روستایی که شهر برج‌ها شد

فاطمه عباسی

محله لوکس و معروف شمال تهران با خیابان‌های خلوت و آرام و خانه‌های مجلل امروزی در حدود نیم قرن پیش، روستایی حوالی تجریش بود که بین سعدآباد و ولنجک قرار داشت. حالا چند روزی است که تصاویر قدیمی این محله در فضای مجازی دست‌به‌دست می‌شود که با مقایسه عکس‌های قدیمی این محله با وضعیت کنونی‌اش، می‌توان به تحولات شگرفی که نشان‌دهنده رشد و توسعه سریع تهران در نیم قرن اخیر است، پی برد.

محله اسدآباد که بخشی از زعفرانیه امروزی به‌حساب می‌آید، یادگاری از دوران تهران قدیم است که بسیاری از پیرمردان و پیرزنان محلی باغ‌های معروف آن را به خوبی به یاد دارند و از هوای پاکی که آن روزها استنشاق می‌کردند به حسرت سخن می‌گویند. از معروف‌ترین این باغ‌ها می‌توان به باغ زندکریمی، باغ خانم مروان، باغ حاجی کلاهی و باغ خیامی اشاره کرد. از این چند باغ معروف تنها باغ خیامی است که هنوز شکل و شمایل گذشته‌اش را تا حدودی حفظ کرده و دستخوش تغییر نشده است. خیابان ولیعصر(عج) امروزی نیز به‌منظور دسترسی راحت به این باغ‌ها در محله اسدآباد کشیده شد که حالا به یکی از خیابان‌های اصلی تهران تبدیل شده است. مالک بیشتر زمین‌های زعفرانیه شخصی به نام حسین‌علی‌خان مؤید الممالک بود و بیشترین زمین‌های آن که تا نزدیکی باغ فردوس ادامه داشته، زراعی محسوب می‌شده. پس از احداث خیابان ولیعصر کنونی، جاده‌ای برای دسترسی به اسدآباد کشیده شد که از حدود باغ فردوس شروع و به سمت شمال سعدآباد ختم می‌شد. زعفرانیه امروزی در واقع حاشیه همین خیابان قدیمی است. جالب است بدانید که زعفرانیه در ابتدا به‌دلیل اداره برقی که در آن وجود داشت، برق بامداد نامیده می‌شد و بعدها به نام زعفرانیه تغییر نام داد. کم‌کم زمین‌های زراعی و باغ‌ها جای خود را به ساختمان‌های عظیم و امروزی دادند و حالا دیگر زعفرانیه، خیابانی اعیان‌نشین در شمال شهر تهران است.
البته با اینکه محله حالا به‌دلیل محبوبیت خود حسابی شلوغ شده، اما هنوز هم زعفرانیه بازتابی از تلفیق مدرنیته و سنت در بخش معماری است و برخی از افراد هنوز حاضر نیستند خانه‌های قدیمی خود را بازسازی کنند و با دنیای مدرن آشنا شوند و در همان خانه‌های قدیمی ساکن هستند.