دژ مستحکم 25میلیونی

علیرضا احمدی، امیررضا قشقایی-روزنامه‌نگار

روز 11اسفندماه پروژه «تحریم انتخابات» در شرایطی با شکست سنگین مواجه شد که آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد نرخ مشارکت در سراسر کشور از 40درصد عبور کرده‌است؛ آماری که از ناکامی دشمنان ایران در ناامید کردن مردم از صندوق‌های رأی حکایت دارد. حضور بیش‌ از 25میلیون‌نفر در پای صندوق‌های رأی در حالی رقم خورد که طی یکی، دو‌ماه اخیر شاهد راه‌اندازی سنگین‌ترین کمپین‌های ضدایرانی ازسوی دشمنان ایران بوده‌ایم. آنان می‌کوشیدند نرخ مشارکت را به چیزی حدود 20درصد برسانند تا از رهگذر مشارکت حداقلی جامعه، مسیر افزایش فشارها بر جمهوری‌اسلامی را هموار کنند. با وجود همه این سرمایه‌گذاری‌های کلان با استفاده از ابزارهای چندوجهی، نرخ مشارکت در دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای‌اسلامی و ششمین مجلس خبرگان‌رهبری از روند مشارکت قابل‌قبولی برخوردار بود. ازسوی دیگر، انجام یک بررسی تطبیقی با میانگین نرخ جهانی مشارکت، نشان می‌دهد میزان مشارکت انتخاباتی مردم ایران در سطح مناسب و مشروعی قرار دارد. درچنین شرایطی اما بررسی جمعیت رای‌دهنده در روز 11اسفندماه نشان‌دهنده دغدغه‌ها و رویکردهای متفاوتی است که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.

«نه» بزرگ به «تحریم انتخابات»

امیرحسین بانکی‌پورفرد، عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی
دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای‌اسلامی و ششمین دوره انتخابات مجلس‌خبرگان‌رهبری روز 11اسفندماه در شرایطی برگزار شد که مردم ایران را باید «پیروز اصلی» میدان انتخابات به‌حساب آورد. در چنین شرایطی بررسی دغدغه‌ها و رویکردهای مشارکتی و انتخاباتی مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مردم ایران طی دهه‌های گذشته، به‌ویژه در رفتارهای انتخاباتی خود ثابت کرده‌اند هرجا احساس کنند دشمنان روی موضوعی حساسیت نشان می‌دهند، خلاف آن مسیر حرکت و آنان را ناامید کرده‌اند. درواقع تجربه برگزاری چند دهه انتخابات در جمهوری‌اسلامی نشان می‌دهد در شرایطی که دشمنان راهبرد «تحریم انتخابات» را پیگیری کرده‌اند، ایرانیان با حساسیت و انگیزه مضاعف‌تری در پای صندوق‌های رأی حاضر شده‌اند؛ بنابراین معتقدم بخش مهمی از جمعیت رای‌دهندگان روز جمعه را افرادی تشکیل می‌دادند که در لبیک به ندای مقام‌معظم رهبری و با هدف خنثی‌سازی جنگ ترکیبی ماه‌های اخیر دشمنان در میدان انتخابات حاضر شدند؛ موضوعی که بار دیگر هوشیاری و بصیرت مردم ایران را به رخ جهانیان کشید. با وجود اینکه دشمنان و معاندان طی ماه‌ها و سال‌های اخیر با استفاده از ابزارهای مختلف و با به راه انداختن جنگ ترکیبی شامل انواع تحریم‌ها و فشارهای سیاسی – اقتصادی، تلاش کردند میزان مشارکت انتخاباتی مردم را وارد مسیر نزولی کنند، اما حضور بیش‌از 25میلیون ایرانی در پای صندوق‌های رای، نشان می‌دهد چنین فشارهایی نتوانسته جامعه ایران را از مشارکت در انتخابات ناامید و منصرف کند.

انتخاباتی واقعی‌تر و سالم‌تر از انتخابات اروپا

محمدحسن قدیری ابیانه، فعال سیاسی
در ده‌ها کشور حضور مردم در انتخابات اجباری است و کسانی که در انتخابات شرکت نکرده‌اند، مجازات‌های نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی در انتظار آنان خواهد بود. در این کشورها معمولا رقم مشارکت بالاست. اما در ایران اسلامی انتخابات به‌صورت کاملا آزادانه برگزار می‌شود و‌شرکت‌کنندگان در انتخابات نقش تعیین کننده‌ای در پیروزی نامزدهای خود دارند. از نظر قانونی هر نامزدی حتی با پایین‌ترین آرا نیز وارد مجلس شود، اختیاراتش با فردی که با بالاترین آرا وارد مجلس شده است، تفاوتی ندارد و اختیارات آنان نیز تغییری نمی‌کند. بنابراین در هر صورت مجلس شورای اسلامی با هر مقدار از مشارکت مردم تشکیل شده و عده‌ای نیز به مجلس راه پیدا می‌کنند. در حقیقت جمعه شب، شب قدر 4سال آینده کشور به‌حساب می‌آید. کسانی که شرکت نکردند هم داوطلبانه حق رأی خود را به کسانی واگذار کردند که در انتخابات شرکت کردند و در حقیقت ضریب اثردهی رأی آنان را افزایش دادند.
اما در این دوره از انتخابات مجلس با هجوم تبلیغات و جنگ روانی دشمنان جمهوری اسلامی مواجه بودیم. علاوه بر این موضوع موج سرما نیز در کشور یکی از عوامل بازدارنده برای حضور در انتخابات بود. تا جایی که به‌گفته هواشناسی در برخی از شهرستان‌ها و روستاها ۱.۵متر بارش برف گزارش شد. بنابراین اگر می‌شد انتخابات مجلس از اواسط زمستان به اوایل بهار یا تابستان منتقل شود هم برای رأی‌دهندگان شرایط بهتری ایجاد می‌شد و هم این امکان در اختیار نامزدها قرار می‌گرفت تا برنامه‌های خود را برای مردم این مناطق سردسیر معرفی کنند. افزون بر این، انتظار می‌رود غیراز این مورد در اصلاح قانون انتخابات هم فرصت بیشتری برای دستگاه‌های اجرایی و شورای نگهبان برای ارزیابی نامزدها فراهم شود و هم فرصت بیشتری در اختیار نامزدها قرار گیرد، چرا که برای یک نامزد این امکان وجود ندارد که در مدت فعلی لحاظ شده برای تبلیغات، به تمام روستاها و شهرستان‌ها مراجعه کند و برنامه‌های خود را ارائه دهد‌‌.از سوی دیگر اقدام صداوسیما در ایجاد کانال‌های انتخاباتی در ۲۰۰منطقه، فعالیت ارزنده‌ای بود اما اطلاع‌رسانی این موضوع و نحوه فعال‌سازی آن به خوبی برای مردم تبیین نشد. به هرحال مشارکت 41درصدی مردم در انتخابات دوازدهمین دوره مجلس رقمی با ارزش و از بسیاری از کشورهای اروپایی و دیگر کشورها واقعی‌تر و در عین حال سالم‌تر است. اما یکی از ویژگی‌های انتخابات این است که همیشه اکثریتی که به نامزدهای مورد نظر خود رأی داده‌اند و باعث پیروزی نامزدهای مورد نظر خود می‌شوند از این اتفاق خوشحال خواهند شد. البته آنهایی که نامزدشان به مجلس راه پیدا نمی‌کند نیز باید از برگزاری انتخابات سالم و مشارکت مردم در صندوق‌های رأی‌گیری خشنود باشند. رهبر معظم انقلاب نیز در نخستین دقایق شروع رأی‌گیری انتخابات در تعبیری دقیق فرمودند که در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست و همین جمله اهمیت بالای انتخابات را یک‌بار دیگر یادآوری کرد.

رفتارشناسی انتخاباتی جامعه در 11اسفندماه

سیدحسن موسوی‌چلک، جامعه‌شناس
انتخابات 11اسفندماه1402 از زوایای مختلفی قابل بررسی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این‌ میان اما، باید به فضای داخلی که پیش‌از برگزاری انتخابات و طی چند هفته اخیر در کشور و درمیان احزاب و جریان‌های سیاسی به‌وجود آمد و تأثیر قابل‌توجهی بر رفتار انتخاباتی مردم داشت، توجه کرد. قبل از تأیید نهایی کاندیداهای انتخابات مجلس، بحث مطرح در میان بخشی از چهره‌ها و جریان‌های سیاسی این بود که فرصت برابر برای همه گرایش‌ها در انتخابات فراهم نیست، اما در ادامه و به‌ویژه پس‌از تأکیدهای رهبرمعظم‌انقلاب درباره لزوم رقابتی بودن انتخابات، افراد بیشتری تأیید صلاحیت شدند و شاهد بحث‌های آزادانه‌ای در میان چهره‌های مختلف سیاسی و همچنین رسانه‌ها، ازجمله رسانه ملی بودیم؛ موضوعی که سبب شد بخشی از جامعه برای حضور در پای صندوق‌های رأی مجاب شود. گذشته از اینها اما، معتقدم افرادی که در انتخابات شرکت کردند را می‌توان به چند دسته اصلی تقسیم کرد؛ یک دسته، شامل افرادی است که معتقدند «رای» یک حق شهروندی است و نباید به سادگی از کنار آن گذشت. این افراد حتی اگر «رای سفید» هم بدهند، باز هم از «حق رای» خود نمی‌گذرند و در انتخابات مشارکت می‌کنند. دسته دیگر رای‌دهندگان را باید افرادی دانست که معتقد بودند براساس قانون، همه‌چیز برای برگزاری انتخاباتی رقابتی مهیاست و بر این اساس، برای انتخاب کاندیدای مورد نظر پای صندوق رأی حاضر شدند. علاوه بر اینها، بخش دیگری از رای‌دهندگان را باید افرادی دانست که به‌واسطه دغدغه‌ پشتیبانی از ارزش‌های جمهوری‌اسلامی و دفاع از آرمان‌های شهدا و انقلاب اسلامی در انتخابات شرکت کردند و به کاندیداهایی رأی دادند که آنان را منسوب به چنین جریان دغدغه‌مندی می‌دانند. در این میان بخشی از رای‌دهندگان را نیز افرادی تشکیل می‌دهند که به‌واسطه رویکردهای بومی و دغدغه‌های محلی به کاندیداهای موردنظر خود رأی دادند. اینها در شرایطی است که معتقدم دراین دوره تبلیغات خارجی تأثیر معناداری بر رفتار انتخاباتی جامعه نداشته ‌است. اینکه نرخ مشارکت نسبت به دوره گذشته تفاوت محسوسی نداشته است، نشان می‌دهد مردم به تبلیغات خارجی و همچنین جریان‌های معاند توجهی نداشته‌اند. اگرچه نمی‌توان اثر چنین تبلیغاتی را نفی کرد، اما بررسی‌های آماری نشان‌دهنده عدم‌تأثیرگذاری معنادار چنین تبلیغاتی است. در چنین شرایطی باید این نکته را نیز درنظر گرفت که بخش قابل‌توجهی از واجدان شرایط رأی دادن در انتخابات حضور نیافتند؛ موضوعی قابل تامل که باید مورد آسیب‌شناسی قرار گیرد.

مشارکت معنادار در انتخابات 1402

محمدصادق کوشکی، فعال سیاسی و استاد دانشگاه
خوشبختانه آنچه به‌عنوان هدف اصلی دشمنان انقلاب اسلامی برای کاهش مشارکت در دوازدهمین دوره انتخابات مجلس تعیین شده بود، محقق نشد و مشارکت در انتخابات نسبت به دوره قبل کاهش پیدا نکرد و اگر میانگین مشارکت در انتخابات مجلس از سال ۱۳۵۹ تاکنون را بررسی کنیم، مشاهده می‌کنیم که حتی در دهه 60 حداکثر مشارکت حدود ۵۶درصد بوده است، اما در حال حاضر که در معرض جنگ ترکیبی دشمنان قرار گرفته‌ایم، مشارکت بالای ۴۰درصد قطعا قابل‌قبول خواهد بود؛ مخصوصا که در 2سال اخیر، پیاده‌نظام آمریکا و دیگر کشورهای غربی در فضای مجازی ولنگار تلاش کردند تا مشارکت در انتخابات را به کمتر از ۲۰درصد برسانند؛ بنابراین مشارکت ۴۱درصدی مردم در انتخابات عددی معنادار است که اثرات خود را در سیاست‌های داخلی کشور، منطقه‌ای و فراملی نشان خواهد داد. درک بالای شرکت‌کنندگان انتخابات و آگاهی بالای آنان از زمانه خود و وضعیت کشور باعث شد تا با تشخیص درست خود در انتخابات شرکت کنند و مانع تحقق اهداف دشمنان و ضد‌انقلاب شوند. اما زمانی این مشارکت و افراد شرکت‌کننده در انتخابات باارزش‌تر جلوه می‌کنند که جمهوری اسلامی را در معرض جنگی همه‌جانبه و ترکیبی ببینیم  که با وجود مشکلات اقتصادی‌ای که به‌وجود آمده است مردم فهیم و با درک انقلاب اسلامی با تمام قوا از کشور و نظام انقلابی خود حمایت می‌کنند. از سوی دیگر، نباید سرما و مشکلات حمل‌ونقل در برخی روستاها و شهرستان‌ها را نادیده بگیریم؛ چراکه به‌نظرم اگر برودت هوا نبود مشارکت می‌توانست به ۵۰درصد نیز برسد. اما چند نکته قابل توجه نیز حائز اهمیت است که درصورت برطرف شدن آن قطعا افزایش کیفیت مشارکت مردم را به‌دنبال خواهد داشت. البته نیاز بود که در اصلاح قانون انتخابات این موارد برطرف شود که بنا به هر دلیلی اتفاق نیفتاد؛ ازجمله این موارد، آرای باطله است که نیاز است تا سازوکاری به‌وجود‌آید که دیگر شاهد آرای باطله نباشیم و حتی اگر رأی‌دهندگان معترض هم هستند، به‌گونه‌ای دیگر اعتراض خود را به گوش مدیران و مسئولان برسانند. موضوع دیگر تعداد بسیار زیاد نامزدها مخصوصا در شهرهای بزرگ و پیچیدگی فهرست‌های انتخاباتی است. این موضوع در مواردی باعث سردرگمی رأی‌دهندگان و دشوار شدن شایسته‌گزینی شده است؛ بنابراین باید تلاش شود تا انتخاب افراد شایسته برای مردم آسان شود تا در بعد داخلی نیز کیفیت خود را نشان دهد.


مخالفان «تحریم انتخابات» پای صندوق آمدند
بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد بخشی از جمعیت رای‌دهندگان روز 11اسفندماه1402 را افرادی تشکیل می‌دهند که بی‌توجه به تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌های گسترده دشمنان و معاندان برای ناامید کردن مردم از صندوق‌های رای، پای کار انتخابات آمدند و اجازه ندادند جریان‌های ضدایرانی با سوءاستفاده از مشارکت پایین مردم در انتخابات، منافع و امنیت‌ملی ایران را با خطر مواجه کنند. براین اساس بخش مهمی از جمعیت رای‌دهندگان را باید مخالفان «تحریم انتخابات» دانست که با حضور در انتخابات، راهبردهای ضدمشارکتی دشمنان ازجمله کمپین‌های توییتری و پمپاژ ناامیدی و سیاه‌نمایی در فضای مجازی را ناکام گذاشتند.

مشارکت انتخاباتی با وجود برخی گلایه‌ها
بخش مهم دیگری از رای‌دهندگان روز جمعه گذشته را باید افرادی دانست که با وجود گلایه از مشکلات اقتصادی و وضعیت معیشتی پای صندوق‌های رأی حاضر شدند. این افراد نشان دادند صندوق‌ رأی را تنها مسیر تغییر ریل‌گذاری‌ها در کشور می‌دانند و قائل به تأثیرگذاری رأی خود در چشم‌انداز آینده کشور هستند؛ موضوعی که طی ماه‌های اخیر بارها ازسوی رهبر معظم ‌انقلاب مورد تأکید قرار گرفته‌است. تحلیل این رفتار انتخاباتی رای‌دهندگان حکایت از آن دارد که بخش زیادی از جامعه همچنان امیدوارانه و با نشاط به اصلاح برخی روندها و رویه‌ها اقدام می‌کنند و ناامیدی از صندوق رأی را نه‌تنها مفید نمی‌دانند، بلکه چنین رویکردی را زمینه‌ساز استمرار برخی معایب و مشکلات ارزیابی می‌کنند.

مشارکتی بالاتر از میانگین آمارهای جهانی
بررسی نرخ مشارکت در انتخابات 11اسفندماه نشان می‌دهد بخش زیادی از رای‌دهندگان با رویکردهای مشارکت‌محور پای صندوق‌های رأی حاضر شده‌اند و به ریل‌گذاری مسیر آینده کشور پرداخته‌اند.
حضور گسترده این افراد در انتخابات سبب شد روند نرخ مشارکت در انتخابات حفظ شود و سیر نزولی نداشته باشد؛ این درحالی‌است که بررسی‌های جهانی نشان‌دهنده میانگین مشارکت پایین در انتخابات‌های برگزارشده در نقاط مختلف جهان است. بررسی میزان مشارکت در انتخابات پارلمانی در آمریکا طی دهه‌های اخیر حکایت از آن دارد که نرخ مشارکت غالبا درحدود 40درصد یا پایین‌تر بوده‌است. آمارهای منتشر شده از انتخابات پارلمانی در برخی کشورهای اروپایی مانند فرانسه نیز چنین روندی را نشان می‌دهد؛ تا جایی که نرخ مشارکت در این کشور طی چند دوره اخیر به 50درصد نرسیده‌است.