ماجرای حضور افسران عالی‌رتبه در باغ‌های معروف
120در باغ
جای جای آبادی
اوین هم مثل همه آبادی‌های اطراف تهران در روزگار قدیم مملو از باغ‌های سرسبز و کشتزارهای وسیع بود که از گزند ساخت‌وسازهای بی‌امان در امان نماندند و اکنون نام و نشان چندانی از آنها باقی نمانده است. به‌گفته محمد‌دادفر، معتمد محله ، وقتی اوین یکی از آبادی‌های اطراف تهران بود حدود 120در باغ داشت که شهرت برخی از آنها از مرزهای تهران فراتر رفته بود. شهرت برخی از باغ‌های اوین به حدی بود که در منابع مکتوب به‌جامانده از دوره قاجار بارها از آنها نام برده شده و عمر آنها را در آن دوره تاریخی بیش از 100سال تخمین زده‌اند.دادفر درباره روزگار سپری‌شده باغ‌های اوین می‌گوید: «در منابع تاریخی آمده که 8در باغ بزرگ فقط زیر‌محله اوین وجود داشته است. باغ سپهر، باغ وزیر، باغ ایرج‌پناه، باغ حاج‌محمد حریقی، باغ خاوریان، باغ دکتر اعرابی، باغ غربی، باغ ضیائیان، باغ حسن‌ماست‌بند، باغ توتونچی، باغ محیط، باغ سهرابیان، باغ سرهنگ عشقی، باغ تیمسار خوشنویسان و... ازجمله باغ‌های نامدار اوین بوده‌اند که امروز به جای آنها برج و شهرک مسکونی ساخته شده است.»
هجوم نظامیان ارتش رضاشاه به اوین با قصد خرید باغ‌های بزرگ این قریه هم داستانی مفصل و در عین حال عجیب دارد. دادفر درباره ماجرای ثبت سند باغ‌های اوین به نام نظامی‌های دوره رضاشاه توضیح می‌دهد: «یکی از شروط ارتقای درجه سرهنگ‌ها در دوره رضاشاه، داشتن سند مالکیت باغ‌های اطراف تهران بوده است. به همین دلیل در شمیران و سایر‌آبادی‌های سرسبز اطراف تهران با انباشت سندهایی مواجهیم که به نام نظامی‌ها ثبت شده است. این یک فرمایش ملوکانه بوده و رضاشاه عادت بیمارگونه‌اش مبنی بر داشتن سند منگوله‌دار را به افسران عالی‌رتبه تسری داده بود. طبق دستور رضاشاه، ارتقای درجه سرهنگ‌ها منوط به ارائه سند باغ از طرف آنها بوده و به همین دلیل در بسیاری از روستاهای خوش‌آب‌وهوای شمیران رد پای آنها دیده می‌شود.»
نظامی‌های دوره رضاشاه بعد از خرید باغ‌های بزرگ اوین، وانمود می‌کنند که برای رسیدگی به آنها و آبادانی این قریه سرسبز می‌کوشند، اما حضور آنها مقدمه نابودی باغ‌های بزرگ و شروع ساخت‌وسازها در یکی از بزرگ‌ترین آبادی‌های شمیران می‌شود.دادفر می‌گوید: «در اوین سند 12در باغ به نام سرهنگ‌های ارتش رضاشاه ثبت شده که از مهم‌ترین آنها می‌توانیم به باغ سرهنگ عشقی، سرهنگ کوپال، سرهنگ نعمتی، سرهنگ فتحی، سرهنگ یاسری، سرهنگ دیهیم، سرهنگ آور و تیمسار خوشنویسان که ارتقای درجه پیدا کردند اشاره کنیم. نام‌هایی از این دست در سایر‌آبادی‌های شمیران مثل درکه، تجریش، نیاوران و امامزاده قاسم(ع) هم به چشم می‌خورد.»
دادفر معتقد است آبادی اوین از دوره قاجار در تیررس درباری‌ها بوده و چنین وضعی در دوره پهلوی تشدید شده است: «اعتماد‌السلطنه در کتاب خاطراتش روایت کرده که ناصرالدین‌شاه مدام به‌آبادی‌های شمیران سرک کشیده و باغ‌های سرسبز شمیران ییلاق پادشاه قاجار بوده است. اعتماد‌السلطنه در این کتاب نوشته که ناصرالدین‌شاه 8بار به اوین رفته و به‌نظر می‌رسد لابه‌لای این رفت‌وآمدها، باغ‌های اوین را به اطرافیانش هبه کرده است. »
