استقبال خیره‌کننده طهرانی‌ها از شبیه‌خوانی
موضوع: برپایی نخستین مراسم
تعزیه‌خوانی در تکیه بی‌نظیر پایتخت
ویژگی: شباهت معماری تکیه دولت به بزرگ‌ترین سالن تئاتر سلطنتی انگلستان
افزایش جمعیت تهران و اشتیاق عامه مردم، اعیان و اشراف به تعزیه، باعث شد دیگر تکیه دولت قدیم گنجایش انبوه تماشاگران را نداشته باشد و محل مناسبی برای برپایی تعزیه‌های دولتی و درباری محسوب نشود. به همین دلیل ناصرالدین‌شاه تصمیم گرفت بنایی عالی و مناسب برای برگزاری تعزیه علم کند. او در سال 1245شمسی به دوستعلی‌خان معیرالممالک دستور داد تا همراه ساختن کاخ شمس‌العماره، تکیه وسیعی هم کنار آن بنا کند.
البته داریوش شهبازی، تهران‌‌پژوه، در این‌باره نظر دیگری دارد: «معیرالممالک از همان زمان دست به‌کار شد و مهندسان و معماران مشهور تهران را گرد هم جمع کرد. هدف ناصرالدین‌شاه از ساخت این بنا، اختصاص دادن آن به نمایش‌های غیرمذهبی بود، زیرا او در مسافرت‌هایش به اروپا با تئاترها و سالن‌های نمایش آنجا آشنا شده بود و از این‌رو اقدام به ساخت این بنا کرد. شباهت معماری این تکیه به بزرگ‌ترین سالن تئاتر سلطنتی انگلستان، رویال آلبرت‌هال لندن، گواه این ادعاست. افرادی که از رویکرد غربی ناصرالدین‌شاه در ساخت تکیه دولت سخن گفته‌اند، معتقدند که هنوز ساخت آن به اتمام نرسیده بود که این رویکرد، سبب نارضایتی مردم متدین آن زمان شد، در نتیجه ناصرالدین‌شاه آن مرکز را به مراسم مذهبی، به‌ویژه مراسم روضه‌خوانی و تعزیه‌گردانی اختصاص داد.»
این پژوهشگر حوزه تهران قدیم توضیح می‌دهد: «با توجه به اسناد و مدارک موجود، ساخت تکیه جدید «تکیه دولت» 4 یا 5 سال زمان برده است و به‌نظر می‌رسد که در سال 1251، مراحل ساخت تکیه به اتمام رسید. تعزیه‌خوانی‌های «تکیه دولت» جدید تا سال مرگ ناصرالدین‌شاه ادامه داشت و با آنکه در ایام محرم در تکایای تهران و نقاط مختلف شهر به‌خصوص در تکیه‌های معروف و بزرگ تعزیه‌خوانی‌های خوبی برگزار می‌شد، اما جمع زیادی از مردم تهران، تکیه دولت را به همه آنها ترجیح می‌دادند و آرزو داشتند تعزیه‌های این تکیه را ببینند.»
شهبازی درباره جزئیات مراسم ماه محرم در تکیه دولت از اواخر ذی‌الحجه برای تعزیه‌خوانی می‌گوید: «نایب‌النظاره دربار (سرپرست و مدیر امور تشریفاتی تکیه) با همکاری ناظم‌البکا و کارکنان نظارتخانه، موظف به آماده کردن تکیه بودند. نخست چادر تکیه را روی استخوان‌بندی سقف هلالی‌شکل آن می‌کشیدند و تکیه را می‌روفتند و پاکیزه می‌کردند. بعد پارچه‌های سیاه بر دیوارها و جرزهای طاق‌نماها می‌آویختند و تالار بزرگ تکیه (جایگاه مخصوص شاه) را با قالی و قالیچه و پارچه‌های رنگارنگ و چلچراغ و امثال آن می‌آراستند. آرایش و بستن طاق‌نماها هم برعهده کسانی بود که طاق‌نماها را در اختیار آنان گذاشته بودند. ناصرالدین‌شاه معمولاً از روز دوم یا سوم محرم به تکیه می‌آمد و در جایگاه مخصوص خود که پرده زنبوری آبی یا مشکی جلویش آویخته بود می‌نشست.»
