عوامل ضعف روابط تجاری ایران و عراق

علی عبدالخانی| اهواز- خبرنگار :


ایران و عراق همیشه محورهای مهم اقتصادی و تجاری خاور میانه بوده‌اند. روابط این دو کشور پس از چند دهه حالا به روی روال منطقی خود افتاده است.
در سال‌های اخیر، عراق یکی از مقاصد اصلی صادرات ایران بوده است. در این میان، برای بررسی راه‌های گسترش روابط و همکاری‌های بخش‌های مختلف ایران و عراق دیدارها و نشست‌های زیادی میان نمایندگان دو کشور برگزار شده است.
از طرف دیگر، فشارهای کشورهای غربی همیشه بر دور کردن عراق از ایران متمرکز است، به طوری که پس از تصمیم آمریکا برای تحریم مجدد ایران، پالایشگاه‌های آسیایی به دنبال جایگزین کردن نفت کشورهای عربستان، کویت، امارات و عراق با نفت ایران هستند.

در همین خصوص، خوزستان با داشتن دو مرز زمینی، 5 فرودگاه، راه‌آهن، راه آبی، صنایع کلان نفت، فولاد و پتروشیمی و همچنین ظرفیت‌های کشاورزی همچون خرما و گندم و مهم‌تر از همه همسایگی و شباهت‌های فراوان اجتماعی و فرهنگی با کشور عراق به‌ویژه با استان‌های میسان و بصره، بهترین و مناسب‌ترین گزینه برای برقراری روابط تجاری دوطرفه است.

ناظران عراقی نیز اذعان دارند که ایران بهترین بازار تامین‌کننده کالاهای عراق است، اما باید کیفیت کالاهای خود را افزایش دهد، مشکلات مرزی برطرف شود و طرفین معامله‌کننده به قراردادها پایبند باشند. از سوی دیگر، معتقدند جذابیت‌های بازار عراق برای کشورهای منطقه و غیرمنطقه‌ای رو به افزایش است و این به معنای رقابتی شدن این بازار است. در این شرایط اخیرا مسئولان محلی اعلام کرده‌اند که صادرات از مرز شلمچه به کشور عراق 5 درصد کاهش یافته است؛ موضوعی که باید زیر ذره‌بین مسئولان قرار گیرد و خیلی سریع برطرف شود تا ایران و خوزستان از فضای رقابتی ایجادشده عقب نمانند.


تلاش برای جبران کاهش صادرات از شلمچه

مدیر سایت تجاری شلمچه در گفت‌وگو با همشهری از انجام گرفتن اقداماتی برای جبران کاهش صادرات از مرز شلمچه خبر می‌دهد و می‌گوید: نصب دستگاه‌های اشعه ایکس و بهره‌مندی از جاده دسترسی اختصاصی کالاهای صادراتی مرز شلمچه ظرف روزهای آینده به سرانجام می‌رسد.

«سید احمد اوالی» می‌گوید: دستگاه‌های اشعه ایکس کامیونی ویژه مرز تجاری شلمچه خریداری شده‌اند، اما پس از جانمایی موانعی برای نصب آنها وجود داشت که با رفع این موانع و فراهم کردن بستر و زمینه لازم، نصب این دستگاه‌ها در آینده‌ای نزدیک صورت خواهد گرفت.
وی می‌افزاید: در حال حاضر 2 بارانداز تجاری به متراژ ۱۳ هکتار و ۸ هکتار در مرز شلمچه راه‌اندازی شده‌اند که بارانداز ۱۳ هکتاری چند ماه پیش به بهره‌برداری رسید. بارانداز تجاری ۸ هکتاری هم برای تسهیل تجارت به پارکینگ خودروهای عراقی اختصاص خواهد یافت.


ساخت جاده برای خودروهای حمل بار

مدیر سایت تجاری شلمچه همچنین از ساخت جاده دسترسی ویژه خودروهای حمل بار صادراتی به شلمچه خبر می‌دهد و می‌گوید: در آینده نزدیک جاده دسترسی شلمچه برای کالاهای صادراتی آماده می‌شود و برای بهره‌برداری در اختیار فعالان اقتصادی قرار خواهد گرفت.
اوالی می‌افزاید: سازمان منطقه آزاد اروند وظیفه تسهیل و فراهم آوردن بستر مناسب برای توسعه تجاری و همچنین پشتیبانی و حمایت از بازرگانان را بر عهده دارد و وظایف دیپلماسی، رایزنی‌های بین‌المللی و ایجاد زمینه لازم به منظور جذب خریداران عراقی با بازاریابی مناسب و هدفمند از وظایف دیگر دستگاه‌ها و بخش خصوصی است.


مشکلات تجاری ایران و عراق

عراق، پس از کشورهای چین و امارات، در ردۀ سه بازار اول هدف صادراتی ایران از آغاز سال جاری تاکنون قرار دارد، اما در این بین مشکلاتی وجود دارد.
رئیس اتاق بازرگانی اهواز در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به برخی مشکلات تجاری بین ایران و عراق می‌گوید: بیشتر مشکلات مربوط به طرف عراقی است. از جمله این‌که بخشنامه‌ها به‌موقع اعلام نمی‌شوند، ممنوعیت کالا به یک‌باره اعمال می‌شود، متولی مشخصی در مرزها وجود ندارد، جلسات مشترک به صورت ماهانه برگزار نمی‌شود و تعرفه‌های بالایی از سوی واسطه‌ها (نه گمرک عراق) بر کالاهای ایرانی اعمال می‌شود.

«شهلا عموری» یکی از مهم‌ترین مشکلات توسعه روابط اقتصاد‌ی ایران و عراق را مسائل زیربنایی د‌ر حوزه بانکی عنوان کرد‌ و افزود: با وجود‌ روابط بسیار خوب سیاسی بین د‌و کشور، د‌ر زمینه روابط بانکی مشکلات جد‌ی داریم.
او اضافه می‌کند: نکته دیگر که منتقدان در خصوص مشکلات صادرات ایران به عراق عنوان می‌کنند، کیفیت پایین محصولات ایرانی است. استقبال از موادغذایی ایران در عراق زیاد است و دلیل اصلی آن ذبح اسلامی است. در این میان، چین بسیار تلاش می‌کند که در این زمینه جای تجار ایرانی را بگیرد.عموری می‌گوید: سال‌هاست که به تولیدکنندگان ایرانی می‌گویم در عراق نمایندگی و پخش ایجاد کنند تا حضورشان تثبیت شود، اما هنوز تولیدکنندگان در این عرصه ورود نکرده‌اند. مشکلات دیگری هم وجود دارد که لازم است حل شود تا ما جایگاه خود را در بازارهای عراق حفظ کنیم.


اهمیت حفظ جایگاه تجاری ایران و خوزستان

بازار عراق در سال‌های اخیر بازاری مهم و استراتژیک برای بخش ‌خصوصی و بخش دولتی ایران مطرح بوده و تجار ایرانی حساب ویژه‌ای روی این بازار منطقه‌ای باز کرده‌اند و می‌توان گفت که عراق جزو ۵ مقصد اول صادراتی ایران در کشور‌های منطقه است.
اما برای حفظ این جایگاه باید تلاش کرد و دست روی دست نگذاشت، وگرنه چین و ترکیه بازارهای عراق را نیز برای همیشه قبضه خواهند کرد. برای حفظ جایگاه تولیدکنندگان باید با افزایش کیفیت تولیدات خود، صادرکنندگان با لحاظ کردن بسته‌بندی‌های مناسب و مسئولان کشور و خوزستان با رفع محدودیت‌های مرزی مشکلات را به حداقل و به‌تدریج به صفر برسانند.
تنها در این صورت است که ایران و خوزستان می‌توانند در بازارهای عراق و دیگر بازارهای جهان عرب حرفی برای گفتن داشته باشند.