دردسرهای یک فرهنگ‌زشت

مریم باقرپور-روزنامه‌نگار

«لایروبی 24هزار متر از کانال‌های جمع‌آوری آب‌های سطحی»؛ این تیتر خبری بود که در رسانه‌ها به نقل از روابط‌عمومی منطقه 9منتشر شد، اما نکته جالب، عکس‌هایش بود. در عکس‌ها کارگران وارد لوله‌هایی با عرض بسیار کم می‌شدند و سطلی از زباله را با خود حمل می‌کردند. پیگیر شدیم که آیا عکس‌ها واقعی است یا نه؟ که گفتند واقعی است. اگر باور نمی‌کنید، یک روز خودتان بیایید. همین موضوع ما را در یکی از روزهای هفته به محله امامزاده عبدالله، تقاطع خیابان جرجانی کشاند؛ محلی که کارگران از داخل کانال‌هایی با عرض کمتر از یک متر وارد می‌شدند و با حجمی از شن و ماسه و زباله‌هایی مثل نایلون و پلاستیک تا ظروف یکبار مصرف برمی‌گشتند، اما روایت کار سخت‌تر از چیزی بود که دیده می‌شد.

 روایت اول
از تاریکی تا پیاده‌روی
ساعت از 8صبح گذشته و به تقاطع خیابان‌های امامزاده عبدالله و جورجانی (سه‌راه آذری) می‌رسیم. کامیون در گوشه‌ای توقف کرده و 2کارگر زباله‌هایی با بوی مشمئز‌کننده را داخل فرغون می‌ریزند تا به کامیون انتقال دهند. از انواع بطری تا ظروف‌ یکبار مصرف و کیسه‌های پلاستیکی میان زباله‌ها خودنمایی می‌کنند. اسد، یکی از کارگران نفس‌زنان از داخل کانال بیرون می‌آید. لباسش خیس و کثیف است. وقتی می‌پرسیم، می‌توانیم داخل کانال شویم؟ با تعجب نگاه می‌کند و می‌گوید: اگر از تاریکی، سوسک و موش نمی‌ترسید، نفس‌تان تنگ نمی‌شود، بوی گاز و زباله آزارتان نمی‌دهد و بلدید با کمر کج چند متر داخل آب و زباله راه بروید، لباس فرم بپوشید، چراغ‌قوه بردارید و بفرمایید داخل.

 روایت دوم
حرکت بین زباله‌ها
بعد از اسد، نوبت فرهاد می‌رسد تا داخل کانال شود. دلیلش را که می‌پرسیم، می‌گوید: قطر کانال‌ها با هم فرق دارد. در بعضی محل‌ها عرض‌شان زیاد است و چند نفر به‌راحتی می‌توانند در آنها راه بروند؛ مثل کانال خیابان معراج، اما در محل‌هایی مثل خیابان جرجانی، باکس، لوله پلی‌اتیلن و کول وجود دارد. راه رفتن در باکس راحت‌تر است؛ چون حدود 180سانتی‌متر ارتفاع و 120سانتی‌متر عرض دارد، اما برای حرکت در کول‌ها باید گاهی کمر خم کرد و وقتی بین حجمی از زباله و بوی گاز راه می‌روی، کار سخت‌تر می‌شود. برای همین هر 2 ساعت یک‌بار جابه‌جا می‌شویم تا نفس کم نیاوریم.

 روایت سوم
زباله‌هایی که از بالادست می‌آیند
از بالای کانال نگاهی به داخل می‌اندازیم، شاید بتوانیم دل به دریا بزنیم و وارد کانال شویم، اما تاریکی و تنگی مسیر و بوی بد منصرف‌مان می‌کند. در این حین سیاوش زابلی، معاون فضای سبز و محیط‌زیست شهردار منطقه9 از راه می‌رسد. با دیدن تردیدمان می‌گوید: «ورود به این کانال‌ها کار هر کسی نیست. خودم نخستین‌بار که وارد کانال پهن‌تری شده بودم، ترسیدم؛ چه برسد به اینها که تنگ و باریک هستند.» او توضیح می‌دهد که روزانه بین 3 تا 4 تن زباله از کانال‌های منطقه جمع‌آوری می‌شود. می‌پرسیم چرا این همه زیاد؟ می‌گوید: این منطقه در پایین‌دست مناطق 2 و 5 قرار دارد و به‌دلیل شیب، زباله‌هایی که از رسوب‌گیر آن مناطق عبور می‌کنند وارد منطقه ما می‌شوند؛ برای همین بیشترین ضایعات پت، نایلون، ظروف یکبار مصرف، شن و ماسه و لجن است.

 روایت چهارم
برای 13میلیون
حین گفت‌وگو کارگری از داخل کانال سطلی پر از زباله را بالا می‌فرستد و 2کارگر بالادستی‌ها آن را تحویل می‌‌گیرند. زابلی می‌گوید: این کار واقعا سخت است. گاهی حتی ایرانی‌ها حاضر نیستند وارد منهول‌های تنگ شوند؛ به‌ویژه برخی مواقع که باید تا عمق 6متری زمین بروند. گاهی هم جز گاز متان، بوی فاضلاب آزاردهنده می‌شود؛ چون در بعضی از محدوده‌ها فاضلاب‌های غیرمجاز هم وارد کانال‌ها می‌شوند. می‌پرسیم این افراد چقدر حقوق می‌گیرند که یکی از کارگران می‌گوید: حدود 13میلیون تومان و شاید کمی بیشتر، اما باید تمام مدت کار کنیم؛ چون بخشی از حقوق ما برحسب زباله خروجی از کانال محاسبه می‌شود.

روایت پایانی
جلوگیری از فاجعه
نمی‌توان دست خالی و بدون گرفتن عکس از محل خارج شد. در این میان ذوالفقار آوج، رئیس اداره مسیل‌ها و قنوات شهرداری منطقه9پیشنهاد می‌دهد که یکی از کارگران عکس بگیرد و می‌گوید: کارگران در برخی نقاط به‌دلیل شرایط محل مانند عمق زیاد به دوربین گوبر، ماسک و اکسیژن و تجهیزات ایمنی تجهیز می‌شوند تا بتوانند کار کنند. او درباره دلیل این لایروبی‌ها می‌گوید: اگر لایروبی، نظافت و پاکسازی کانال‌ها صورت نگیرد، زباله‌ها روی هم انباشته می شوند و در بارندگی‌ها و سیلاب‌ها شاهد آب‌گرفتگی خواهیم بود؛ به همین دلیل عملیات لایروبی به شکل مستمر انجام می‌شود تا مبادا در فصل بارندگی آب‌ها بالا بزند و معبری تخریب شود.حوالی ساعت12، کارگران از منهول کانال خارج می‌شوند و دوربین هم پر از عکس‌هایی است که در تاریکی و میان زباله‌ها گرفته شده است. آوج می‌گوید: کارگران بیش از این نمی‌توانند در کانال‌ها بمانند؛ چون به‌دلیل بالا بودن رطوبت و احتمال گازگرفتگی، برای ما جز لایروبی و پاکسازی کانال‌های جمع‌آوری سطحی، جان انسان‌ها اهمیت دارد.






سهولت تردد شهروندان در زمان بارش
مرتضوی، شهردار منطقه ۹: با شروع بارش‎ها در شهر تهران، تمهیدات پیشگیرانه به لحاظ لایروبی و پاکسازی بموقع حوضچه‌ها و کانال‎ها انجام  
می شود  تا شاهد سهولت تردد شهروندان در زمان بارش باشیم.برحسب ضرورت به صورت ویژه ۲۴ حوضچه زباله گیر، ۱۶ رسوب گیر و حدود ۲۴۰۰۰متر کانال جمع آوری آب‌های سطحی در طرح نهضت لایروبی، نظافت،پاکسازی و رسوب برداری شده است.