18 روز زنده‌رود

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

بازگشایی آب زاینده‌رود موقت است؛ روندی که از 9آذر آغاز شده است و تا 27آذرماه ادامه دارد. با محاسبه اعداد و ارقام 22روز عدد چشمگیری نیست، اما وقتی حرف از بستر خشک زاینده‌رود است، اوضاع فرق می‌کند. جریان آب زاینده‌رود در ‌ماه آخر پاییز نوای زندگی و سرزندگی برای مردم اصفهان، کشاورزان و گردشگران است. بزرگ‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران در این مدت کوتاه علاوه بر شهروندان، دوباره برای مسافران خاطره‌سازی می‌کند و برای اهالی شور و نشاط می‌آورد.

نفس ما به نفس زاینده‌رود بسته است
زاینده‌رود نبض اصفهان است. وقتی آب ندارد، انگار اصفهانی‌ها هم روحیه ندارند. رضا صابری علی‌آبادی به همشهری می‌‌گوید: «نفس ما اصفهانی‌ها به رودخانه بسته‌است. در همین چند روز کوتاهی که آب رودخانه زاینده‌رود جاری و خروشان است، ترافیک به سمت رودخانه 10برابر می‌شود؛ ترافیکی که دست بر قضا این بار دوست‌داشتنی است. در همین چند روز اصفهانی‌ها زاینده‌رود را ترک نمی‌کنند. از ساعت 6صبح تا پاسی از شب همه کنار رودخانه هستند؛ فرقی هم نمی‌کند هوا سرد باشد یا گرم. چشم ما به زاینده‌رود روشن می‌شود.»‌

کتابخوانی زیر پل خواجو

رودخانه که آب نداشته باشد کل شهر را غم می‌گیرد. مرضیه انصاری، یکی از ساکنان اصفهان بی‌آبی رودخانه را اینگونه تعبیر می‌کند و به همشهری می‌گوید: «جریان زاینده‌رود روی روح و روان ساکنان این شهر تأثیر دارد. یک‌بار برای من پیش آمد که رودخانه باز شد و نتوانستم به رودخانه بروم، اما باز هم خیلی خوشحال بودم که زاینده‌رود زنده شده است.» او می‌گوید که در همین روزها با دوستانش قرار گذاشته تا هم دیداری تازه کنند و هم به رسم همیشه جلسه کتابخوانی داشته‌باشند. انصاری ادامه می‌دهد: «ساعت 6عصر شنبه (10آذر) قرار کتابخوانی داریم. با دوستان تصمیم گرفتیم از این فرصت استفاده و جلسه را زیر پل خواجو برگزار کنیم. کتابخوانی با صدای آب زاینده‌رود بهترین خاطره است. البته که همگی زودتر به قرار رسیدیم تا وقتی هوا روشن است از دیدن جریان زاینده‌رود لذت ببریم.» انصاری می‌گوید که با بسته‌شدن آب رودخانه برای اصفهانی‌ها روزشماری برای بازگشایی در نوبت بعدی شروع می‌شود.

قدم‌زنان کنار آب
رضا قیصری، یکی از ساکنان اصفهان که نخستین فرصت برای پیاده‌روی در کنار زاینده‌رود را مغتنم شمرده، به همشهری می‌گوید: «شنبه، فردای شبی که آب به زاینده‌رود رسید، از ساعت 10تا 13کنار زاینده‌رود قدم زدم. وقتی آب به رودخانه می‌آید نمی‌شود از آن دل کند.» قیصری می‌گوید که اهالی این روزها ترافیک اطراف رودخانه را به فال نیک می‌گیرند و ادامه می‌دهد: «با اینکه هفته تازه شروع شده و معمولا آخر هفته‌ها اطراف زاینده‌رود شلوغ است، اما اصفهانی‌ها برای دیدن زاینده‌رود دقایق را از دست نمی‌دهند و این روزها اصلا کنار رودخانه جای پارک پیدا نمی‌شود.‌ ای کاش همیشه اینگونه باشد که این شلوغی بسیار خوشحال‌کننده است.»

شنا ممنوع شد
تابلوی شنا ممنوع، این روزها که آب در زاینده‌رود جاری است، معنا گرفته است. این را عبدالحسین دادخواه، یکی از اهالی اصفهان که مویی سپید کرده و روزگار پر آبی رودخانه را به یاد دارد به همشهری می‌گوید: «بارها دیده بودم عکسی از تابلوی شنا ممنوع با بستر خشک زاینده‌رود در فضای مجازی می‌چرخد و می‌گویند کدام ممنوعیت شنا وقتی رودخانه خشک است. خدا را شکر حالا که رودخانه آب دارد، تابلو بار دیگر معنا گرفته است.»  دادخواه ادامه می‌دهد: «آب یعنی جریان زندگی. در همین مدت کوتاه که آب باز است بهترین منظره برای من دیدن زاینده‌رود از بالای پل چوبی و سی‌و‌سه پل است.»‌

زنده‌شدن یک حرفه قدیمی
بازشدن آب زاینده‌رود حتی یک شغل ازیادرفته را هم زنده می‌کند. این را «مسعود جانی‌پور»، یکی از عکاسان خبری اصفهان به همشهری می‌گوید و ادامه می‌دهد: «روزگاری که عکاسی آنالوگ رونق داشت، عکاسان دوره‌گرد کنار زاینده‌رود هم برای خودشان بروبیایی داشتند. از گردشگران کنار آب آبی زاینده‌رود عکس حرفه‌ای می‌گرفتند و چاپ می‌کردند. حالا نه عکاسی آنالوگ مانده و نه آبی برای زاینده‌رود.» از آن همه عکاس دوره‌گرد هم کمتر از انگشتان یک دست مشغول کار هستند که گرد پیری بر سر و رویشان نشسته. اما جانی‌پور به نکته‌ای جالب اشاره می‌کند: «بماند که هر گردشگری برای خودش یک دوربین حرفه‌ای یا یک موبایل با قابلیت عکاسی دارد، اما وقتی آب در زاینده‌رود بازگشایی می‌شود، همین چند عکاس دوره‌گرد هم پیدایشان می‌شود و دوربین به‌ دست می‌گیرند و به یاد گذشته به گردشگران ژست می‌دهند تا یک عکس یادگاری بگیرند. بیراه نیست که به زاینده‌رود می‌گوییم زنده‌رود. زاینده‌رود ازیادرفته‌ها را هم زنده می‌کند.»‌

سرنوشت زاینده‌رود
زاینده‌رود، بزرگ‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه فلات مرکزی ایران از کوه‌های زاگرس مرکزی به‌ویژه زردکوه در چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد و در دشت مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود تا در نهایت به تالاب گاوخونی می‌ریزد. خشکسالی که به جان اقلیم ایران افتاد، زاینده‌رود هم در امان نماند. سال ۱۳۸۶ بود که زاینده‌رود جریان دائمی خود در کل مسیر را از دست داد. رودخانه زاینده‌رود به طول بیش از ۴۰۰کیلومتر به‌دلیل برداشت‌های بی‌رویه در بالادست، انتقال آب به حوضه‌های دیگر، تراکم جمعیت و تا حدودی کاهش نسبی بارندگی‌ها به یک رودخانه با جریان فصلی تبدیل و در پایین‌دست با خشکی مواجه شده است.‌ خشک شدن زاینده‌رود در شهر اصفهان تأثیر زیادی بر کشاورزی و گردشگری این شهر داشت.
پس از خشک شدن رودخانه زاینده‌رود و اعتراضات کشاورزان اصفهان کمیته پیگیری مسائل و مشکلات زاینده‌رود تشکیل شد. با رهاسازی آب سد زاینده‌رود چندبار در سال این رود جان می‌گیرد. آذر امسال آب رودخانه زاینده 2روز بعد از بازگشایی، لب تشنه زمین‌های کشاورزی غرب ‌ استان اصفهان را هم‌ تر کرده‌است.
 یکی از کشاورزان فلاورجانی که گندم و جو می‌کارد، می‌گوید: «آب به زمین کشاورزی که رسید با خودش جنب و جوش آورد و صحرا جان گرفت.» آب 7روز نخست برای کشاورزان غرب استان اصفهان و بعد 7روز هم برای کشاورزان شرق استان در دسترس است تا بیش از 50هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی زیرکشت پاییزه برود.‌

زاینده‌رود در سال چندبار باز می‌شود؟
هفته اول فروردین
 آبیاری
 کشت غلات

نیمه تیر
آبیاری
باغ‌ها  و درختان

هفته آخر آبان
کشت
پاییزه

هفته آخر بهمن  
آبیاری
 کشت پاییزه ‌

مدت بازگشایی  در آذر 1403
18 روز

ذخیره فعلی سد زاینده‌رود
۲۳۷ میلیون مترمکعب