بازار برنج به کدام سو می‌رود؟

بهزاد رنجبر- روزنامه‌نگار

در هفته‌های گذشته، خبرهایی از توقف واردات برنج به بازار رسید که به رشد قیمت این کالای اساسی دامن زد؛ اما حالا‌خبرها حاکی از این است که همزمان با اتمام فصل برداشت برنج داخلی، ترخیص برنج‌های خارجی هم از ابتدای آذر آغاز شده و به‌تدریج این محموله‌ها وارد بازار خواهد شد. به گزارش همشهری، واردات برنج به کشور از ابتدای مرداد، همزمان با فصل برداشت برنج داخلی ممنوع شد و این ممنوعیت به‌مدت ۴‌ماه تا پایان آبان ادامه پیدا کرد. نکته قابل‌توجه اینکه براساس اعلام انجمن واردکنندگان برنج، به‌واسطه این محدودیت، حدود ۱۰۰ هزار تن برنج که وارد گمرکات کشور شده بود، امکان ترخیص پیدا نکرد و همین مسئله باعث شد بازار برنج وارداتی تا حدودی با کسری مواجه شود. البته در جریان این ممنوعیت، باردیگر اختلاف‌نظر میان 2 طیف داغ شد؛ گروهی که بر افزایش تولید داخل و خودکفایی پافشاری می‌کنند و گروهی که قائل به تداوم تنظیم بازار با برنج وارداتی هستند.

وضعیت ورود برنج به بازار
حالا پس از پایان ممنوعیت 4ماهه واردات، درحالی‌‌ ترخیص برنج‌های خارجی آغاز شده که تولید برنج داخلی نیز نسبت به سال قبل 10درصد رشد کرده و عملاً شرایطی به‌وجود آمده است که بازار برنج می‌تواند با ثبات قیمت و حتی تعدیل نرخ مواجه شود.‌پیش‌ازاین سهراب سهرابی، مجری طرح برنج وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده بود که به‌واسطه استفاده بیشتر از بذرهای پرمحصول و شیوه‌های نوین کشت برنج، میزان تولید برنج ایرانی در سال‌جاری به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن رسیده که یک رکورد بسیار بزرگ در تولید برنج است. در این میان، آنگونه که مجیدرضا خاکی، سخنگوی انجمن واردکنندگان برنج اعلام کرده است: ترخیص برنج‌های دپو شده در گمرکات نیز آغاز شده و بسته به ظرفیت گمرکات، روزانه بخشی از محموله‌ها ترخیص و به‌زودی در بازار عرضه خواهد شد.‌آنگونه که ناظر گمرکات استان سیستان و بلوچستان اعلام کرده، با پایان محدودیت ترخیص برنج، کار بارگیری و ترخیص برنج از ابتدای آذر از گمرکات سیستان و بلوچستان آغاز شده و در نخستین روز ترخیص از گمرکات زاهدان و چابهار درمجموع حدود ۵ هزار تن برنج بارگیری شد.‌طبق آمارهای گمرکات استان سیستان و بلوچستان، مجموع موجودی این گمرک ۱۱۰ هزار تن بوده که به‌تدریج بارگیری و ترخیص خواهد شد.

بازار و قیمت برنج ایرانی و وارداتی
رشد تولید برنج ایرانی در 3 سال اخیر باعث شده باوجود بالا ماندن نرخ تورم مصرف‌کننده، میانگین قیمت این کالای اساسی در یک بازه 3ساله فقط 10درصد تغییر کند. براساس اطلاعات مرکز آمار، میانگین قیمت یک کیلوگرم برنج ایرانی درجه‌یک در مهر امسال 123هزار تومان و در مهرماه پارسال و 1401حدود 112هزار تومان بوده است. درحقیقت، قیمت برنج ایرانی در سال‌های 1401و 1402ثابت مانده و رشد آن در یک سال اخیر نیز فقط 10درصد بوده است.در آن‌سوی بازار برنج، میانگین قیمت برنج خارجی در مهر امسال نسبت به مهر 1401(با احتساب اثرات تغییر نرخ ارز) حدود 63درصد و در مهر امسال نسبت به مهر پارسال فقط 4درصد تغییر کرده است.‌آنچه از نمای بازار برنج وارداتی و ایرانی برمی‌آید، حفظ ثبات تولید و ارتقای آن مانع افزایش قیمت برنج ایرانی شده و همزمان استمرار واردات و مدیریت آن به فراخور نیاز کشور، به تثبیت قیمت این کالای اساسی منجر شده است.

   خودکفایی یا واردات؟
در 3دهه گذشته، سیاست تنظیم بازار برنج به‌گونه‌ای بوده که ذائقه بخشی از جامعه به برنج خارجی تغییر کرده است و بر همین اساس، باید برای پاسخ به متقاضیان، واردات برنج به‌صورت مديریت شده ادامه پیدا کند. در سوی دیگر ماجرا، با توجه به مشکلات آبی کشور، افزایش تولید برنج داخلی می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست و جوامع محلی وارد کند.