقعیت این است که روش مرسوم و سنتی معلمان پاسخگوی آن شرایط نبود. درباره هوش مصنوعی هم چنین است و باید معلمان توانایی آموزش در فضای وب را به توانایی‌های دیگرشان اضافه کنند تا بتوانند از فواید آن نهایت استفاده را ببرند و تهدیدهای آن را مهار کنند.
تولید محتوا بر مبنای هوش مصنوعی
علیرضا کاظمی، وزیر آموزش و پرورش روز چهارشنبه، 21آذر 1403 در جمع خیرین مدرسه‌ساز گفته است: مسیری برای آموزش و پرورش ترسیم کرده‌ایم و چارچوب و سند آن آماده شده و برای تمام مقاطع برنامه‌ریزی می‌شود. باید تمامی دانش‌آموزان و معلمان ما با هوش مصنوعی آشنا و تجهیز شوند. برنامه آموزش تولید محتوا برمبنای هوش مصنوعی برای دانش‌آموزان و معلمان ما در دست اقدام است و به‌زودی ابلاغ خواهد شد.
