عبرت لیبی؛ از توافق تا تهاجم

بهاره محبی- روزنامه‌نگار

تام کاتن، سناتور ارشد جمهوری‎خواه اخیرا گفته است که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور این کشور، ترجیح می‌دهد توافق با ایران مانند توافقی باشد که لیبی در سال ۲۰۰۳ با آمریکا امضا کرد. اما داستان توافق لیبی چه بود؟ ماجرا از این قرار است که معمر قذافی، رهبر لیبی پس از سال‌ها مناقشه هسته‌ای و نظامی، با کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای و توسعه تسلیحاتی خود اعلام کرد که راه توسعه روابط با غرب را در پیش می‌گیرد. دولت او اما در سال 2011یعنی یک سال پس از توقف کامل برنامه هسته‌ای و کاهش برد موشک‌هایش در پی شورش داخلی با حمایت خارجی‌ها و حمله نظامی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به رهبری آمریکا سرنگون شد.
گریگوری برو، تحلیلگر اوراسیا گروپ در واکنش به اظهارات تام کاتن گفته مدل لیبی دقیقا همان چیزی است که ایران از پذیرش آن خودداری کرده و دلایل این موضوع هم کاملا روشن است. آمریکا اهرم فشار دارد، اما هیچ سناریویی وجود ندارد که در آن ایران پذیرای برچیدن کامل برنامه هسته‌ای‌اش باشد.

لیبی‌هراسی دروغ بود
داگ باندو، پژوهشگر ارشد سیاسی مؤسسه و دستیار ویژه رونالد ریگان، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا
واقعیت این است که لیبی‌هراسی‌ها آن زمان تقلبی بودند. قذافی فرشته نبود، اما آنطور که ادعا شد هم به غیرنظامیان حمله نکرد. او فقط با شورشیانی مقابله می‌کرد که اسلحه به‌دست گرفته بودند. او حتی وعده داده بود کسانی که اسلحه‌شان را زمین بگذارند عفو می‌کند. ناتو ادعا داشت که برای حفاظت از غیرنظامیان به لیبی حمله کرده اما اگر این ادعا از آنها گرفته می‌شد، عملا بهانه‌ دیگری برای این جنگ پرهزینه وجود نداشت. باراک اوباما در آن زمان یک نسل لیبی را ویران کرد؛ این است هزینه جنگ‎افروزی بی‌ملاحظه آمریکا.

اعتماد نابجای قذافی به غرب
ایلیا تسوکانوف، تحلیلگر روابط بین‎الملل روسیه
9‌ماه پس از حمله آمریکا به عراق در دسامبر سال 2003معمر قذافی اعلام کرد که لیبی برنامه‌های تسلیحاتی خود را کنار می‌گذارد و اجازه ورود بازرسان آمریکایی، انگلیسی و سایر بازرسان خارجی را به کشورش می‌دهد تا تسلیحات شیمیایی و برنامه هسته‌ای این کشور را برچینند. قذافی می‌خواست با این اقدام، واشنگتن و متحدانش را آرام و غرب را قانع کند که طرابلس تهدیدی برای آنان نیست. قذافی با این کار موشک‌های بالستیک خود را با بردی که می‌توانستند بخش‌های زیادی از اروپای جنوبی و بالکان را هدف قرار دهند، کنار گذاشت. لیبی در نهایت با قیام مسلحانه حمایت‌شده از سوی خارجی‌ها و مداخله ناتو تجزیه و به کشوری چندپاره تبدیل شد.