مترجمی برای تمام فصول

فاطمه عباسی

نجف دریابندری
مترجم و نویسنده
(۱۳۰۸-۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۹)

اگر وقتی همینگوی می‌خواست خودکشی کند، ترجمه نجف دریابندری 21ساله را از «وداع با اسلحه» نشانش می‌دادند، ممکن بود به کل پشیمان شود و بنشیند باز هم داستان بنویسد و بدهد نجف دریابندری ترجمه‌شان کند. بعد از اینکه معلم زبان یک 8 گنده پای ورقه جناب مترجم انداخت، نجف هم نشست و «وداع با اسلحه» را چند روزه ترجمه کرد. او دقیقا از همان موقع راه خودش را پیدا کرد و خواند و ترجمه کرد. درخت پر بار و برگ زندگی او، استعاره‌ای بود از لذت ترجمه، نوشتن و اندیشیدن. دریابندری بی‌گمان یکی از مهم‌ترین مترجمان ایرانی آثار ادبی جهان بود. با آن خنده‌های بلند و طبع شوخ و شنگش که سرشار از متانت و جدیت بود. وقتی آدم در 18سالگی سراغ ویلیام فاکنر برود و «گل سرخی برای امیلی» را ترجمه کند و در 21سالگی دست به برگردان اثری از ارنست همینگوی بزند، معلوم است که چه زندگی عجیب و غریبی خواهد داشت. دریابندری چند صباحی پس از کودتای سال32 هم به‌دلیل کار سیاسی به زندان افتاد. در زندان، یکی از معروف‌ترین کارهایش یعنی «تاریخ فلسفه» برتراند راسل را ترجمه کرد و یادداشت‌های اولیه کتاب «مستطاب آشپزی» را نوشت. او در عین حال مترجم رمان‌های بزرگ دیگری هم بود. دریابندری یک خلصت بارز هم داشت؛ رک‌گویی و صراحت لهجه. در دهه70 رمان بوف کور را چنان به باد انتقاد گرفت که سخن انتقادی او درباره مشهورترین رمان مدرن ادبیات ایران به یک خاطره در عالم فرهنگ تبدیل شده بود. در عوض، رمان «شوهر آهو خانم» اثر محمدعلی افغانی را از لحاظ ادبی کاری ستودنی دانسته و گفته بود که خود او این رمان را در دهه40 مطرح کرده است. سلیقه ادبی و نثر او، مثل بوی غذاهایی که از لای کتاب مستطاب آشپزی بیرون می‌آید، از فرسنگ‌ها قابل تشخیص است.