تهدیدهای عمیق تهران

سیدمحمد فخار | خبرنگار


گودنشینی روزگاری در تهران متضاد شاه‌نشینی بود و گودهای شهر، محل تجمع و زندگی قشر ضعیف شهر بودند. در ابتدای دهه 60، بولدوزرها گودهای جنوب تهران را به زیر خاک بردند تا دیگر واژه‌ای به نام گودنشینی وجود نداشته باشد. در سال‌های نه چندان دور، در تهران واژه‌هایی نظیر زاغه‌نشینی، کوخ‌نشینی، گودنشینی و حلبی‌نشینی معنایی داشت و در محله‌های فقیر شهر، گودهایی وجود داشتند که آخرین آنها گود عرب‌های دروازه غار بود که سال 61تخریب شد.

طی دهه‌های اخیر اما گود، معنایی جدید یافت و با تکیه بر تراکم‌های متعدد برای برج‌ها و مگا مال‌‌ها، چشم طمع بیشتری به گود کردن نقاط مختلف شهر دوخته شد. آمار رسیده به همشهری نشان می‌دهد هم‌اکنون تهران 300گود دارد که 242گود آن (80درصد)، رهاشده‌اند. از این تعداد 95گود، پرخطر هستند و می‌توانند موجب بروز وقایع ناگوار و بحرانی برای شهر شوند.

آنگونه که سیدحمید موسوی، مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران خبر داده، از ابتدای فروردین 96تا به امروز دو هزار و 176پروانه برای بناهایی که دارای زیرزمین بیش از یک طبقه هستند، صادر شده است. از این تعداد، هزار و 797مورد شروع به‌کار کرده‌اند و هزار و 80مورد از مواردی که شروع به‌کار کرده‌اند، به مرحله سقف طبقه همکف رسیده‌اند.
 در این میان، 717گود باقیمانده جزو گودهای با اهمیت محسوب می‌شوند و عنوان رهاشده یا خطرناک به آنها تعلق نمی‌گیرد. بیشترین تعداد گودهای بااهمیت با 199مورد در منطقه یک و پس از آن با 100مورد در منطقه2 و 91مورد در منطقه‌3 قرار دارد.
 
گود خطرناک یعنی چه؟
ذیل مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان در بخش پی و پی‌سازی‌ آمده که هرگونه گود با عمق بیشتر از 20متر با خطر بسیار زیاد تلقی می‌شود و گودهای با عمق کمتر از 20متر در گروه گودهای با خطر زیاد یا معمولی قرار می‌گیرند، البته در این مورد باتوجه به اینکه گود با شیب پایدار ایجاد شده یا با دیوار قائم، گودهای زیر 6متر یا 9متر به‌عنوان گودهای معمولی لحاظ می‌شوند. برابر مفاد این ضوابط اگر آب در گود جاری باشد، گود از حیث میزان خطر، زیاد و بسیار زیاد تلقی می‌شود. همچنین، اگر خاکی که در آن گودبرداری انجام می‌شود دستی یا فاقد چسبندگی قابل اعتماد باشد، نمی‌توان خطر گود را معمولی درنظر گرفت.

6ماه رصد گودها 
شهرداری تهران در این خصوص رصد و نظارت بر گودها را در دستور کار قرار داده و ظرف 6‌ماه گذشته از 279گود در تهران بازدید کرده و از شهرداری‌های مناطق خواسته شده تا با مالک برای تعیین تکلیف سریع گودها وارد مذاکره یا به استناد ماده 14بند 55قانون شهرداری‌ها خود وارد عمل شوند. بدین‌ترتیب طی 6‌ماه گذشته تعداد گودهای رهاشده از 279مورد به 242گود کاهش یافته است. 

براساس قانون ورود فنی به ملکی که پروانه و مهندس ناظر دارد با عواقب خاصی همراه است، به این معنی که اگر اتفاقی رخ دهد دستگاه نظارت و مالک پاسخگوی مراجع قضایی نیستند و شهرداری را به دخالت در اجرا متهم می‌کنند. همچنین از لحاظ قانونی زمانی که مالک، پروانه ساختمانی خود را دریافت می‌کند و گودبرداری انجام می‌شود، شروع به‌کار محسوب شده است. در این شرایط، اگر عملیات متوقف بماند و زمان مندرج در پروانه طی شود، مالک باید عوارض تطویل را پرداخت کند و بعد از آن پروانه باطل شده تمدید می‌شود.

حقایقی درباره گود میلاد
یکی از مشهورترین گودهای تهران، گود برج میلاد است که پروانه آن سال 91صادر شد و عمق آن 4متر است. با توجه به گروه‌بندی موجود و اهمیت برج میلاد، این گود در گروه گودهای با خطر بسیار زیاد قرار دارد. هم‌اکنون جواز ملک فاقد اعتبار است و پس از پرداخت عوارض تطویل می‌توان پروانه را تمدید کرد. با وجود این، اداره‌کل و شهرداری منطقه اخطاریه‌های لازم را صادرکرده‌اند و در‌ ماه جاری هم موضوع پیگیری شده است. 

البته براساس نظرات کارشناسان اداره کل معماری و شهرسازی، گود برج میلاد شرایط نگران‌کننده‌ای ندارد اما برای روشن شدن تکلیف گود درصورتی که عوامل مربوطه اقدام نکنند، به استناد بند 14ماده 55قانون شهرداری‌ها گود پر می‌شود. اگرچه هنوز دستوری در این مورد صادرنشده و باید دید متولیان این امر چه اقدامی می‌کنند. گود ایران زمین نیز به‌دلیل موقعیت مکانی آن و عمق 30متری در گروه گودهای با خطر بسیار زیاد قرار دارد. همچنین یکی دیگر از گودهای پرخطر برج سپهر است که مالکیت آن در اختیار بانک صادرات است و ضروری است از سوی مالک تعیین تکلیف شود.