یادگار عبرت‌آموز نبرد جهان گیر
موضوع: گورستان لهستانی‌ها
ویژگی: بازمانده از جنگ دوم
آتش جنگ جهانی دوم، تر و خشک را با هم سوزاند. شعله‌های آتش مستقیم و غیر‌مستقیم جنگ جهان‌گیر حتی به کشورهای بی‌طرفی مانند ایران و لهستان هم کشیده شد. هیتلر با یورش نیروهای آلمانی، لهستان را اشغال کرد و در کوران جنگ، بر اسب قدرت می‌تاخت؛ درحالی‌که لهستانی‌ها آواره یا اسیر شده بودند. در کشاکش تحولات جنگ، در مدت
3 سال، حدود ۱۵۰ هزار لهستانی از بندر انزلی، مرزهای جنوبی، قزوین و کرج برای شروع یک زندگی جدید و به امید بازگشت دوباره به وطن، وارد تهران شدند و عده‌ای دیگر هم مهاجرت کردند. علیرضا زمانی، تهران‌پژوه در این‌باره می‌گوید: «این مهاجران که به اجبار ترک خانه و وطن کرده بودند، سختی‌ها و شکنجه‌های فراوانی را، چه در سفرهای طولانی و چه در زمان کار در اردوگاه‌های اجباری تحمل کردند. رنج و سختی فراوان در کنار شیوع تیفوس و کمبود تغذیه و بهداشت در همان سال‌های بدو ورود، مرگ‌ومیر فراوانی را موجب شد.» زمانی با مرور کشته‌شدگان آواره و پناهنده به تهران در آن سال‌ها درباره محل دفن آنها می‌گوید: «مالکیت زمین‌های گورستان دولاب به دولت فرانسه تعلق داشت تا اینکه به مرور زمان، نماینده کلیسای کاتولیک رم بخش‌هایی از آن را خرید و در سال 1322(1944 میلادی) بخش‌های دیگری از زمین‌های گورستان با هدف تدفین کشته‌شدگان لهستانی در جنگ دوم جهانی خریداری شد. امروز در گورستان دولاب قبر 409سرباز و 527غیر‌نظامی وجود دارد. همچنین در این بخش 2نماد سنگی نشان عقاب و صلیب روی سنگ‌قبرها نقش بسته است که به 3زبان لهستانی، فرانسوی و فارسی بر آن نوشته شده است: «آرامستان تبعیدشدگان لهستانی که در زمان مراجعت به میهن خود، اینجا به خواب ابدی فرو رفتند.»
