زمستانهای گرم و بیبرف؛ آنچه بر سر زمین آوردهایم
گرم شدن فصلهای سرد جلوی متعادل شدن دمای هوا را میگیرد و این یعنی، تغییرات اقلیمی سرعت بیشتری پیدا کرده است
«پاییزمان که شبیه پاییز نبود، الان هم که وارد زمستان شدهایم، انگار بهار آمده. دماسنج آسمان به یک تعمیر اساسی نیاز دارد.» شبکههای اجتماعی را که بگردید، پر شده از پیامهایی شبیه این که نگران تغییر شرایط آب و هوایی جدید هستند. شاید وقتی برای کسی از آب شدن کوه یخ یا مرگ خرسهای قطبی حرف بزنید، از آن تصوری نداشته باشد اما اگر تصویر یک روز برفی زمستانی در 10، 20یا 50سال پیش را در کنار یک عکس از زمستان امسال بگذارید، همهچیز ملموس میشود. هرچند درباره گرمای زمین حرفهای زیادی بازگو شده اما زمستانهای گرم همیشه غافلگیرمان میکند. زمین اینروزها دمای میانگین بالایی را تجربه میکند. مشکل آنقدر جدی است که دانشمندان میگویند کره آبی فقط به اندازه 2 درجه سانتیگراد تحمل گرمای اضافه را دارد. تغییرات اقلیمی یا گرمایش زمین از چه ماجرایی حرف میزند و چقدر جدی است؟
پیشبینیای که واقعی شد اداره ملی اقیانوسی و جوی آمریکا همین 2ماه پیش یک پیشبینی جدید ارائه داد که البته چندان دور از انتظار نبود. NOAA گفت امسال سومین زمستان گرم تاریخ بشر خواهد بود؛ فصلی که در آن دما بیشتر از میانگین جهانی است. در این پیشبینی زمانی که از «تاریخ بشر» حرفی زده میشود، منظور سال 1890میلادی (1269خورشیدی) است که سنجش دمای زمین در آمریکا آغاز شده بود. سازمانهای تحقیقاتی تحت نظر NOAA گفتهاند دستکم 2 سال آینده (2017و 2018میلادی) گرمترین زمستانها خواهند بود. «مایک هالپرت»، مدیر این مرکز میگوید بنا به آنچه نمودارها نشان میدهد در سالهای پیش رو زمستان گرمتر خواهد شد اما از حد مشخصی فراتر نمیرود. دستکم فعلا میتوان اطمینان داشت که هوا از 2 سال پیش گرمتر نمیشود.
برفهایی که دیگر نیستند وقتی صحبت از زمستان به میان میآید همه به برف فکر میکنند. اما پیشبینیهای جدید نشان میدهد که بهصورت نمونه فقط 7.6درصد از کل خاک آمریکا در زمستان امسال با برف پوشیده میشود. این یک سوم برفی است که در 15سال اخیر در این کشور میبارید. اداره کل هواشناسی آمریکا برای ثبت شرایط منطقه، در طول یک دوره 7روزه آماری از آب و هوای 1550منطقه کوچک و بزرگ در سراسر کشور را ثبت کرد. در میان آنها فقط 15نقطه آب و هوای نرمال داشتند درحالیکه بقیه نقاط دمایشان بالاتر از دمای زمستان در سالهای قبل از آن بود.
دیاکسید کربن، قاتل قدیمی پیشبینیها هنوز هم ادامه دارد و هرکس آمار جدیدی را از نگاه خودش ارائه میکند. هرچند نگاهها متوسط بهنظر میرسند اما نتیجه ثابت است: زمستان گرمتری در راه است. همین چند وقت پیش بود که دانشمندان سازمان ملل متحد پیشبینی کردند که اگر میزان گازهای گلخانهای سطح زمین کاهش پیدا نکند، تا سال ۲۱۰۰ گرمای زمین چیزی بین ۳.۷ تا ۴.۸ درجه بیشتر خواهد شد. برای اینکه افزایش گرما تا زیر 2 درجه باقی بماند، میزان گازهای گلخانهای تولید بشر باید به میزان ۴۰ تا ۷۰ درصد کاهش پیدا کند. افزایش دمای زمین بهخاطر این ماجرا به یکی مهمترین چالشهای جهان تبدیل شده است.
دمای زمین در خط قرمز میانگین دمای هوای کره زمین از سال ۱۸۸۰ تا سال ۲۰۱۵ تقریبا 2 درجه بیشتر شده است. این 2 درجه اما اگر فکری به حالش نشود میتواند زمین را نابود کند و باعث آوارگی میلیونها نفر از محل زندگیشان شود. براساس اندازهگیریها و تحقیقاتی که در ۵۱ کشور جهان صورت گرفته در سال ۲۰۱۶ میزان انباشت دیاکسید کربن در جو زمین به ۴۰۳ بخش در میلیون رسیده است. این رقم در سال ۲۰۱۵، ۴۰۰ بخش در میلیون بوده است. این میزان انباشت دیاکسیدکربن میتواند بهصورت بالقوه باعث افزایش ۲۰ متری سطح آب دریاها یا افزایش 3 درجهای دمای زمین شود. البته دانشمندان تا حدی هم خوشبین بهنظر میرسند. آنها میگویند، میزان گازهای گلخانهای تا سال 2020افزایش خواهد داشت اما با برنامههایی که کشورها برای کاهش آلایندهها چیدهاند، از این زمان احتمالا میزان چنین گازهایی کاهش پیدا میکند.
دختری به نام لانینا
افزایش دیاکسیدکربن و گازهای گلخانهای دلیل عمدهای است که درباره آن زیاد شنیدهایم اما اینبار NOAA از یک مقصر دیگر هم سخن به میان میآورد. «لانینا که نامی دخترانه است وبهعنوان خواهرزاده پدیده دیگری به نام النینو معروف شده، باعث و بانی بخشی از تغییرات آب و هوایی در جهان – بهخصوص در مناطق ساحلی ایالات متحده – است.»لانینا چند پدیده طبیعی به هم پیوسته است. این پدیده که هر 2 تا 7سال یکبار رخ میدهد، بر اثر وزش بادهای شدید به وقوع میپیوندد و دمای بخش شرقی اقیانوس آرام را دچار تغییرات دمایی جدی میکند. اینطور که دانشمندان گفتهاند، حدود 8تا 10درصد از گرمای زمستانها تقصیر النینو است.
گازهای گلخانهای ارگانیک!
همه گازهای گلخانهای غیرطبیعی حاصل فعالیت کارخانهها نیستند. مهمترین گازهای گلخانهای که بر اثر فعالیتهای بشری تولید میشود دی اکسید کربن، متان و پروتوکسیدِ ازت است که نخستین آنها حاصل استفاده از منابع انرژی فسیلی نظیر زغال سنگ، نفت و گاز است. متان نیز بر اثر بهرهبرداری از منابع نفت و گاز و نیز فعالیت دامداری تولید میشود. پروتوکسیدِ ازت هم ناشی از کودهای ازتی و نیز برخی فعالیتهای صنعتی است. 35درصد این دیاکسیدکربن نتیجه سوزاندن سوختهای فسیلی برای تولید انرژی است. کشاورزی و نابود کردن جنگلها با ۲۴درصد دومین دلیل اصلی افزایش گازهای گلخانهایاند. صنایع سنگین و حملونقل و ساختوساز ردههای بعدی را در اختیار دارند.